Dünya Tarihi
 

Dünya tarihi

dünyanın çeşitli yerlerindeki insanların yüzyıllar boyunca geliştirdikleri uygarlıkların öyküsüdür. Bu öykü çeşitli madde başlıkları altında anlatılmıştır. Dünyanın büyük uygarlıklarını inceleyen ESKİ UYGARLIKLAR maddesi de bunlardan biridir. Dünya tarihine ilişkin bilgiler, ayrıca ülkelere ilişkin maddelerin tarih bölümlerinde, ünlü kişilerin yaşamöykülerinde, savaşlar, çarpışmalar, keşifler, siyasal ve toplumsal hareketler, dinler gibi tarihsel olaylarla ilgili maddelerde de bulunabilir.

Burada ayrıca İÖ 5000 İÖ 4000 arasında Mezopotamya ve Mısır'da kentler kurmuş ve çiftçilik yapmış ilk uygar insanlardan günümüze kadar geçen 7.000 yıl boyunca, ana uygarlıkların çevresinde olup bitenleri anlatan, özel olarak hazırlanmış bir dünya tarihi tablosu sunuluyor. Örneğin İÖ 800 İÖ 650 arasındaki döneme şöyle bir baktığınızda, dünyanın değişik yerlerinde, aşağı yukarı aynı zamanda birçok önemli olayın

gerçekleştiğini görebilirsiniz: Yunanlılar Akdeniz çevresinde koloniler kurarken, Latinler de İtalya' da başkentleri Roma'yı kuruyorlar; Keltler Avrupa'dan kalkarak İngiltere ve İrlanda içlerine doğru ilerliyorlar; Yakındoğu'da Asurlular Filistin'i almak için kendilerine yol açıyorlar; Çin'de Zhou imparatorları döneminde mancınık geliştirilirken, aynı zamanda tunçtan olağanüstü araçlar ve heykelcikler yapılıyordu.

Sayfalara göz gezdirdiğinizde, dünya uygarlıklarından herhangi birine ilişkin bilgiyi hızla edinebilirsiniz. Örneğin Çin ve Hint uygarlıkları İÖ 3000 İÖ 2000 arasında başlamıştır ve günümüzde de varlıklarını sürdürmektedirler. Hititler, Asurlular, Aztekler ve İnkalar gibi başka bazı halkların belirli dönemlerde egemen oldukları, bir süre sonra ise yok oldukları gözlenmektedir.

İÖ 5000İÖ 3000
Mezopotamya

Tekerlek bulundu; sulama ile tarım yapıldı; kent devletleri (Ur, Eridu) kuruldu; çiviyazısı; tunç işleme; yapılarda pişmiş tuğla kullanılmaya başlandı.

Mısır

Yaklaşık 3200'de Aşağı ve Yukarı Mısır Krallıkları Menes yönetiminde birleşti; 3000 dolaylarında hiyeroglif kullanıldı; mastaba denen mezarlar ile sulama kanalları yapıldı.

Doğu Akdeniz

Yaklaşık 3200'den başlayarak Suriye ve Filistin'de Ugarit, Byblos gibi kentler kuruldu.

Hindistan

Yaklaşık 3500'de Indus Vadisi'nde kerpiçten evleri olan köyler kuruldu; sulama bentleri yapıldı; çanak çömlekçilik başladı.


İÖ 3000İÖ 2000
Mezopotamya

Ur kenti yaklaşık 2500'de Sümer Krallığı'nın başkenti yapıldı; yaklaşık 2700'de Gılgamış Uruk kralı oldu; 2500 dolaylarında Ur'da kral mezarları yapıldı; Akadlı Sargon (Şarrukin) büyük bir imparatorluk kurdu; Ur egemenliği son buldu.

Ege

Yaklaşık 3000'de, Girit Adası'nda, Minos uygarlığı kuruldu; deniz ticareti başladı.

Doğu Akdeniz

Ebla'nın kuruluşu (2800); Truva yöresinde ilk kentler; tunç işlenmeye başlandı; 2200 sıralarında Amoriler geniş toprakları istila ettiler.

Anadolu

Hititler yaklaşık 2000'de ortaya çıktı; demirden ilk araç ve silahlar yapıldı.

Hindistan

Izgara planlı büyük Indus kentleri kuruldu (Mohencodaro, Harappa); merkezi ısıtmalı, kanalizasyonlu iki katlı evler yapıldı.

Çin

Yaklaşık 2500'de ilk köyler kuruldu; çömlek yapımında kullanılan döner tabla bulundu; Huang He Vadisi'ne (Sarı Irmak) yerleşim başladı.
Çin amforası; yaklaşık İÖ 2000

Kuzey Amerika

Meksika'da köyler kuruldu; toprak ekildi; pamuklu dokumacılık başladı; 2500'lerde taş yapılar görüldü.

Mısır

Zoser yaklaşık 2700'de ilk piramidi yaptırdı; Eski Krallık dönemi (30002180); takvim kullanıldı; Orta Krallık dönemi (20501700).

Güney Amerika

İlk yerleşimler; çömlekler ve kaba taş yapılar yapıldı; yaklaşık 2500'de Andlar'da tarım başladı.


İÖ 2000İÖ 1600
Mezopotamya

Babil ve Asur uygarlıklarının yükseliş dönemi (yaklaşık 2000); ilk kütüphaneler; Babil Kralı Hammurabi (17921750) ilk yazılı yasaları yürürlüğe koydu; Kassitler Mezopotamya'ya yerleşti.

Mısır

Asyalı göçebe Hyksoslar (Hiksoslar) Aşağı Mısır'ı istila etti (yaklaşık 1700); cam, savaş arabaları, mobilya yapımı başladı.

Ege

Knossos'ta Tunç Çağı kültür merkezi Knossos Sarayı yapıldı. Phaistos kenti zenginleşti (20001700). Savaş arabaları, çanak çömlek yapımı gelişti; henüz çözülememiş, "Linear A" denen ve soldan sağa yazıldığı sanılan bir yazı bulundu.

Doğu Akdeniz

Kentler canlandı ve gelişti (18001600); ilk alfabenin kullanılışı.
Anadolu
Hititler bölgeyi egemenlikleri altına aldılar; I. Hattuşili dönemi (yaklaşık 16501620); başkent Hattuşaş kuruldu; büyük taş bloklardan tapınak ve saraylar, kaya anıtları, güneş kursları, tunç ya da değerli madenlerden tanrı ve kral heykelleri yapıldı.

İbraniler

Sami kökenli topluluklar Hz. İbrahim'in önderliğinde Filistin'e yerleşti (yaklaşık 2000), daha sonraları bir bölümü Mısır'a göç etti.

Güney Amerika

Andlar'da dinsel tören yapılan merkezler 2000 yıllarında görülmeye başlandı; Peru'da Kotoş kenti kuruldu (yaklaşık 1800); yoğun tarımın en gelişkin örnekleri Orta Andlar'da ortaya çıktı; pamuk liflerinden giysiler yapıldı; sepet ve hasır üretimi başladı.

İÖ 1600İÖ 1200
Mezopotamya

Babil'de bilim ve matematik çok ileri bir düzeye ulaştı; Hurri kökenli savaşçılara dayanan Mitanni egemenliği geçici bir süre Asur'u da kapsadı; 1360'tan sonra Mitanni devleti çöktü ve Asur egemenliği başladı.

Mısır

1567'de Hyksos egemenliği son buldu; III. Tutmosis 1470'lerde Mezopotamya'yı işgal etti; Ahenaton yönetimi (13791362); II. Ramses yönetimi (13041237); Karnak Vadisi mezarları yapıldı.

Ege

1450'lere doğru bir deprem Knossos'u yerle bir etti; Minos uygarlığı sona erdi; özellikle Yunanistan'da Miken kentleri gelişti; 1250'de Miken'de Aslanlı Kapı yapıldı; "Linear B" denen yazı biçimi geliştirildi.

Hindistan

Kuzeyden gelen Ariler'in İndus havzasına yerleşmesiyle başlayan İndus uygarlığı 1750'ye kadar en parlak dönemini yaşadı.

Çin

Tunç döküm işçiliği gelişti; resimyazı; ayrıntılı olmayan bir takvim kullanılıyordu; ipek dokumacılığı başladı; gelişkin tarım araçları, tekerlek ve savaş arabaları kullanıldı.

Kuzey Amerika

Orta Amerika'da tapınaklar yapıldı; ilk resimyazı kullanıldı; tarımla geçinen köy toplulukları kuruldu.

Doğu Akdeniz

Mısır ile Fenike arasında yoğun ticaret ilişkileri kuruldu; Mısır daha sonra Fenike üzerinde denetim kurdu; 14. yüzyılda bölge Mısır'ın denetiminden çıktı; yaklaşık 1200'lerde Filistiler Filistin'e yerleşti; 13. yüzyılda Akdeniz'in doğusu Deniz Kavimleri'nin saldırısına uğradı.

Anadolu

1580'lerde Hitit Kralı I. Murşil Babil'i işgal etti; Kral Şuppiluliuma (yaklaşık 13801340) Suriye'yi aldı; Mısırlılar Kadeş'te Hititler'i yendi (1299) ve tarihte bilinen ilk yazılı antlaşma yapıldı (1283).

İbraniler

1570'lerde Mısır firavunları İbraniler'i yok etmeye başladı; 1250'de Musa'nın önderliğinde Mısır'dan çıktılar.

Çin

Shang (Şang) hanedanı (17661123); takvim geliştirildi; resim, işaret ve hecelere dayalı Çin yazısı kullanılmaya başlandı; Loyang (Luoyang), Anyang, Çöngçou (Zengzhou) kentleri kuruldu.

Kuzey Amerika

Meksika Körfezi yakınlarında Ölmek uygarlığı kuruldu (yaklaşık 1200); anıtsal heykeller ve dev heykel başları yapıldı.

Güney Amerika

Peru'da büyük taş yapılar ve tapınaklar görüldü; Çavin uygarlığının ilk gelişmeleri başladı (yaklaşık 13001200).


İÖ 1200İÖ 1000
Mezopotamya

13.12. yüzyıllarda, Deniz Kavimleri'nin saldırıları, Asur ve Mitanni devletlerinin parçalanmasına neden oldu.

Mısır

12. yüzyılda Mısırlılar Deniz Kavimleri'yle iki kez savaştılar; daha sonra 10. yüzyılda Asurlular'ın saldırısına uğradılar.

Yunanistan

Mikenler yaklaşık 1150'de TrUva'yı ele geçirdi; Deniz Kavimleri Miken uygarlığını yaklaşık 1100'de yıktı; Eski Yunan uygarlığı Dorlar'ın Yunanistan'ı işgalinden sonraki dönemde gelişti.

Anadolu

Hitit devleti ayaklanmalar, komşu devletlerin ve Deniz Kavimleri'nin saldırıları sonucu yıkıldı.

Doğu Akdeniz

Sur ve Sayda kentleri gelişti; Batı Akdeniz'de ilk Fenike kolonileri kuruldu. 1200'lerde Demir Çağı başladı.

İbraniler

Saul 1020 dolayında kral seçildi; Davud yaklaşık 1000'de yönetime geldi ve Filistiler'i yendi.

Hindistan

Ganj ve Brahmaputra ırmakları vadilerinde yeni yerleşim merkezleri kuruldu (1100); atlar evcilleştirilmeye başlandı; pirinç üretimine geçildi.

Çin

Batıdan gelen Zhoular, Shang hanedanını devirdi (1122); Zhou hanedanı yaklaşık 1.000 yıl yönetimde kaldı.

Güney Amerika

Çavin uygarlığı yaklaşık 1.000 yıl sürdü (200'e kadar); saraylar, tapınaklar, pazaryerleri yapıldı.

Afrika

Kuşi (Güney Mısır ve Sudan) uygarlığının ilk dönemleri yaklaşık 1000'de başladı.


İÖ 1000İÖ 800
Yunanistan

Yunanlılar yaklaşık 900'de Fenike alfabesini geliştirerek benimsediler. Soyluların yönetiminde kent devletleri gelişmeye başladı.

Anadolu

Yaklaşık 900'de Doğu Anadolu'da Urartu Krallığı kuruldu; 840830 dolayında Urartu Krallığı'nın başkenti Van oldu; yaklaşık 830810'da Orta Anadolu'da Frig Krallığı kuruldu; başkenti Gordion'du.

Doğu Akdeniz

Fenikeliler 814'te Kuzey Afrika'da Kartaca ve 800'lerde İspanya'da Cadiz kentlerini kurdular.

İbraniler

Hz. Süleyman kral oldu (975935); tapınaklar kurdu, Kudüs'ü genişletti; İsrail bölündü (930); Karkar Savaşı (853); Ahab Asurluları yendi.

Hindistan

And vadilerinde sulama teknikleri geliştirildi; çok renkli dokumalar yapıldı; jaguara tapınma ve ilk Güney Amerika yazıları ortaya çıktı.

Keltler

Keltler Orta Avrupa'da; Orta Avrupa'da Demir Çağı yaklaşık 1000500 arasında Hallstatt'da görüldü; Avusturya'da da benzer bulgular var.

İtalya

Kuzey İtalya'da Etrüskler ortaya çıktı.


İÖ 800İÖ 650
Mezopotamya

Asurlular'ın yükseliş dönemi; II. Sargon (II. Şarrukin) (722704); Sinahheriba (Sanherib) (704681); Asurbanipal (668625) yönetimleri; Horsâbad (Şarrukin Kalesi) yapıldı.

Yunanistan

Sicilya'daki Siracusa'da ilk Yunan kolonisi 735'te kuruldu ve bunu başka koloniler izledi; Olimpiyat Oyunları başladı (776).

Anadolu

750 dolayları Urartular'ın en parlak dönemleri; 700'lere doğru Urartu Krallığı zayıfladı; Batı Anadolu'da Lidya Krallığı kuruldu; yaklaşık 700'de sikke kullanılmaya başlandı.

Doğu Akdeniz

Doğu Akdeniz Asurlular'ın egemenliği altında; deniz ticareti gelişti.

İbraniler

İsrail Krallığı Asur Kralı II. Sargon tarafından yıkıldı (721); yaklaşık 700'de İsrail'in 12 kavminden biri olan Yahudalar boyun eğdi.

Çin

770'lerde Doğu Zhoular hanedan kurdu; tunç işçiliği gelişti; mancınık bulundu; ince çanak çömlek yapımı başladı.

Keltler

Orta Avrupa Keltleri yaklaşık 700400 arasında İngiltere'ye ulaştı; Keltler'le birlikte demir işlenmeye, tepelere kaleler yapılmaya, atlardan yararlanılmaya başlandı.

İtalya

753'te Tiber Irmağı üzerinde, Latinler Roma kentini kurdular.
Afrika
Kuşiler ve Asurlular arasında çatışma çıktı; Kuşiler güçten düştü.


İÖ 650İÖ 500
Mezopotamya

Asur'un sonu ve Ninova'nın yıkılışı (612); İştar Kapısı, Babil'in Asma Bahçeleri yapıldı; 539'da Babil Persler'ce işgal edildi.

yunanistan

Drakon Yasaları (621); Solon Yasaları (yaklaşık 590); Pisistratus 560 dolaylarında Atina'da tiran oldu; yaklaşık 510'da 500'ler Konsili kuruldu.

Anadolu

Urartu Krallığı 600'lerde yıkıldı. Lidya egemenliği kuruldu. Milet ve Efes kentleri dışındaki tüm kıyı kentleri Lidya egemenliğine girdi. Yaklaşık 547'deki Pers istilası sonunda Lidya Persler'e bağlandı. Anadolu' da Pers egemenliği kuruldu.

Persler

Yakındoğu'da Pers egemenliği başladı; Kiros (Kuruş) 559529 arası kral oldu; Pasargad başkent yapıldı; I. Darius dönemi (521486).

İbraniler

Kudüs Babilliler'ce ele geçirildi (587); İbraniler Babil'e sürüldü; Pers Hükümdarı Kiros 539'da İbraniler'e özgürlüklerini verdi.

Hindistan

Ganj devletleri yıkıldı; Persler Hindistan'ı işgal etti; Buda yaklaşık 563483 arasında yaşadı.

Çin

Konfüçyüs yaklaşık 550'de doğdu; Laozi Taoculuk'u kurdu.

Kuzey Amerika

Orta Amerika'da, geç klasiköncesi dönem Maya uygarlığının başlangıcı.
Klasik bir Maya tapınağı.

Keltler

Orta ve Kuzey Avrupa'da, La Tene'de gelişen II. Demir Çağı uygarlığı yaklaşık 500'de başladı.

İtalya

Etrüskler Roma'ya girdi; I. Tarquinius Roma'nın ilk Etrüsk kralı oldu (616579); ilk taş yapılar ve Roma duvarları yapıldı; II. Tarquinius 510'da sürgüne gönderildi; 509'da Roma Cumhuriyeti kuruldu.
Afrika
Nijerya'da Nok uygarlığının başlangıcı (yaklaşık 500); demir eritme yöntemi bulundu.
Mısır
İskender Mısır'ı işgal etti (333); yaklaşık 300'de Ptolemaios hanedanı yönetime geldi; İskenderiye kuruldu.
Yunanistan
Atina'da tiyatro ve felsefenin altın çağı; Perikles dönemi (461430); Peloponnesos Savaşı (431404) oldu; Makedonyalılar Yunanistan'ı işgal etti ve Büyük İskender egemenliği (336323) başladı.
Anadolu
İyonya'da Pers egemenliği kuruldu (387); Pers egemenliğindeki kıyı kentleri geriledi; iskender batı ve güneybatı kıyılarını ele geçirdi; Anadolu'da 350'lerden başlayarak Makedonya egemenliği kuruldu.
Doğu Akdeniz
Kartaca Sicilya'yı işgal etti; Yakındoğu Persler'in egemenliğine girdi; yaklaşık 310'da Selevkos Krallığı kuruldu.
Persler
Kral Yolu yaklaşık 500'de yapıldı; Darius Yunanistan'ı işgal etti; 490'da Maraton Savaşı'nda yenildi; Yunanlılar Salamis Savaşı'nda (480) Persler'i yenilgiye uğrattı; Büyük İskender Pers İmparatorluğu'nu egemenliği altına aldı (330).
Fi I istin
Filistin, Büyük İskender'den sonra Yakındoğu'nun egemenliğini ele geçiren Selevkos hanedanının yönetimine girdi.
Hindistan
Çandra Gupta, Maurya İmparatorluğu'nu kurdu (yaklaşık 320).
Güney Amerika
Peru'da Çavin uygarlığı çöktü ve Paracas uygarlığı doğdu; Güney Amerika'da matematik, astronomi alanlarında gelişmeler oldu; metal işlemeciliği başladı.
Kertler
Yunan edebiyatında ilk kez Keltler'den söz edildi (yaklaşık 500); Keltler'in reisi Brennus Roma'yı yağmaladı (390).
İtalya
450 dolaylarında Lex XII Tabularum (12 Levha Yasası); 343290 arası Samnit Savaşları; yaklaşık 312'de Appia Yolu yapıldı.
Afrika
Meroe, Kuşi Devleti'nin başkenti oldu (yaklaşık 500); Sudan yöresinde demir işlemeciliği gelişti.

İÖ 300İÖ 44
Mısır
Mısırlılar su çarkını, torna tezgâhını, makarayı, cam üflemeyi buldu; 81'de Mısır Romalılar'ın koruması altına girdi.
Yunanistan
Yaklaşık 300'den sonra siyasal açıdan gerileme başladı; Yunan kültürü Akdeniz'e ve Yakındoğu'ya yayıldı; Helenistik Dönem; 146'da Yunanistan Roma'ya katıldı.
Anadolu
Anadolu'da Pontos (Pontus), Kapadokya, Bitinya ve Bergama krallıkları kuruldu; yaklaşık 120'lerde Bergama, 7463'teki savaş sonunda ise Pontos Roma'ya bağlandı. Bitinya Roma'ya miras kaldı.
Doğu Akdeniz
Kartaca Savaşları yapıldı (264146); Hannibal dönemi (220187); Roma Kartaca'yı aldı (146); Selevkos egemenliğinin yeniden canlanışı; Antiokhoslar dönemi (324187).
İran
Arsakes yaklaşık 250'de Pers İmparatorluğu'nun eski topraklarında Part Krallığı'nı kurdu; yaklaşık 100'den sonra Çin ile Avrupa'nın ticaretine aracılık etmeye başladı.
Filistin
Makkabi kardeşler Selevkos kralına karşı ayaklanmalara önderlik ettiler (168); Romalılar 6664'te Filistin'i işgal etti.
Hindistan
Aşoka döneminde (yaklaşık 274235) Budacılık devlet dini oldu; Aşoka'dan sonra Maurya İmparatorluğu yıkıldı.
Çin
250'lerde Zhou hanedanı sona erdi. Shi Huang Di döneminde Çin Seddi'nin yapımı tamamlandı; Qin hanedanı (221206); Han hanedanı 206'da kuruldu.
Kuzey Amerika
Oaxaca Vadisi'ndeki Monte Alban'da, yaklaşık 300'den başlayarak Zapotek uygarlığı gelişti; Ölmekler çöktü.
Güney Amerika
Güney Peru ve Bolivya'da Nazka uygarlığı gelişti; suyolu, kemer ve kanallar yapıldı, çömlek kullanımı başladı.
KertlerKeltler 280'lerde Yunanistan'a akınlar düzenlediler; Telamon Savaşı'nda yenilgiye uğradılar (225); Belçika Keltleri Güney İngiltere'ye yerleşti; Sezar Galya'yı 50'de işgal etti.
İtalya
Hannibal Roma ordusunu Cannae'de (Kanne) yendi (216); Skipion, Kuzey Afrika'daki Zama'da Hannibal'i bozguna uğrattı (202); Gracchus dönemi (133121); Marius dönemi (11986); Sulla'nın diktatörlüğü (8178); 1. Triumvirlik (60); Jül Sezar'ın diktatörlüğü (4844); Jül Sezar'ın öldürülüşü (44).
Hunlar
Hun İmparatorluğu kuruldu (İÖ 220); ilk hükümdarı Mete (Teoman) dönemi (209174).
İran
Roma İmparatoru Traianus İran'ı ele geçirdi (İS 115116).
Mısır
Kraliçe Kleopatra yönetimi (İÖ 4830); Mısır bir Roma eyaleti oldu (İÖ 30).
İbraniler
Büyük Herodes yönetimi (İÖ 37İÖ 35); İsa'nın doğumu (yaklaşık İÖ 4); Roma yönetimine karşı ayaklanma (İS 6670); Kudüs'ün yakılıp yıkılması (İS 70).
Hindistan
Augustus döneminde Roma'da Hint elçiliği açıldı; Hindistan'da ilk Roma kolonisi kuruldu (İS 25); Kuzey Hindistan'da Kanişka'nın krallık dönemi (İS 100150).
Çin
Budacılık Çin'de yayılmaya başladı; Wang Meng yönetimi sırasında reform girişimleri (İS 923); Çin'de doğal yıkımlar sonucu açlık, salgın hastalık, göçler, toplumsal kargaşa ve ayaklanmalar; başkent Loyang'a (Luoyang) taşındı.
Keltler
Güney İngiltere'de, Cunpbelinus yönetime geldi (İS 1042); Roma'nın işgali (İS 4384); Kraliçe Boudicca Roma yönetimine karşı bir ayaklanmaya önderlik etti (İS 60).
Hunlar
İS 50'de Güney ve Kuzey Hun devletleri olarak ikiye ayrıldı.
İtalya
Aktium Deniz Savaşı (İÖ 31); Augustus imparator oldu (İÖ 27İS 14); Roma yangını (İS 64); Colosşeum' un yapımı tamamlandı (İS 80); Vespasianus (İS 6979) ve Traianus (İS 98117) yönetimleri.
Afrika
Etiyopya Krallığı İS 100 dolaylarında kuruldu. Mandingo kabilesi Nijer havzasında egemen oldu.
Mısır
Mısır'da ilk Kopt kilisesi kuruldu.
Bizans
Bizantion (Bizans) kentine Konstantinopolis (bugün İstanbul) adı verildi (330); Konstantinopolis Roma İmparatorluğu'nun ikiye bölünmesinden sonra Bizans İmparatorluğu'nun başkenti oldu.
Arsaklı hanedanı sona erdi (226); kurulan Sasani hanedanı 641'e kadar sürdü; İ. Şahpur Romalılar'ı yenilgiye uğrattı (260); Ktesiphon'da saray yaptırıldı.
Hindistan
Ganj Vadisi'nde Gupta Krallığı yaklaşık 320'lerde kuruldu.
Çin
Romalı tüccarlar Çin limanlarına ulaştı; Han hanedanı 220'lerde yıkıldı; Çin küçük devletlere bölündü.
Kuzey Amerika
Maya uygarlığının klasik dönemi 300'de başladı (900'e kadar sürdü); Teotihuakan kent uygarlığının yükseliş dönemi (750'ye kadar sürdü); piramitler ve Maya takvimi yapıldı.
Güney Amerika
Kuzey Peru'da Moçe uygarlığı 200'de başladı (700'e kadar sürdü).
İtalya
Diocletianus dönemi (285305); Constantinus'un imparatorluk dönemi (324337); Roma İmparatorluğu'nda Hıristiyanlık kabul edildi (313).
Afrika
Meroe'deki (Sudan) Kuşi uygarlığı yıkıldı, Etiyopya gelişmeye başladı.

İS 330500
Bizans

Romalılar Edirne Savaşı'nda Germen kavimlerine yenildiler (378); 410'dan başlayarak özgür iradeye ağırlık veren bir dini öğreti olan Pelagiusçuluk gelişti.
İran
II. Şahpur (309379) yönetiminde birçok zaferler kazanıldı; Hunlar'm ilk akınları yaklaşık 400'de görüldü; İran 480'lerde Hun yönetimine girdi.
Hindistan
Gupta Krallığı 480'lerde Akhunlar'ın eline geçti.
Keltler
Kuzey Britonlar (Piktler) 360'larda Güney İngiltere'ye akınlar düzenlediler; İrlanda Hıristiyanlık'ı kabul etti.
İtalya
Got Kralı Alarik Roma'yı yağmaladı (410); Batı Roma'nın sonu (476).
Afrika
Etiyopya Hıristiyanlık'ı kabul etti.
Japonya
Japon uygarlığının başlangıcı; Japonlar Çince'yi kendilerine uyarladılar (yaklaşık 400).
Hunlar
434'te Attila Hun imparatoru oldu; Bizans kuvvetlerini bozguna uğrattı; Bizans orduları Tuna'nın güneyine çekildi (447); Galya Seferi (451), İtalya Seferi (452).
Avrupa360'larda Avrupa'ya ilk Hun akınları başladı; Clovis, Frank Krallığı'nı kurdu (480).
Bizans
İmparator Jüstinyen dönemi (527565); Lombardlar 570'lerde İtalya'yı işgal etti; Araplar'ın Konstantinopolis kuşatması başarısızlıkla sonuçlandı (674678).
Ayasofya Kilisesi; 6. yüzyıl.
İran
II. Hüsrev (Sasani) yönetimi (590628); Mısır, Suriye alındı; İran 641'de Arap saldırısına uğradı.
Müslümanlık'ın Doğuşu
Hz. Muhammed 570'te doğdu; İslam dininin ortaya çıkışı (610); Müslüman Araplar İspanya'dan Hindistan'a kadar uzanan bir imparatorluk kurdular (641750'ler).
Hindistan
Onlu sayı sistemi kullanıldı (yaklaşık 520); Kuzey Hindistan Kralı Harsa yönetimi (606647).
Çin
Tang hanedanı kuruldu (618906), başkent Xian yakınlarında Changan'a taşındı; sanatın geliştiği bir dönem; el arabası, barut, kâğıt gibi buluşlar gerçekleşti.
Kuzey Amerika
Maya uygarlığının doruk noktası (600700); büyük anıtlar ve saraylar yapıldı.
Güney Amerika
Peru'da Tiahuanaco din merkezi oldu (yaklaşık 6001000).
Keltler
Japonya
İrlanda'da 6.10. yüzyıllarda sanat ve edebiyatın altın dönemi yaşandı.
Japonya
Budacılık resmi din olarak benimsendi (yaklaşık 550); Japon toplumunun yeniden yapılanması (645700).
Avrupa
Paris Frank Krallığı'nın başkenti oldu (507); Slavlar Balkanlar'da ilerledi (600'ler).

IS 700850
Bizans

Bizanslılar 750'lerde İtalya'dan sürüldü; Bulgarlar'la savaşlar (yaklaşık 750800).
İslam Dünyası
Bağdat'ta Abbasi Halifeleri dönemi (7501100); Harun Reşid yönetimi (786809); sanat, bilim ve mimarlıkta gelişmeler oldu.
Hindistan
Batı Hindistan'a Arap akınları; Sind ve Semerkant'ın alınışı; ilk Hindu devletleri ortaya çıktı.
Çin
730'larda 13 bölgeye ayrıldı. Talaş Irmağı Savaşı (757); Çin'de ilk kitap basıldı.
Kuzey Amerika
Teotihuakan yıkıldı; Maya uygarlığı çöktü (yaklaşık 850) ve yeni uygarlıklar ortaya çıktı.
Güney Amerika
Tiahuanaco'da Güneş Piramidi yapıldı (yaklaşık 700).
Keltler
Nara dönemi (710784); güzel sanatlar, mimarlık, seramik işleri gelişti; Kyoto 794'te Japonya'nın başkenti oldu; Kampuçya'da Angkor Krallığı kuruldu (800).
Avrupa
Araplar İspanya'yı ele geçirdi (711); Franklar, Poitiers'de Araplar'ı yendi (732); Şarlman (742814); Kutsal RomaGermen İmparatorluğu kuruldu (800).

İS 8501000
Rusya

Vikingler Kiev kentini kurdular (yaklaşık 880); 980'lerde Kievli Aziz Vladimir (I. Vladimir) döneminde Rusya'da Hıristiyanlık yayıldı.
Gürcistan'da 7. yüzyılda yapılan bir kilise.
Bizans
I. Basileios (I. Vasil) yönetimi (867886), 880'lerde Araplar'ı yendi; II. Basileios (II. Vasil) dönemi (9761025); Bulgarlar yenildi.
İslam Dünyası
Kahire, Fatımiler'in yönetimindeki Mısır'ın başkenti oldu (969); Karahanlılar (9321211) ve Gazneliler (9631186) Müslüman Türk devletleri kurdular.
Hindistan
Güney Hindistan'da Çola hanedanı güçlendi
Rhodri Mawr ilk Gal prensi oldu; İrlanda'ya ilk Viking yaklaşık 800831),
Dublin kuruldu (yaklaşık 1000).
Afrika
Çin
Gana İmparatorluğu'nun yükseliş dönemi başladı.
Song hanedanı kuruldu (960); Tai Zong ilk imparatoru oldu.
Kuzey Amerika
10. yüzyılda Meksika'da Toltek uygarlığı gelişti; Vikingler, Grönland'ı geçerek Kuzey Amerika'ya ulaştılar (yaklaşık 1000).
Güney Amerika
10. yüzyılın ortalarında Peru'da İnkalar güçlenmeye başladı.
Kertler
Galler'de, Hovvel Dda Yasaları (yaklaşık 940); Brian Boru (9411014) ilk İrlanda kralı oldu.
Yaklaşık 9. yüzyıldan kalma Ogam yazısı.
Afrika
Zimbabve'de Demir Çağı başladı (yaklaşık 900); büyük yapılar yapıldı.
Japonya
Fucivara ailesinden Miçinago dönemindeki kültürel canlanmaya karşın aşırı savurganlık toplumsal hoşnutsuzluklar doğurdu (9951028).
Avrupa
Şarlman'ın imparatorluğu parçalandı (843); İngiltere' de Alfred dönemi (871900); Viking Rollo, Normandiya'yı kurdu (911).
Çin
Song hanedanı döneminde resim ve seramikte önemli gelişmeler oldu (yaklaşık 10001200); 1040'larda tahtadan tek tek oyulan harflerle basım yapılmaya başlandı.
Kuzey Amerika
Toltekler eski Maya tapınağı ve yönetim yeri olan Çiçen Itza'yı ele geçirerek genişletti.
Güney Amerika
Peru'da Çimu uygarlığı doğdu.
Kertler
Vikingler İrlanda'dan sürüldü (1014); 1030'larda II. Malcolm İskoçya'nın sınırlarını genişleterek neredeyse bugünkü durumuna getirdi; İskandinav yöneticilere karşı ayaklanan Somerled, Argyll ve adaları yönetimi altına aldı (114064).
Afrika
Batı Afrika'da Yoruba kent devletleri kuruldu (yaklaşık 1100).
Japonya
Japon edebiyatının canlanışı (11. yüzyıl); Kampuçya'da, Khmer İmparatorluğu döneminde (112050) Angkor Vat tapınağı yapıldı.
Avrupa
Canute yönetimi (101735); İngiltere'yi Normanlar istila etti (1066); İlk Haçlı Seferi yapıldı (109699).
Yaroslav, Kiev kralı oldu (101954).
Bizans
Hıristiyan Kilisesi, Bizans Ortodoks ve Roma Katolik kiliseleri olarak ayrıldı.
Rusya
Rusya'nın büyük bölümü Moğollar'ın eline geçti (1230'lar1470'ler).

Bizans
Selçuklular

Selçuklu Türkleri 1043'ten başlayarak Anadolu topraklarının büyük bölümünü yönetimleri altına aldılar; Tuğrul Bey (103863), Alparslan (106372), Malazgirt Savaşı (1071), Melikşah dönemi (107292) Selçukluların en parlak yılları oldu; Kutalmışoğlu Süleyman Şah 1075'te Anadolu Selçuklu Devleti'ni kurdu; Anadolu Türkler'in yönetimine geçti; II, Haçlı Seferi Türkler tarafından bozguna uğratıldı (1147).
IV. Haçlı Seferi sırasında Haçlılar Konstantinopolis'i ele geçirdi; 1261'e kadar sürecek Latin yönetimi başladı.

İslam Dünyası

Selahaddin Eyyubi yönetiminde Eyyubiler büyük bir imparatorluk kurdular (11741250); Müslümanlar Delhi'de bir devlet kurdu (yaklaşık 1200).
Osmanlılar
Osman Bey Anadolu'da Osmanlı Devleti'ni kurdu (1299).
Bizans
1380 ve 1390'larda imparatorluk giderek küçüldü ve Konstantinopolis kenti ile batısında kalan küçük bir bölgede varlığını sürdürmeye başladı.
Hindistan
Gazne Devleti yıkıldı (1186); Güney Hindistan'da Çola hanedanı döneminde Hindular gelişti ve daha sonra çöktü.
İslam Dünyası
Timur orduları (13701405) İran, Anadolu ve Batı Hindistan'ı ele geçirdi, Moskova yağmalandı.
Çin
Cengiz Han (120627) ve torunu Kubilay Han (126094) dönemleri; Çin'de Moğollar yönetimi ele geçirdi (12801368); Marko Polo Çin'e gitti (127592).
Osmanlılar
Osmanlılar 1357'd e Trakya'ya geçti; 1361'de Edirne' yi aldılar ve başkent yaptılar; Yıldırım Bayezid yönetimi (13891402).
Kuzey Amerika
Meksika'da Aztekler güçlendi (yaklaşık 1300); demir eritme yöntemleri gelişti.
Güney Amerika
Peru'da İnka İmparatorluğu'nun yükseliş dönemi yaşandı; Cuzco İnkalar'ın başkenti oldu.
Keltler
İrlanda İngiliz Kralı II. Henry döneminde işgal edildi (117172); Galler'de Llyvvelyn Fawr yönetimi (120040); I. Edward Galler'i yenilgiye uğrattı (1284); Norveçliler İskoçya'dan çıkarıldı (1263).
Afrika
Gana İmparatorluğu yıkıldı (yaklaşık 1200); Batı Afrika'da Mali İmparatorluğu gelişti; 1250'lerde Memlûklar Mısır'da yönetimi ele geçirdi.
Japonya
İlk Minamoto şogunu Yoritomo'nun yönetimi (118599); 1200'e doğru Zen Budacılık doğdu.
Avrupa
Fransa'da IX. Louis yönetimi (122670); Avrupa'da ilk kez barutu bulan Roger Bacon yaklaşık 122092 arasında yaşadı; mimarlıkta Gotik dönem başladı.
Rusya
Tatarlar Kulikovo Savaşı'nda yenildi (1380); Tatar istilası (1395).
Hindistan
Tuğluk hanedanı yönetiminde Delhi'de yaklaşık 1320'den 14. yüzyılın sonuna kadar varlığını koruyan güçlü bir devlet kuruldu.
Çin
Ming hanedanı 1368'de kuruldu (1644'e kadar sürdü); Çinliler'in yaşam biçimlerinde yenileşme hareketleri başladı.
Kuzey Amerika
Aztekler Tenoçtitlan'ı kurdu (1325).
Güney Amerika
İnkalar'ın resmi dili Keçuva gelişti.
Keltler
Bannockburn Savaşı'yla (1314) İskoçlar bağımsızlıklarını kazandılar.
Afrika
14. yüzyıla kadar Benin İmparatorluğu gelişmesini sürdürdü; Timbuktu uygarlığı ortaya çıktı; Mali İmparatorluğu Mansa Musa yönetiminde en parlak dönemini yaşadı (130732).
Japonya
Aşikaga şogunluğu başladı (yaklaşık 1338); uzun süren iç savaş dönemi yaşandı; 1350'den başlayarak Japonya'da feodalizm gelişti.
Avrupa
Veba 1340 ve 1350'lerde yayıldı; Yüz Yıl Savaşları (13371453); Büyük Mezhep Bölünmesi (13781429); Polonya'da III. Kazimierz yönetimi (133370).
Rusya
III. İvan, Novgorod'u ele geçirdi (1478); Rusya'yı birleştirdi (1480); son Bizans imparatorunun yeğeni ile evlendi; Rusya'nın ilk çarı oldu (1492).
Osmanlılar
Osmanlılar'ın Asya'daki ilerleyişini Timur, Ankara Savaşı'yla önledi (1402); Fetret Devri (140213);
I. Mehmed (Çelebi) (141321) Osmanlı Devleti'ni yeniden toparladı; II. Murad dönemi (142151); Varna (1444) ve Kosova (1448) zaferleri; Fatih Sultan Mehmed'in yönetimi (145181); İstanbul'un fethi (1453); Osmanlılar Doğu Akdeniz'i Avrupa'ya kapattılar;
II. Bayezid dönemi (14811512).
Bizans
Bizans İmparatorluğu yıkıldı.
Hindistan
Racput hanedanı döneminde Gucerat gelişti (yaklaşık 1400).
Çin
Çin gemileri Hindistan kıyılarına, Basra Körfezi'ne ve Afrika'ya ulaştı; Peking (Beijing) yeniden kuruldu.
Çin teknesi; 16. yüzyıl.
Güney Amerika
İnka İmparatorluğu'nun en parlak dönemi; Çimu uygarlığı 1470'lerde çöktü; Peru'da, Maçu Pikçu kale kentleri kuruldu.
Afrika
Güney Sahra'da Songay İmparatorluğu kuruldu (yaklaşık 1450); Timbuktu'da üniversite açıldı; yaklaşık 1400'lerde Kongo Krallığı kuruldu.
Japonya
Şinto dini canlandı; Aşikaga şogunluğu çöktü.
Avrupa
Rönesans başladı (yaklaşık 1400); Fransa'da Jan Dark'ın zaferi (142831); Portekizliler'in Afrika'yı keşif gezileri (1430'lar); Avrupa^da ilk matbaa kuruldu (1450'ler); Vasco da Gama Ümit Burnu'nu dolaştı (1497); Kristof Kolomb Batı Hint Adaları'nı keşfetti (1492); Leonardo da Vinci (14521519); İngiltere'de Güller Savaşı VII. Henry tarafından 1485'te sona erdirildi.

İS 15001620
Rusya

Sibirya'nın sömürgeleştirilmesi başladı (1550'ler); Korkunç İvan çaroldu (1547); Rus Ortodoks Patrikliği kuruldu (1589).
Doğu Avrupa
Türkler'in Viyana kuşatması (1529); Stefan Batory Lehistan kralı oldu (157686); Macaristan'da Gabor Bethlen yönetime geldi (1613).
İran
Safevi hanedanı kuruldu; I. İsmail (150124); bağımsızlık kazanıldı; I. Abbas yönetimi (15881629).
Osmanlılar
Yavuz Sultan Selim dönemi (151220); Çaldıran Savaşı (1514); Mercidabık zaferi (1516); Ridaniye zaferi (1517); Halifelik Osmanlılar'a geçti; Kanuni Sultan Süleyman dönemi (152066); Mohaç zaferi (1526); Macaristan alındı; Preveze deniz zaferi (1538); Sokullu dönemi (156479); İnebahtı yenilgisi (1571); duraklama dönemi başladı (1579).
Hindistan
Babür Han ilk HİntTürk imparatoru oldu (152642); I. Ekber yönetimi (15561605); Agra Kalesi yapıldı.
Çin
Japonlar 1550'lerde Çin kıyılarına baskınlar düzenledi; Mançular'ın akınları başladı (1619).
Kuzey Amerika
Aztek yöneticisi Montezuma dönemi (150220); Vasco Nûez de Balboa Büyük Okyanus'u keşfetti (1513); Meksika Hernan Cortes tarafından alındı (151921).
Güney Amerika
İnka yöneticisi Atahualpa dönemi (152733); Francisco Pizarro 153133'te Peru'yu işgal etti.
Keltler
Birleşme Yasaları'yla (153643) Galler siyasi bakımdan İngiltere'ye bağlandı.
Afrika
Songay İmparatorluğu'nun yükseliş dönemi; Avrupalılar 1500'lerde ilk köle ticaretini başlattı; Borno'da İdris'in krallık dönemi (15711603); Hollandalılar Fildişi Kıyısı'nı sömürgeleştirdiler (1595).
Japonya
Birlik dönemi (15601600); Nagasaki dış ticarete açıldı; Tokugava şogunluk dönemi başladı (1603).
Batı Avrupa
Martin Luther'in Tezleri (1517); Ferdinand Macellan dünyayı dolaştı (151921); Jean Calvin Cenevre'ye gitti (154164); II. Felipe (155698) İspanyol Armada'sını. İngilizler'in üzerine gönderdi; İngiltere'de, I. Elizabeth dönemi (15581603); İskoçya Kralı VI. James, İngiltere'de I. James adıyla kral oldu (1603); Otuz Yıl Savaşları (161848).
Rusya
Petro I. (Büyük Petro) yönetimi (16821725); St. Petersburg kuruldu (1703); Petro İsveçliler'i Poltava'da yendi (1709); Rusya batıdan etkilenmeye başladı.
Osmanlılar
Genç Osman dönemi (161822); IV. Murad yönetimi (162340); Kasrı Şirin Antlaşması (1639); Köprülüler dönemi (165676); Girit'in alınışı (1669); Merzifonlu Kara Mustafa Paşa (167683); II. Viyana Kuşatması (1683); 1699 Karlofça Barışı'yla Macaristan kaybedildi; Prut Savaşı ve Barışı (1711); Pasarofça Antlaşması (1718); Lale Devri; İlk matbaa 1727'de kuruldu; 1739'da Sırbistan ve Bosna geri alındı.
Hindistan
Tac Mahal'in yapımına başlandı (1632); Evrengzib yönetimi (16581708); Kalküta kuruldu (1690); Maratha Krallığı kuruldu (1674).
Çin
Mançu hanedanı başa geçti (16441911); Kangxi yönetimi (16611722); Rusya ile kervan ticareti başladı (1689); Qianlong'un imparatorluk dönemi (173696).
Kuzey Amerika
Fransızlar Ouebec'i kurdu (1608); İngilizler Amerika' ya ulaştı (1620); 1655'te İngilizler Jamaika'yı aldı.
İlk İngiliz göçmenleri 1620'de Kuzey Amerika'ya götüren "Mayflovver" yelkenli teknesi.
Keltler
İngiltere ile İskoçya arasında Birleşme Yasaları (1707); İlk Jakobusçuluk ayaklanması başladı (1715).
Okyanusya
Abel Janszoon Tasman Yeni Zelanda'yı keşfetti (1642).
Afrika
Fransızlar Senegal'e yerleşti (1638); Hollandalılar Kap'ta sömürge kurdular (1652); Nijer'de Mandingolar yönetimden düşürüldü; Amerika'daki İspanyol sömürgelerine köle sağlayan sonuncu ye en önemli köle anlaşması (asiento de negros) bir İngiliz şirketi ile yapıldı (1713); Batı Afrika'da Asantiler'in yükselişi başladı.
Japonya
1630'larda Japonlar dünya ile ilişkilerini kestiler, yabancı tüccarları ülkelerinden çıkardılar.
Batı Avrupa
İsveç'te Gustav Adolf dönemi (161132); Kardinal Richelieu Fransa'nın ilk başbakanı oldu (162442); Oliver Cromvvell (165358); Fransa'da XIV. Louis dönemi (16431715); İngiltere'de iç savaş (164249); İspanya'da Veraset Savaşları (170113); Galileo Galilei öldü (1642).

IS 17401860
Rusya

Çariçe Katerina yönetimi (176296); Yemelyan İvanoviç Pugaçov ayaklanması (177375); Napolyon Moskova Seferi'ne çıktı (1812); Kırım Savaşı (185356).
Kertler
İrlanda ayrı bir meclis kurma hakkını aldı (17821800); 1800'de İrlanda İngiltere'ye bağlandı.
Avustralya
James Cook Büyük Okyanus'ta keşifler yaptı (1768). Avustralya'da ilk koloni kuruldu (1788); İngilizler Yeni Zelanda'yı topraklarına kattı (1840).
Doğu Avrupa
Avusturya Veraset Savaşları (174048); Polonya' nın paylaşılması (1772, 1793, 1795); Avusturya'da II. Josef (176590) reformları; Prens Metternich dönemi (180948).
İran
Tahran başkent oldu (1785); 1796'da Kaçar hanedanı yönetime geldi.
Afrika
Kap İngilizler'in eline geçti (1810); İngiliz baskısından kaçan Kaplı Afrikahlar'ın Büyük Göçü (183640).
Japonya
Japonya'da 1780'lerde büyük bir kıtlık oldu; Singapur kuruldu (1819); 1854 JaponyaABD Antlaşması; batı ile ticaret başladı.

Osmanlılar
Batı Avrupa

I. Abdülhamid dönemi (177489); Küçük Kaynarca Antlaşması (1774); III. Selim dönemi (17891807); reform denemeleri; Ziştovi Antlaşması (1791); Yaş Antlaşması (1792); Nizamı Cedid kuruldu (1793); Mısır'da Kavalalı Mehmet Ali Paşa yönetimi (180548); Kabakçı Mustafa Ayaklanması (1807); II. Mahmud dönemi (180839); Sekbanı Cedid kuruldu (1808); Yeniçeri Ocağı kaldırıldı (1826); Navarjn baskını (1827); Yunanistan'ın bağımsızlığı tanındı (1829); Hünkar İskelesi Antlaşması (1833); Abdülmecid dönemi (183961); Gülhane Hattı Hümayunu (1839); Yenileşme hareketleri başladı; Islahat Fermanı (1856).
Hindistan
İngilizler Hindistan'da güç kazanan Fransızlar'ın etkisini kırdı (175657); İngiliz etkisinin yayılması (17601856); Hint Ayaklanması (185758).
1740'larda İngiltere'de sanayileşme başladı; Yedi Yıl Savaşı (175663); buhar makinesi bulundu (1763); Fransız Devrimi (178994); Napolyon dönemi (17991815); Avrupa'da devrimler yılı (1848); İtalyan birliği (1860).
Ludwig van Beethoven (17701827).
Buharlı lokomotifin babası sayılan George Stephenson'un 1829'da ödül kazanan "Rocket" adlı lokomotifi.
Çin
Çin Nepal ve Tibet'i ele geçirdi (1760'lar); Afyon Savaşı (1840); Taiping ayaklanması (185064).

İS 18601980'ler
Kuzey Amerika

İngilizler Kanada'yı Fransızlar'dan aldı (1759); Amerikan Bağımsızlık Savaşı (177583); Bağımsızlık Bildirgesi 1776'da ilan edildi; Monroe Doktrini (1823).
Güney Amerika
İspanyollar'a karşı bağımsızlık savaşları başladı; Peru, Şili, Venezuela bağımsızlıklarını kazandılar (180826).

Batı Avrupa

FransaPrusya Savaşı (187071); Alman birliği kuruldu (1871); I. Dünya Savaşı (191418); Almanya ve müttefikleri yenildi; Ernest Rutherford atomu parçaladı (1919); Almanya'da Hitler iktidara geldi (193345); II. Dünya Savaşı (193945); Almanya yenildi ve ikiye bölündü, Doğu Almanya Sosyalist Blok'un bir parçası oldu; Roma Antlaşması'yla Avrupa Ekonomik Topluluğu kuruldu (1957); 1970 ve 80'ler enerji krizi ile ekonomik durgunluk dönemi oldu; bilgisayar çağı başladı.

Rusya/SSCB

1917 Ekim Devrimi ile çarlık yıkıldı; Lenin'in ve Komünist Partisi'nin önderliğinde SSCB kuruldu. Lenin'in ardından Stalin yönetime geldi; II. Dünya Savaşı'ndan sonra SSCB dünyanın en büyük güçlerinden biri oldu (1945); ilk uzay aracı fırlatıldı (1957); 1970'lerde nükleer silahların azaltılması için SSCBABD görüşmeleri başladı; 1987'de Orta Menzilli Nükleer Füzelerin Kaldırılması Antlaşması imzalandı; 1985'te Gorbaçov yönetime geldi; glasnost (açıklık) ve perestroyka (yeniden yapılanma) siyasetleri başladı.

Doğu Avrupa

Balkanlar Osmanlı yönetiminden çıktı (1878); Polonya bağımsızlığını kazandı (1918); Almanya Polonya' yi işgal etti; II. Dünya Savaşı başladı (1939); 1945'ten sonra Polonya Sosyalist Blok'un bir parçası oldu; Doğu Avrupa ülkelerinin oluşturduğu Varşova Paktı kuruldu (1955).

İran

Pehlevi hanedanı yönetimi ele geçirdi (1925); Şahlık dönemi Ayetullah Humeyni'nin yönettiği İslam Devrimi ile sona erdi (1979).

Osmanlılar/Türkiye Cumhuriyeti

II. Abdülhamid dönemi (18761905); Jön Türk hareketi başladı (1896); Osmanlı İmparatorluğu parçalandı (1918); Kurtuluş Savaşı (19191922); Türkiye Cumhuriyeti kuruldu (1923); Atatürk yönetimi (192338).
Hindistan
Hint Ulusal Kongresi Bombay'da toplandı (1885); Mohandas Karamçand Gandhi (18691948) öncülüğünde Hindistan bağımsızlığını kazandı (1947); Pakistan kuruldu; Doğu Pakistan Bangladeş olarak ayrıldı (1973).
Çin
Boxer ayaklanması (1900); 1911'de son imparator tahttan indirildi, Sun Yatsen cumhuriyeti kurdu; Mao ÇeTung önderliğinde sosyalistler yönetime geldi (1949); Mao'nun ölümü (1976); Deng Xiaoping yönetimi başladı.
Kuzey Amerika
Amerikan İç Savaşı (186165); kölelik kaldırıldı (1863); Kanada İngiliz yönetimine girdi (1867); 1960'ların başında başlayan Vietnam Savaşı 1975'te bitti; ABD'li astronotlar 1969'da aya ayak bastılar.
Keltler
İrlanda Bağımsızlık Savaşı (191821); Bağımsız İrlanda Devleti kuruldu (1922).
Okyanusya
Avustralya Uluslar Topluluğu kuruldu (1901); Büyük Okyanus adalarının bir bölümü 1960'lardan sonra bağımsızlıklarını kazandı.
Afrika
Afrika birkaç Avrupa ülkesi tarafından keşfedildi ve sömürüldü; Güney Afrika Savaşı (18991902); Güney Afrika Birliği kuruldu (1910); 1957'den sonra birçok Afrika ülkesi bağımsızlığına kavuştu.
Japonya
Tokugava şogunluğu sona erdi (1868); RusJapon Savaşı (190405); Japonya ABD'ye saldırdı (1941); 1945'te II. Dünya Savaşı'nın sonunda yenildi; Hiroşima ve Nagasaki ABD'nin kullandığı ilk atom bombalarıyla yerle bir edildi; 1950'lerden başlayarak Japon ekonomisi yeniden canlandı.