İlk Uzay Araçları Ve Uçuşları Nasıl Yapıldı?
 

İlk uzay araçları ve uçuşları nasıl yapıldı?



Günümüzde «uzay gemisi» terimi Amerikan yapımı Mercury, Gemini, ve Apollo ile Sovyet yapımı Vostok (Doğu), Voshod (Şafak) ve Soyuz (Birlik) adlı araçları hatırlatır. Birbirleriyle ancak mürettebat sayısı yönünden karşılaştırılabilen bu araçlar, bilimdeki ve yöntemlerdeki gelişmeye bağlı olarak, her biri, bir öncekinden daha üstün biçimde yapılmıştır.

Uzay çağının başlarında insansız uyduların gerçek önemi ve neler başarabilecekleri henüz bilinmediğinden, kendini uzay araştırmalarında anahtar olarak gören insan, hemen insanlı araçların geliştirilmesine geçti. S.S.C.B'nin ikinci Sputnik'i, uzaydaki yörüngeye bir köpek (Laika) taşıdı. 12 Nisan 1961'de Yuri Gagarin, Dünya'nm çevresinde bir kez dönerek, ilk insanlı uzay uçuşunu gerçekleştirdi. Bu deneyden sonra da uzaya beş köpek taşıyan yeni bir araç fırlatıldı. Bunu izleyen iki yıl içinde. S.S.C.B beş Vostok uçuşu yaptı. Bu uçuşların sonuncusunda (1975 yılında), uzaya çıkan ilk ve tek kadın olan Valentina Tereşkova yeralmıştı.


Vostok, küresel bir geri dönüş kapsülü ve retro-motor ile öteki sistemleri içeren silindir biçimli bir servis modülünden oluşuyordu. Yörüngeye oturma ve Dünya'ya geri dönme için gerekli temel sistemleri kapsayacak biçimde yapılmış olan bu araç, gücü on gün yetecek bir aküyle çalışıyor ve pilot kumandası için gerekli sistemlerle donatılmış olmasına karşılık, bütünüyle yerden yönetiliyordu.


A.B.D., hazırlık uçuşlarında ve insanlı yörüngealtı iki uçuştan önce yapılan Mercury denemelerinde şempanzelerden yararlandı. 20 Şubat 1962'de John Glenn'in ilk yörünge uçuşunu yapmasından hemen önce de, yörünge uçuşu bir kez şempanzeyle denendi. Bunu üç insanlı uçuş izledi.
Mercury,yalın, çan biçimli bir araçtı. A.B.D'nin öteki uzay araçları gibi dıştaki bir nikel karışımından, içtekiyse titanyumdan yapılmış iki kaplaması vardı. Kaplamalar seramik liflerle yalıtılmış, ısı kalkanı da cam elyafı ve reçine karışımıyla kaplanmıştı. Bütün sistemler kapsülün içinde yeralıyor, böylece A.B.D'nino dönemde kısıtlı olan uzaya fırlatma gücü yüzünden aracın büyüklüğü ve ağırlığı azaltılıyordu. Geri tepme, ısı kalkanına takılı, üç katı yakıtlı roketle sağlanıyordu.


İki uzay aracı arasındaki Önemli farklardan biri. S.S.C.B. araçlarının dönüşte karaya inmelerine karşılık, A.B.D'nin geniş çaplı kurtarma operasyonları gerektiren suya inmeyi yeğlemesiydi (John Glenn için. 24 gemi ve 126 uçak kurtarma çalışmalarına katılmıştı). Bu özellik, daha sonraki araçların niteliklerini de belirledi. Son Apollo uçuşlarında geliştirilen teknikler. aracı karşılayan gemi ve uçak sayısını düşürdü. Suyun yavaşlatıcı etkisi olmadığından, Vostok inişlerinin oldukça sert gerçekleştiği düşünülebilir. İlk uzay uçuşu (Gagarininki) dışında, tüm inişlerde, araçtakiler, 7 000 metre yükseklikte FIRLATMA KOLTUĞU'ndan yararlanıyor ve yere araçla inmiyorlardı.


Vostok'lardan sonra S.S.C.B., Voshod'lara geçti. Bunların birincisinde üç, ikincisindeyse yalnızca iki kişi uzaya gitti. Voshod l'de, fazladan iki kişilik yer açmak için, fırlatma koltuğu düzenekleri ile uzay giysilerinden vazgeçilmişti. Voshod 2'deyse, uzay yürüyüşü amaçlandığından, uzay giysileri ile basınç değiştirme odası gerekmiş ve bu yüzden iki kişilik mürettebatla yetinilmişti.



Apollo'nun Ay uçuşu için hazırlıklar, ilk Mercury uçuşundan bile önce başlamış, ama gerekli buluşma kenetlenme, uzun süreli yolculuk ve uzayda yürüyüş alanlarında deneyim elde etmek için, araya iki yıl süren ve ikişer kişilik on uçuştan oluşan Gemini programı sokulmuştu. Gerçekte, genişletilmiş ve geliştirilmiş bir tür Mercury projesi sayılan Gemini uygulamasında, bir ana geri dönüş modülü, bir de Ay modülü bulunuyordu. Aracın büyük bir bölümü titanyum ile magnezyumdan yapılmıştı. Gemini, uçuş planındaki değişikliklerin hesaplanmasına olanak veren bir bilgisayar taşıyan ilk uzay aracıydı. Kaçış kulesinin (kumanda modülünün üstünde yeralan ve tehlike halinde modülü taşıyıcı araçtan ayıran küçük bir roket) yerini fırlayan koltuklar aldığından, her astronot için ayrı çıkış kapakları yapılmıştı.