Divan şiirinde Söz Sanatları
 

Divan şiirinde Söz Sanatları


Divan şairinin başarılı olabilmesi için dilin inceliklerini bilmesi ve pek çok şiiri ezberinde bulundurması, ayrıca söz sanatlarına da önem vermesi gerekiyordu. Bu amaçla hüsni ta'lil ve teşbih sanatını çok sık kullandı. "Güzel neden bulma" anlamına gelen hüsni ta'lil, nedeni bilinen bir olayı, daha güzel biçimde açıklamak ve anlamlandırmak sanatıdır.

"Benzetme" anlamına gelen teşbih ise, bir durumu, bir oluşu, bir varlığı daha güzel bir duruma, bir oluşa, bir varlığa benzetmektir. Ama, bunu yaparken, benzeyenle benzetilen arasındaki ortak özellik çok önemlidir. Bir anlam bulunduktan sonra, aruz ölçüsüne göre sıralanan sözcükler, bu anlamı içermeli, hem


de doğal söyleniş biçimini yitirmemelidir. Bunun için güzel söz söyleme sanatı demek olan belagat ve şiir sanatını iyi bilmek gerekiyordu. Divan şairi için benzetilenler, daha doğrusu neyin neye benzetileceği iyice belliydi ve kalıplaşmıştı; çünkü şiirde

yararlanılan öğeler yüzyıllar boyunca birikmişti. Hatta, acemi şairler güçlük çekmesin diye, benzetme sözcüklerini, sözcüğün birkaç anlamını, mecaz denilen, kendi anlamıyla kullanılmayıp, benzetme yoluyla başka anlamda kullanılan sözcükleri ve şiirlerde geçen efsaneleri, kahramanları içeren kitaplar hazırlanmış, kafiye (uyak) listeleri düzenlenmişti. Yeni bir şiirde benzetme yönü biraz farklı olsa, o değerli bir şiir olarak nitelendirilirdi. Buna karşın, asıl yenilik hüsni ta'lil sanatıyla sağlanırdı. Bunun dışında öteki söz hüneriyle şiirin çağrışım alanı genişletilir ve anlam güçlendirilirdi. Böylece bir sözcüğe ya da deyime, şairin kullandığı dili iyi bilmesi oranında artan anlamlar yüklenmiş oluyordu.