Endoplazma Retikulumu
 

Ökaryot hücrelerin sitoplazmasında; sisterna (sarnıç) denilen bir boşluğu çevreleyen kesintisiz bir zar tarafından oluşturulmuş, birbirleriyle bağlantılı kanal ve keselerin yaptığı anastomozlaşan bir bağ bulunur.Kesitlerde, sisternalar birbirlerinden ayrıymış gibi görünürler; aslında, hücrenin tümü yüksek çözümlü mikroskoplarda incelendiğinde, sisternaların kesintisiz olduğu görülür.Bu membran sistemine endoplazma retikulumu denir.Bu zar sisteminin sitozolik tarafının birçok bölümü, protein moleküllerini sentezleyen poliribozomlar tarafından örtülmüştür.Bu poliribozomlar sentezledikleri proteini sisternalar içinde enjekte ederler.Bu durum, endoplazma retükulumunun granüllü ve granülsüz olmak üzere ikiye ayrılmasına neden olur.

http://frmsinsi.net/attachment.php?a...1&d=1254399114

Granüllü Endoplazma Retikulumu

Granüllü endoplazma retikulumu (GER); pankreas asinus hücreleri (sindirim enzimleri), fibroblastlar (kollajen) ve plazma hücreleri (immünglobülinler) gibi protein salgılamak için özelleşmiş hücrelerde fazla miktarda bulunur.GER, kesemsi ve raf benzeri yassılaşmış sisternalardan oluşur.Sisternaları, çekirdeğin dış zarıyla devam eden bir zar çevreler.Zarın sitozolik tarafında poliribozomlar bulunduğu için "granüllü endoplazma retikulumu" denir.Poliribozomların bulunuşu, bu organelin ışık mikroskobunda bazofilik boyanmış alanlar olarak görülmesine neden olur.

GER'in esas işlevi, proteinleri sitozole ulaşmadan yalıtmaktır.Buna ek olarak, glikoproteinlerin merkezi glikozlanması, fosfolipitlerin sentezi, çok zincirli proteinlerin birleştirilmesi ve yeni yapılmış polipeptitlerin belli translasyon (çeviri) sonrası değişiklikleri de işlevleri arasındadır.

Tüm proteinlerin sentezi endoplazma retikulumuna bağlı olmayan poliribozomlarda başlar.Endoplazma retükulumu içinde tutulacak olan proteinlerin mRNA'sı, 5' ucunda ek bir baz dizisi içerir.Bu baz dizisi, işaret dizisi denilen ve çoğu hidrofobik olan yaklaşık 20-25 amino asiti kodlar.Çevirim sırasında; işaret dizisi, işaret tanıyan partikül (SRP) denilen ve 6 tane henüz tanımlanmamış polipeptit ile 7S RNA molekülünden oluşmuş bir bileşikle etkileşime girer.SRP, SRP-poliribozom bileşiği GER'in zarlarında bulunan ve kenetlenme proteini (docking protein) denilen reseptöre bağlanana kadar, polipeptit büyümesini durdurur.Kenetlenme proteinine bağlanınca, SRP poliribozomdan ayrılır; böylece, çevirim (translasyon) devam eder.

Polipeptit zinciri GER lümenine girince, GER'in iç yüzeyinde yerleşik işaret peptidaz adlı özgül bir enzim, işaret dizisini ayırır.Protein yapımı devam eder ve bununla birlikte sisterna içi ikincil ve üçüncül yapısal değişiklikler olur; ayrıca, hidroksilleme, glikozlama, sülfatlama, fosforlama gibi çevrim sonrası belli değişiklikler gerçekleşir.

GER'de sentezlenen protein çeşitli yerlere gidebilir: hücre içinde depolanabilir (ör; lizozomlarda ve lökositlerin özgül granüllerinde), hücre dışına verilecek proteinler hücre içinde geçici olarak depolanabilir (ör; pankreas ve kimi endokrin hücreler) ve diğer zarların bir bileşeni olarak kullanılabilir (ör; integral proteinler).

http://frmsinsi.net/attachment.php?a...1&d=1254399114

Granülsüz/Düz Endoplazma Retikulumu

Granülsüz/düz endoplazma retikulumu (SER) da hücre içinde membranlı bir ağ yapısı oluşturur; bununla beraber, ince yapısı iki yönden GER'den farklılık gösterir.Birincisi, SER'de, GER'in karakteristiği olan poliribozomlar bulunmaz.Bu nedenle; SER membranları granüler değil, düz görünür.İkincisi, sisternaları daha tübülerdir; ayrıca, sisternaların görünüşü yassı ve üst üste dizilmiş raflar gibi değildir, birbiriyle bağlantılı değişik şekil ve büyüklükte kanallar şeklinde görünürler.SER, GER ile devam eder.

SER, çeşitli özelleşmiş işlevleri yerine getirir.Steroid sentezleyen hücrelerde, sitoplazmanın büyük bir bölümünü SER doldurur ve steroid sentezi için gerekli olan enzimlerin kimilerini içerir.SER karaciğer hücrelerinde bol miktarda bulunur.Bu hücrelerdeki SER, oksitleme, sınıflama ve metilleme işlevlerini gerçekleştirir.Bu işlevlerle, karaciğer belli hormonları ayrıştırır; alkol ve barbitüratlar gibi zararlı maddeleri yansızlaştırır.SER'in başka bir önemli işlevi, tüm hücre membranları için fosfolipit sentezlemektir.Fosfolipit molekülleri SER'den diğer membranlara: (1) SER'den ayrılan ve motor proteinlerin etkisiyle sitoskeletal elementler boyunca hareket eden veziküllerle, (2) GER ile doğrudan iletişimle ya da (3) taşıyıcı proteinlerle taşınırlar.SER glükoz-6- fosfataz enzimi içerir.Bu enzim, karaciğer hücrelerinde glikojenden elde edilen glikozun kullanılmasıyla ilgilidir.Bu enzimin GER'de de bulunması, endoplazma retikulumunun her iki tipinin işlevlerinin kesin sınırlarla ayrılmadığının bir göstergesidir.SER kas hücresinde kasılma olayına katılır ve buradaki özelleşmiş SER'e sarkoplazmik retikulum denir.Sarkoplazmik retikulum, kalsiyum iyonlarını sisternasında tuturak ve sitoplazmaya vererek kas kasılmasını düzenler.

Kaynak: JUNQUEIRA&CARNEIRO Temel Histoloji (sf:34-36)