Bangladeş-Asya'nın Güneyinde Kıyı ülkesi
 

Bangladeş-Asya'nın güneyinde kıyı ülkesi


Bangladeş; Asya'nın güneyinde bir kıyı ülkesidir. Güneyde Bengal Körfezi'ne bakan Bangladeş batı, kuzey ve kuzeydoğuda Hindistan, güneydoğuda Birmanya ile çevrilidir. Daha önce Pakistan'ın bir parçası olan ve Doğu Pakistan olarak bilinen Bangladeş, 1971'de bağımsızlığına kavuştu. Görünüştebir cumhuriyet olmakla birlikte, 1982'den beri askeri yönetim altındadır. Başkenti Dakka (bak. Dakka), en önemli limanı da Çittagong'dur.

Bangladeş çok sayıda akarsuyu bulunan düzlük bir ülkedir. Bengal Körfezi'ne dökülen Büyük Ganj, Brahmaputra ve Meghna ırmakları dünyanın en büyük deltasını oluşturur. Kıyılarda mangrov bataklıkları, doğudaki Çittagong çevresinde ise ormanlarla örtülü tepeler vardır (bak. Mangrov). Bangladeş'te nemli ve tropikal bir iklim görülür. Bolyağış getiren muson rüzgârları, sık sık su baskınlarına yol açarak, insanlara ve ekinlere zarar verir. Yaz başlarında görülen şiddetli fırtınalar kuzeye yöneldiğinde, tüm köyleri sular altında bırakarak büyük zarara neden olur. Bangladeş'in güney kıyısındaki Sundarbans denilen büyük bataklık ormanı, soyu tükenmekte olan Bengal kaplarıının son sığınağıdır. Bu kaplarıın boyu 3 metreye ulaşır. Ayrıca bölgede birçok timsah ve sürüngen hayvan türüne rastlanır.

Bangladeş halkının büyük çoğunluğunu Bengalliler oluşturur. Resmi dili Bengali olan halkın çoğunluğu Müslüman'dır. Ayrıca ülkede çok sayıda Hindu ve daha az sayıda Budacı yaşamaktadır. Bangladeş'te zengin bir müzik, dans ve edebiyat geleneği vardır. Bangladeş dünyanın en kalabalık ve en yoksul ülkeleri arasında yer almaktadır.

Halkın büyük çoğunluğu çiftçilikle geçinir. Su baskınlarının erişemeyeceği yüksek ırmak kıyıları ve tepeciklerde kuruları tarım alanlarında pirinç, şekerkamışı, tütün ve sebze yetiştirilir. Ülkede en çok yetişen ve dışanya satilan jüt işlenerek, çuval ve kaba dokumalarda kulllanılır (bak. JÜT). Bangladeş dünya jüt üretiminin beşte dördünü karşılamaktadır. Geliştirilen sulama sistemlerinin tarımsal üretime önemli katkısı olmaktadır.

Nüfusunun çoğu kırsal kesimde yaşayan Bangladeş'te, kentleşme ve sanayileşme yetersiz düzeydedir. Köylerde pamuklu dokuma ve tütün sarma işlemlerinin yapıldığı küçük ev işletmeleri yaygındır. Ormancılık gelişmiştir; Kulna ve Çittagong'da kâğıt üretilmektedir. Ülke doğal gaz dışında, maden bakımından yoksuldur. Kara ve demiryollarının yanı sıra gelişkin suyolları ülkenin ulaşım sistemini oluşturur. Dünyanın en uzun kumsalının (120 km) yer aldığı Bangladeş, çok sayıda turist çeker.

Bangladeş’e ilişkin bilgiler

RESMİ ADI: Bangladeş Halk Cumhuriyeti.
YÖNETİM BİÇİMİ: Tek meclisli, çok partili cumhuriyet.
YÜZÖLÇÜMÜ: 143.998 km2.
NÜFUS (1991): 108.760.000.
BAŞKENT: Dakka

COĞRAFİ ÖZELLİKLER:
Güneyde Ganj Irmağı'nın Bengal Körfezi'ne döküldüğü yerde, dünyanın en büyük deltasının egemen olduğu alçak düzlükler ve bataklıklar.

BAŞLICA ÜRÜNLER: Jüt, jüt benzeri lifler, pirinç, deri, çay, pamuk, tütün.
BAŞLICA KENTLER VE NÜFUSLARI (1990): Dakka
(5.731.000), Çittagong (2.133.000), Kulna (1.029.000),Racşahi (427.000).

Tarih

Pakistan Devleti 1947'de Hindistan'ın ikiye bölünmesiyle kuruldu. Bu bölünme sonucu, halkının çoğunluğu Müslüman olan Pakistan'la, büyük çoğunluğun Hindu olduğu Hindistan, iki ayrı devlet olarak ortaya çıktı. Pakistan, Doğu Pakistan ve Batı Pakistan olarak bilinen iki eyaletten oluşuyordu. Nevar ki, Hindistan topraklarının birbirinden ayırdığı bu iki eyalet arasında 1.500 kilometrelik bir uzaklık bulunuyordu. Bu bölünme coğrafya açısından olduğu kadar, kültür ve dil açısından da sorunlar yarattı.

Daha yoksul olan Doğu Pakistan'da batıya karşı artan bir tepki gelişmeye başladı. Bu tepki 1971'de, Doğu Pakistan'da yaşayan Bengalliler'in Pakistan hükümetine başkaldırmasına ve bağımsız bir Bangladeş cumhuriyeti istemesine yol açtı. Sonuçta iç savaş çıktı. Pakistan hükümeti isyanı bastırmaya çalıştı. Bengalliler'e Hindistan arka çıkınca, Hindistan ile Pakistan arasında savaş başladı. Hint askerleri Doğu Pakistan'a girdi ve Pakistan ordusunu yenilgiye uğrattı.


Bengalliler 1972'de Şeyh Mucibü'rRahman'ın başkanlığında Bangladeş Devleti'ni kurdular. Ama, ekonomik sorunlar ve besin maddelerinin yetersiz oluşu ülkede büyük bir hoşnutsuzluğa yol açtı. Mucibü'rRahman daha fazla yetkiye sahip olmak için 1974'te cumhurbaşkanlığını ilan etti. 1975'te askeri liderler yönetime el koydular. Başkan Mucibü'rRahman darbe sırasında öldürüldü ve General Ziyaü'rRahman başkanlığa getirildi. Demokratik bir yönetim biçimi kurmak amacıyla 1978'de seçim yapıldıysa da, siyasal çalkantılar ve ekonomik bunalım sürdü.


Ziyaü'rRahman 1981'de Çittagong'da bir grup subay tarafından öldürüldü. Yerine yardımcısı Abdüssettar geçti. Ulusal Güvenlik Konseyi Başkanı General Erşad 1982'de Abdüssettar'ı devirerek sıkıyönetim ilan etti ve tüm yetkileri kendinde topladı. Ne var ki, izlediği baskıcı tutum ve kötüye giden ekonomik durum ülkedeki hoşnutsuzluğu artırdı. 1985'te yapilan göstermelik bir halkoylamasıyla Erşad'ın devlet başkanlığında kalması onaylarıdı. 1986'da sıkıyönetimin kaldırılmasına karşın, baskılar sürdü. Bugün Bangladeş' te rejim karşıtı siyasal partiler, halktan aldıkları destekle büyük protesto gösterilerinde bulunmaktadır.


1982'den beri Bangladeş'te baskıcı yönetimini sürdüren General Muhammed Erşad, giderek yükselen muhalefet karşısında, Aralık 1990'da istifa etmek zorunda kaldı. Ardından tutuklanarak yargılanan Erşad 10 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
Ülkenin ilk demokratik seçimi Şubat 1991'de yapıldı. Seçimleri, eski cumhurbaşkanlarından General Ziyaü'r Rahman'ın karısı Halide Ziya önderliğindeki Bangladeş Milliyetçi Partisi kazandı. Halide Ziya'nın 20 Mart'ta yemin ederek başbakanlık görevine başlamasıyla Bangladeş 16 yıllık aradan sonra yeniden

parlamenter sisteme döndü. 15 Eylül'de yapilan halkoylamasında, cumhurbaşkanının yetkilerinin kısıtlarıması katilanların büyük çoğunluğunun oylarıyla kabul edildi.
30 Nisan 1991'de ülkenin güneydoğusunu etkileyen büyük kasırgadan 4,5 milyon kişi çeşitli biçimlerde zarar gördü, 131 bin kişi ise yaşamını yitirdi. Kasırganın yaklaşık 2,7 milyar ABD Dolan tutarında hasara yol açtığı tahmin edilmekteydi. Mayıstaki fırtınalar ve yıl boyu süren taşkınlar, dünyanın en yoksul ülkelerinden biri olan Bangladeş'in durumunu daha da güçleştirdi.