Benzen
 

Benzen



Benzenkendine özgü kuwetli bir kokusu olan duru ve renksiz bir sıvıdır. Kolayca tutuşur ve parlak, isli bir alevle yanar. Formülü C6H6 olan bu bileşik, yalnızca hidrojen ve karbon elementlerinden oluştukları için hidrokarbonlar denen kalabalık bir sınıfın üyesidir. Doğada ham petrolün bileşiminde bulunur ve birçok maddeyle kolayca tepkimeye girerek çok yararlı bileşikler verir.


Benzen'i 1825'te İngiliz kimyacı Michael Faraday, balina yağından elde edilen aydınlatma gazında keşfetti. 1845'te Alman kimyacı August Wilhelm von Hofmarın da bu bileşiği kömür katranından ayırmayı başardı {bak. Kreozot). İkinci Dünya Savaşı'nın sonlarına kadar benzenin tek kaynağı çelik sanayisinin yan ürünleriydi. Çelik fırınlarında kullanılacak kokkömürünün üretimi sırasında açığa çıkan kömür katranı ve gazlar toplanır, bunlardan damıtma yoluyla benzen elde edilirdi. Bu yöntem bugün de uygularımakla birlikte, sanayinin son yıllarda giderek artan benzen gereksinimini karşılayabilmek için petrolden benzen üretimine de başlarımıştır. Benzenden elde edilen en önemli sanayi ürünleri stiren ile fenoldür (karbolik asit).

Stiren, plastiklerin ve yapay kauçuğun üretiminde yaygın olarak kulllanılır. Fenol ise çok kullanılan bir dezenfektandır (mikrop öldürücü). Benzen ayrıca motor yakıtlarına katılır; çeşitli katı ve sıvı yağların, reçine ve kauçuğun çözücüsü olarak kulllanılır. Anilin boyalar ve DDT gibi böcek öldürücü ilaçlar da benzenden yapılır. Ama, sanayide çok kullanılan bu uçucu bileşik zehirlidir ve buharlarının uzun süre solunması lösemiye (kan kanseanne) yol açar.