Devedikeni-Bileşikgiller Familyası
 

Devedikeni-Bileşikgiller Familyası


Tarla ve yol kenarlarında, ormanlarda, kırlarda, hatta kumullarda kendiliğinden yetişen birçok dikenli bitkiye devedikeni denir. Bunlar genellikle mor ya da morumsu kırmızı, bazen de beyaz ya da açık sarı çiçekler açan, gövde ve yapraklan sert dikenlerle kaplı bitkilerdir. Papatya ve kasımpatı gibi bileşikgiller {Compositae) familyasından olan devedikenlerinin çiçekleri de familyanın öbür üyelerininkine benzer. Çok sayıda küçük çiçek bir

çiçektablasının üzerine dizilerek çiçek başı ya da kömeç denen bir yapı oluşturur. Yüksekliği 15 cm ile 1,5 metre arasında değişen sert gövdeden tek tek çıkan yapraklar genellikle soluk yeşil renkli ve derin yarıklıdır. Yaprakların kenarlarında insan etine kolayca batabilecek kadar sert ve sivri dikenler bulunur.

Sonbaharda çiçekler meyveye dönüşünce, çiçek başlarının her biri püskül gibi tüy demetleriyle donanır. Meyvelerin ucundan sarkan bu ipeksi püsküllerin dibinde minik birer tohum vardır. Bu hafif püsküller rüzgârla dağılıp uçuştuğu için bitkinin tohumlarını çok uzaklara taşıyabilir. Kengel, devekengeli, meryemanadikeni ve sütlükengel gibi değişik adlarla da anılan asıl devedikeni {Silybummarianum) Anadolu'nun her yanında yaygın olarak bulunur. 1 metreye kadar boylanabilen bu bitki bir ya da ikiyıllıktır. Bütün

devedikenleri gibi kökleri sert ve sağlam olduğundan topraktan kolay kolay sökülmez. Hayvanlar da bu dikenli bitkileri yemeye yanaşmadıkları için tarlaları bir anda devedikenleri bürüyebilir. Örneğin açık mor çiçekli bir devedikeni türü olan köygöçerten (Cirsium arvense) çiftçilerin en büyük dertlerinden biridir; büyük olasılıkla adını da tarlalara verdiği bu zarardan almıştır. Çokyıllık olduğu için öbür türler gibi biriki yılda kuruyup gitmez. Üstelik yalnız tohumla değil, köksap ya da rizom denen toprakaltı gövdeleriyle de üreyerek hızla yayılır.

Tüylü yapraklı ve iri mor çiçekli bir devedikeni türü olan kocabaş (Onopordon acanthium) İskoçya'nın simgesi gibidir. Bu nedenle bu bitkinin çiçeği, ilk kez 18. yüzyılda İskoçya'da yayımına başlanan Encyclopaedia Britannica'nm ve Temel Britannica'mn kapak amblemi olmuştur.