Fas-Tarihi-Ekonomisi
 

Fas-Tarihi-Ekonomisi


Kuzeybatı Afrika'da, kuzeydoğudan güneybatıya 1.328 km, doğudan batıya 765 km uzunluğunda, krallıkla yönetilen bir ülkedir. Güneybatıda Moritanya, güney ve doğuda Cezayir'le çevrilidir. Fas'ın hem Akdeniz'de hem de Atlas Okyanusu'nda kıyıları vardır. Atlas Okyanusu kıyılarındaki verimli ovalar içeriye doğru, Atlas Dağlan'nı oluşturan sıradağların eteklerinde uzanır. Bu dağlar kuzeydoğu doğrultusunda Fas'ı geçerek Cezayir'e ulaşır. Dağ sıralarının yamaçları arasında birçok verimli vadi ve yüksek yayla vardır.

FAS'A İLİŞKİN BİLGİLER

RESMİ ADI: Fas Krallığı.

YÖNETİM BİÇİMİ: Tek meclisli meşruti monarşi.

YÜZÖLÇÜMÜ: 458.730 km2.

NÜFUS (1991): 25.721.000.

BAŞKENT: Rabat.

BAŞLICA KENTLER VE NÜFUSLARI (1982): Kazablanka (2.139.204), Rabat (518.616), Fez (448.823).

DOĞAL YAPI: Atlas Okyanusu kıyısında verimli bir ova vardır; Akdeniz kıyısı'dağlıktır. Atlas Dağları ülkeyi güneybatıkuzeydoğu doğrultusunda geçer.

BAŞLICA ÜRÜNLER: Buğday, arpa, turunçgiller, hurma, zeytin; fosfat, kömür, demir cevheri, manganez cevheri, çinko, kurşun, kobalt; hazır giyim.

EĞİTİM: 713 yaşları arasındaki çocuklara eğitim zorunluluğu vardır.


Dorukların bazıları yıl boyunca karla kaplıdır. Kuzeyde kıyı boyunca Rif Dağları, güneydeyse Sahra Çölü uzanır.
Fas'ta kışlar ılık, yazlar sıcak ve kuraktır. İklim iç bölgelerde daha serttir ve yağışlar güneye gidildikçe azalır. Mantarağaçlarından ve yapraklarını dökmeyen meşelerden oluşan güzel ormanları, yüksek yamaçlarda köknar ve sedir ağaçlan vardır. Düzlükler, çalılıklar ve dikenli fundalıklarla kaplıdır. Ceylan çoktur, aslanların soyu tükenmişse de hâlâ panter, maymun, yaban domuzu ve çakal bulunmaktadır.

Fas halkı çoğunlukla Berberiler'den oluşur. Bu, 7. yüzyılda Kuzey Afrika'yı fetheden Araplar'ın burada yaşayanlara verdiği addır. Berberiler'in bir bölümü kendi dillerini korurken, kıyılarda yaşayan kabileler resmi dil olan Arapça'yı konuşur. Doğu Fas halkı genellikle Arap'tır, güneyde ise Sudanlılar yaşar. Bu insanların tümü Müslüman'dır; kral ülkenin hem dinsel önderi hem de yöneticisidir. Fas'ta, çoğu Fransız ve İspanyol olan az sayıda Hıristiyan vardır. Eskiden oldukça kalabalık olan Yahudiler 1956'dan sonra göç ettikleri için bugün Fas'ta Yahudi yoktur.

Halk çiftçilikle uğraşır. Başlıca ekim alanları Tanca, Fas, Agadir üçgeni içindedir. Önemli ürünler arpa, buğday, dan, keten tohumu, zeytin, portakal, limon, badem ve hurmadır. Fas turunçgillerin satışında dünyada üçüncü gelir. Üzüm bağlan ve bostanlar da vardır. Sığır, koyun, keçi ve deve beslenir. Balıkçılık ve konserve balık sanayisi gelişmiştir. Başlıca mineral kaynağı, kuzeybatıdaki Huribga ile Yusufiye'de çıkanlan ve gübre üretiminde kullanılan fosfattır. Demir, manganez, bir miktar kömür ve petrol de çıkarılır. Elektrik enerjisi su gücünden sağlanır.

Fas'ın başkenti, Atlas Okyanusu kıyısındaki Rabat'tır. 80 km kadar güneybatıdaki Kazablanka daha büyük bir kenttir ve Fas'ın başlıca limanıdır. Eski başkentlerden Fas'ta Afrika'nın en büyük camisi olan Karaviyin Camisi 'ile I. İdris Türbesi ve Büyük Cami vardır. Öbür Fas kentleri, gene eski başkentlerden, büyük bir palmiye ormanında yer alan Marakeş; birçok güzel binanın bulunduğu Meknes ve Cebelitarık Boğazı'nın batı girişindeki Tanca'dır.

Fas derileriyle ünlüdür. Halı da dokunur. Dokuma ve birçok başka ürün Kazablanka' daki fabrikalarda üretilir. Ülkede yollann durumu iyidir ve başlıca kentleri Cezayir'e bağlayan demiryolları vardır.


Batı Sahra sorunu son yıllarda Fas'taki siyasal gelişmelerin odak noktasını oluşturdu. 1986'ya gelindiğinde Batı Sahra'nın üçte ikisi Fas'ın denetimi altına girmişti. Ama bu arada birçok ülke, Batı Sahra'nın bağımsızlığı için mücadele eden Polisario Cephesi'nin sürgünde kurduğu Sahra Arap Demokratik Cumhuriyeti'ni tanımıştı. Birleşmiş Milletler'in (BM) Batı Sahra'da barışı sağlamaya yönelik girişimlerinde 1990'da önemli ilerlemeler sağlandı. Ocak 1991'de Fas hükümeti Batı Sahra'da halkoylaması yapılmasını öngören BM barış planını kabul etti. Eylülde de taraflar arasında bir ateşkes antlaşması imzalandı. Bu dönemde Fas öteki Kuzey Afrika ülkeleriyle ilişkilerini de geliştirdi.
Dış ilişkilerdeki bu olumlu gelişmelere karşılık, içeride ekonomik durum gittikçe kötüleşti. Körfez Savaşı nedeniyle Fas'ın enerji giderleri artarken, turizm sektörü çöktü. Gene de, ekonomik reform çabaları sürdürüldü ve özelleştirme programı hızlandırıldı.
Eylül 1992'de yapılan halkoylamasıyla ülkenin yeni anayasası kabul edildi. Ama halkoylaması yönetim karşıtı Demokratik Blok tarafından boykot edildi.

Tarih

Bir zamanlar, Fas'ın kuzey bölümleri Roma eyaleti olan Moritanya'nın bir parçasıydı. Meknes yakınlanndaki Volubilis'te Roma kalmtılan vardır. Roma egemenliğinin 5. yüzyılda sona ermesinden sonra, Berberiler'in Hz. Muhammed'in sülalesinden birinin yönetimi altında birleştikleri 8. yüzyıla kadar burada yerleşik bir hükümet yoktu. Araplar Fas'ı � 170811 yıllarında Musa bin Nusayr zamanında fethettiler. Bu tarihten başlayarak Müslüman hükümdarlar birbirini izledi. Bunlardan en önemlileri İsmail bin Şerif ve I. Hasan'dır. Hükümdarların çabalarına karşın çok sayıda kabile başkaldırmayı sürdürdü. 1912'de Fas Fransa'nın yönetimine girdi. Fransız yönetimi, kuzey kıyısı boyunca uzanan İspanyol bölgesini de kapsıyordu. Tanca, İngiliz, Fransız ve İspanyol görevlilerce yönetilen uluslararası bir kent oldu.


Fas'ı 1925'e kadar, başkaldıran kabileleri bastıran Fransız Mareşal Louis Lyautey adlı vali yönetti. Bu dönemde Fas sultanı sadece dinsel bir önder durumundaydı. 1936'da başlayan bağımsızlık mücadelesi, 1956'da Fransa'nın Fas'ı bağımsız bir ülke olarak tanımasıyla başarıya ulaştı. Kısa bir süre sonra İspanya da Fas'ın bağımsızlığını tanıdı. 1957'de sultan Fas kralı unvanını aldı. 1961'de Kral II. Hasan Fas kralı oldu. Tanca kenti bugün Fas toprakları içindedir. Atlas Okyanusu kıyısında, İspanya'ya bağlı olan İfni kenti 1969'da Fas'a geçmiştir. 1976'da Fas ve Moritanya İspanyol Sahrası'nın fosfat bakımından zengin bölgesini birlikte işgal ettiler. Bugün Batı Sahra olarak adlandırılan bölgedeki bağımsızlık hareketlerini Cezayir destekledi. Fas bölgenin bir bölümü üzerinde denetim hakkı isteğini sürdürdü ve bölgede bir gerilla savaşı başladı.