Bazalt
 

Bazalt



Bazalt, yerkabuğunun çatlaklarından dışarı çıkan erimiş lavların soğuyup katılaşmasıyla oluşan volkanik bir kay aç türüdür (bak. Lav)

Bazaltların rengi kurşuni ya da siyah, yoğunluğu da öbür volkanik kayaçların çoğundan daha fazladır. Yeryüzünde çok yaygın olan volkanik kayaçlara, örneğin riyolite oranla silis içeriği daha düşük, demir ve magnezyum oram ise oldukça yüksektir. Yapısındaki başlıca mineraller feldispat, piroksen, olivin ve demir oksitleridir. Bazalt kayaçlarımn hemen hepsi kristalli yapıdadır; yalnız lavların hızla soğumasıyla oluşan bazaltlar camsı bir görünüm kazanır. (Ayrıca bak. Kayaç.)


Okyanus sırtlarındaki ve okyanus tabanındaki yanardağ patlamalan bazalt oluşumuna yol açar. Örneğin İzlarıda Adası okyanus sırtındaki, Hawaii Adaları ise okyanus tabanındaki yanardağlardan püsküren lavların katılaşmasıyla oluşmuş bazaltlı adalardır. Japonya ve ABD'de okyanus kıyısındaki yanardağların lavları silisçe daha zengin olduğu için, buralarda bileşimi granite benzeyen riyolit gibi kayaçlar daha yaygındır (bak. Yanardağ).


Erimiş lav akıntilannın çok geniş alanları kaplamasıyla yeryüzünde sınırsız bazalt bölgeleri oluşmuştur. Örneğin ABD'nin kuzeybatısında, Hindistan ve Brezilya'da binlerce kilometre genişliğinde bazalt platolan vardır. Çok akışkan olan bazalt lavları yavaş yavaş soğurken, katılaşan lav kütlesi büzülüp çatlayarak çok köşeli sütunlar oluşturur. Bazalt sütunlarının en çarpıcı örnekleri, İskoçya açıklarındaki Staffa Adası'nda bulunan Fingal mağarasında ve Kuzey İrlanda'nın Antrim bölgesindeki Devler Yolu'ndadır. Ayrıca ABD'de Hudson Irmağı boyundaki Palisades'de ve California'nın Yosemite Ulusal Parkı yakınlarındaki Şeytan Kazıkları'nda da bu tür oluşumlar bulunur.