Calıfornıa-abd'nin üçüncü Büyük Eyaleti
 

ABD'nin Alaska ve Texas'tan sonra üçüncü büyük eyaletidir. Büyük Okyanus kıyısında yer alan California ülkenin öbür eyaletlerinden çok farklıdır ve "geleceğin ülkesi", "yeniliğin yurdu" olarak nitelendirilegelmiştir. 1849'da yaşanan "altına hücum"dan (bak.
ALTINA HÜCUM) sonra nüfusu sürekli olarak artan ve 1964'te New York'u geçen California, 26.981.000 (1986) nüfusuyla ABD'nin. en kalabalık eyaletidir.
California, zengin doğal kaynaklara ve doğal güzelliklere sahiptir. Eğer bağımsız bir devlet olsaydı, 99 ülkeden daha büyük, 100 ülkeden daha kalabalık olur, ulusal geliri de dünya devletleri arasında sekizinci sırada yer alırdı. Sinema ve televizyon sanayisinin merkezi Hollywood ve bilgisayar sanayisinin bü
yük bölümünün yer aldığı "Silikon Vadisi" de California'dadır.





Büyük Okyanus'a 1.352 km uzunluğunda kıyısı olan California'nın doğubatı doğrultusunda en geniş yeri 587 kilometredir. ABD' nin en yüksek ve en alçak noktalan California' dadır: 4.418 metre yükseklikteki Whitney Dağı, deniz düzeyinden 86 metre aşağıda bulunan Ölüm Vadisi'nden yalnızca 112 km uzaklıktadır.

California'nın doğal yapısı dört ana bölgeye ayrılabilir: Kıyıdaki sıradağlar; kuzeygüney doğrultusunda 690 km boyunca uzanan Sierra Nevada Sıradağları; San Joaquin ve Sacramento ırmaklarının geçtiği, 724 km uzunluğunda ve ortalama 80 km genişliğindeki Büyük Vadi; güneydoğudaki, Mojave Çölü'nü de kapsayan havza ve otlak bölgesi.


Doğal yapının bu çeşitliliğine paralel olarak iklim de bölgeler arasında büyük değişiklik gösterir. Kuzey kıyısında, San Francisco çevresinde yazlar serin, kışlar ılımandır. Güney kıyısında, Los Angeles çevresinde yıl boyunca genellikle yumuşaktır. Dağlık yörelerde soğuk kışlar ve kısa yazlar görülür. Isının54°C'ye kadar çıktığı Ölüm Vadisi'nde 5 mm olan yıllık yağış, kuzey kıyılarında 279 milimetreye ulaşır.





YÜZÖLÇÜMÜ: 411.047 km2.

NÜFUS: 26.981.000 (1986).

DAĞLAR: Amargosa, Panamint, San Gabriel, Klamath, Kıyı Sıradağları, Sierra Nevada, Inyo ve Diablo. En yüksek doruk: Whitney Dağı (4.418 metre). Öbür doruklar: Williamson (4.381 metre); White (4.342 metre); Kuzey Palisade (4.341 metre); Shasta (4.317 metre).

IRMAKLAR: Feather, Sacramento, San Joaquin,

Tuolumne, Colorado, Salinas, Russian, Klamath ve American.

KENTLER: (1986) Los Angeles (3.259.300; metropoliten alan 8.295.900), San Diego (1.015.190), San Francisco (749.000), San Jose (712.080), Long Beach (396.280), Oakland (356.960), Sacramento (eyalet başkenti; 323.550), Fresno (284.660), Anaheim (240.730), Santa Ana (236.780).





Avrupalılar gelmeden önce California yöresinde Pomolar, Çumaşlar, Mivoklar gibi Yerli kabileler yaşardı. 18. yüzyılda bölgeye Meksikalılar ve İspanyollar geldi. California 1848'de ABD egemenliğine girdiği sırada İspanyolca konuşan 15 bin kişiyi barındırıyordu. Günümüzde California nüfusunun yüzde 91'i kentlerde yaşar. Nüfusun dörtte üçünden fazlası Los Angeles, Long Beach, Anaheim, San Francisco, Oakland, San Jose ve San Diego'dadır. Eyaletin başkenti Sacramento'dur.

Ekonomi

Çeşitli ve zengin doğal kaynakları olan California ekonomisi çok üretkendir. Eyaletteki 3.850.000 hektar ekili alanın hemen hemen tümü sulanır. Özellikle Büyük Vadi'nin sulanan toprakları ABD'nin en büyük tarımsal üretim alanı durumundadır. California ABD'nin tarımsal üretiminde 1947'den bu yana birinci sıradadır. Çok çeşitlilik gösteren tarımsal ürünlerden başlıcaları: Üzüm, turunçgiller, zeytin, erik, şeftali, patates, ceviz, kayısı, domates, mısır, şekerpancarı, çilek, kuşkonmaz, kereviz, fasulye, avokado, enginar, kavun, buğday, şerbetçiotu, arpa ve pamuktur. ABD şarap üretiminin yüzde 90'ı California'dan elde edilir. Hayvancılık da çok gelişmiştir.



California'da sanayi üretimi II. Dünya Savaşı ile büyük hız kazandı. Başta uçak ve uzay sanayisi ile silah sanayisi olmak üzere, otomobil montaj sanayisi, gemi yapımı, petrol çıkarma ve işleme, kimya, petrokimya, çimento, elektrik aygıtları, makine üretimi, basım sanayisi, dokuma ve besin sanayisi en önemli sanayi kollarıdır.

Eyalette petrol ve doğal gazın yanı sıra platin, bor, magnezyum, iyot. cıva, tungsten gibi doğal kaynaklar da vardır. Turizm de önemli bir gelir kaynağıdır. Çok gelişmiş bir ulaşım ağı bulunan California'da en çok otomobil ve uçak kullanılır. 1980'lerde trafikteki taşıt sayısı 18 milyondu.

California'da devlet desteği gören çok yaygın bir eğitim sistemi kurulmuştur. California, Stanford, San Francisco ve Golden Gate üniversitelerinin yanı sıra, dünyaca ünlü bilimsel araştırma enstitüleri vardır. Wilson ve Palomar dağlarındaki astronomi enstitüleri ve San Diego'daki Scripps Okyanus Araştırmaları Enstitüsü bunlar arasındadır.

Tarih

California'da beyazların tarihi, 1542'de İspanyol Juan Rodrîguez Cabrillo'nun gemisini San Diego'ya demirlemesi ve burayı İspanyol toprağı olarak ilan etmesiyle başladı. 1579'da İngiliz kaptan Sir Francis Drake gemisiyle California kıyılarına geldi ve bu topraklarınİngiltere'nin olduğuna ilişkin bir pirinç levha bıraktıysa da, bu ancak 1936'da bulunabildi. Daha sonra yüzyıllarca ilgi çekmeyen bölgeye 1769'da İspanyol din adamları geldi; bunu başkaları izledi ve onların çevresinde yerleşim alanları ortaya çıkmaya başladı.


1821'de Meksika'nın öbür bölgeleri ile birlikte İspanyol egemenliğinden kurtulan California'ya ABD'den göçler başladı. 1846'da göçmenler ayaklanarak bağımsız bir cumhuriyet ilan ettiler. Aynı yıl ABD Meksika'ya savaş açtı. Savaşın sonunda 1848'de California ABD'ye katıldı ve 1850'de ABD'nin 31. eyaleti oldu.