Başbakan
 

Başbakan


Demokrasiyle yönetilen ülkelerin çoğunda, kral ya da cumhurbaşkanıncatemsil edilen devlet başkanlığı göreviyle, başbakanın görevi olan devletin günlük yönetimi birbirinden ayrılmıştır. Bir başbakan gücünü, ülke parlamentosu çoğunluğunun ya da birden çok yasama meclisi varsa, bunlardan en önemli olanının desteğinden alır. Türkiye'de başbakanın gücü ülkenin parlamentosu olan Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin çoğunluğunun desteğinden kaynaklanır.

İlk kez 18. yüzyıl İngiltere'sinde gelişen başbakanlık kurumu, daha sonra eski İngiliz sömürgeleanne de örnek oldu. Böylece Kanada, Avustralya, Yeni Zelarıda ve Hindistan'ın yanı sıra İngiliz Uluslar Topluluğu ülkelerinin birçoğunda da başbakanlık kurumu benimsendi. Ayrıca Batı Avrupa ülkelerinin tümü ile Türkiye, Mısır, İsrail, Ürdün ve öteki bazı Asya ve Afrika ülkelerinde de başbakanlar vardır.

Almanya Federal Cumhuriyeti'nde başbakana şansölye adı verilmiştir. SSCB'de ve sosyalist sistemi benimsemiş öbür ülkelerde de başbakan olarak adlandırilan bir devletgörevlisi bulunur; ama görev ve yetkisi, örneğin İngiltere ve Türkiye'deki başbakan kadar önemli değildir.

Demokrasiyle yönetilen ülkelerin çoğunda başbakan genel seçim sonuçlarına göre belirlenir. Türkiye'de genel seçimlerden sonra mecliste en çok milletvekiline sahip olan siyasal partinin başkanı, parlamenter demokrasi geleneklerine göre cumhurbaşkanınca başbakan atanır. Başbakan, milletvekili ya da milletvekili olabilme koşullarına sahip kişilerden bakanları seçer. Türkiye ve Kanada gibi bazı ülkelerde kimleri bakan olarak seçeceğine başbakan karar verir. Avustralya gibi bazı ülkelerde ise bu konuda siyasal partiler karar verir.

Başbakan ve bakanlardan oluşan bakanlar kurulunun başı başbakandır. Çoğu ülkede başbakan ve bakanlar aynı zamanda parlamento üyesidirler. Türkiye'de başbakanın Türkiye Büyük Millet Meclisi üyesi olması anayasaya göre zorunludur. Bakanlar meclis dışından da olabilir.