Alegori
 

Alegori



Düzyazı ya da şiir biçiminde yazılmış, iki ayrı anlamı olan uzun öykülere alegori denir. Bir alegoride, doğrudan doğruya öyküden çıkarılan ilk ve açık anlamdan başka okurun sezerek ya da yorumlayarak bulabileceği gizli bir anlam vardır. Bu tür öykülerdeki kişiler genellikle bazı kusurları ya da erdemleri simgeler. Örneğin İngiliz yazar John Bünyan'ın Hac Yolunda (Pilgrim's Progress; 1678) adlı yapıtındaki kahramanlar Mr. Greatheart (Bay İyi Kalpli), Evangelist (İncilci), Beelzebub (Şeytan), Mr. Worldly Wiseman (Bay Dünya Bilgesi) ve Faithful (Dindar) gibi anlamlı adlar taşır.


En tanınmış alegorilerden biri Everyman (Herhangi Biri) adlı bir ortaçağ oyunudur. 15. yüzyılda yazılmış bu oyunun baş kişisi olan Everyman bütün insanları simgeler. Oyundan çıkan ilk anlama göre, Everyman'e bilinmeyen bir yere doğru güç bir yolculuğa çıkması emredilmiştir. Everyman önce gitmemek için yalvanr, sonra Kindred


(Akrabalar), Cousin (Uzak Akrabalar) ve Worldly Goods (Dünya Malları) adlı kişilerden kendisiyle birlikte gelmelerini ister. Hiçbiri buna yanaşmaz, yalnız Good Deeds (Sevaplar) adlı bir yabancı onunla gitmeye razı olur. Yolculuğun örtük anlamı, bütün insanların ölüme doğru yol aldığı yaşamın ta kendisidir. Bu alegori dünyadaki değerlerin geçici olduğunu, yalnız yapılan iyi işlerin yaşam boyunca sürüp gittiğini öğretir.


Alegori ortaçağ edebiyatında çok tutulan bir yazı türüydü. İtalyan yazar Dante de İlahi Komedya {La divina commedia; yaklaşık 131021) adlı yapıtında alegoriye başvurdu. Çağının ve ülkesinin yanlışlarını anlatmak için masalsı yolculuklardan yararlanan İngiliz yazar Jonathan Swift'in Güliver'in Gezileri (Gulliver's Travels; 1726) adlı yapıtı en tanınmış alegorilerden biridir.


Çağdaş yazarlann da alegorik yapıtları vardır. Belçikalı yazar Maurice Maeterlinck'in Mavi Kuş (l'Oiseau bleu; 1908) adlı alegorik oyununda mavi kuş mutluluğu simgeler. İngiliz yazar George Onvell ise Hayvan Çiftliği {Animal Farm; 1945) adlı romanında çağımızı ve töreleri eleştirmek için bir çiftlikte yaşayan hayvanları konu alır.