Atık Değerlendirme
 

Kullanılıp atılan eski eşyalar, her gün evlerden toplanan çöpler ve fabrikalarda üretim sırasında açığa çıkan sanayi atıkları çağdaş toplumların önemli sorunlarından biridir. Özellikle doğada yıllarca hiç bozulmadan kalan metal, cam ve plastik eşyalar çevre kirliliği yaratan etkenlerin başında gelir. Kullanılmış eşya ve ürünlerden artakalan

maddeleri işleyerek yeniden kullanılabilir duruma getirmeyi amaçlayan atık değerlendirme bu soruna çözüm olarak doğmuştur. Böylece hem çevre kirliliği bir ölçüde önlenmiş, hem de bu kullanılmayan maddelere harcanan paradan ve giderek tükenen doğal kaynaklardan tasarruf edilmiş olur.

Atıkları değerlendirmenin en basit yolu, bir eşyayı ya da ürünü bir kez kullanıp atmaktansa aynı amaçla yeniden kullanıma sokmaktır. Örneğin sıvı bir ürünün pazarlandığı cam şişeler üreticiye geri döndüğünde yıkanıp temizlenerek yeniden doldurulabilir.

Sanayi atıklarının değerlendirilmesi de iki yoldan olur. Bir fabrikada belirli bir malın üretimi sırasında biriken atıkların işlenerek yeniden o üretim sürecinde kullanılmasınaiç değerlendirme denir. Örneğin bir boru fabrikasında, boruları istenen uzunluğa getirmek için uçlarından kesilen parçalar eritilerek yeniden boru yapımında kullanılabilir. Tüketiciye sunulan işlenmiş ürünlerin kullanıldıktan sonra toplanarak yeniden fabrikalarda

hammadde gibi işlenmesi ise dış değerlendirrae'dir. Örneğin eski gazete kâğıtları ya da atılan şişeler toplanıp hamur haline getirilerek yeniden kâğıt ya da cam yapımında kullanılabilir. Bir atıktaki değerlendirilebilen maddeler değerlendirilemeyen maddelerden daha fazlaysa, bu atıkların yeniden işlenmesi kârlı olacaktır.

Metal Atıkların Değerlendirilmesi .

Kullanılıp çöpe atılan eşyaların çoğu büyük miktarda metal içerir. Örneğin otomobil akümülatörlerinde kurşun, fotoğraf kâğıtlarında ise gümüş vardır.
Bir otomobilin yüzde 62'si demir ve çelik, yüzde 28'i de başka metallerden oluşur. Hurda bir otomobilin gövdesine yaklaşık —200°C'ye kadar soğutulmuş sıvı azot

püskürtüldüğünde, demir ve çelik içeren bölümler parçalayıcıda incecik toz haline gelerek öbür metallerden kolayca ayrılır. Demir dışı metalleri ayırmak için de köpüklü yüzdürme yöntemine başvurulabilir. Bu yöntemde, özel bir sıvıya atılan demir dışı metaller sıvının yüzeyinde kararlı bir köpük oluşturur. Ama hurda arabaları parçalamadan önce demir dışı metallerin elle sökülüp aynlması daha pratik bir yoldur.

Lastik Eşyaların Değerlendirilmesi.

Lastik fabrikalanndaki üretim artıkları iç değerlendirmeyle yeniden kauçuğa dönüştürülür. Ama kullanılmış lastik eşyanın, örneğin eskimiş otomobil lastiklerinin toplanarak yeniden değerlendirilmesi pek ekonomik değildir. Bu yüzden otomobillerin aşınmış dış lastiklerine yeniden diş açılabilir, ama eritilip kauçuk haline getirilerek yeni bir lastik yapılamaz. Üstelik lastiklerin yakılması hava kirliliğine yol açtığı için birçok ülkede yasaklanmıştır. Buna karşılık eskimiş lastik eşyanın damıtılmasıyla sıvı yağ, yakıt gazlar, beton ve asfalt yollarda bağlayıcı olarak kullanılan karbonlu maddeler elde edilebilir.


Öbür Sanayi Atıkları.

Sanayi atıklarından çok sayıda yan ürün elde edilir. Çelik fabrikalanndaki kokkömürü fınnlarmın yan ürünleri, inşaat sanayisinde kullanılan cüruf ile pek çok alanda kullanılan kimyasal maddelerdir. Plastik üretiminde açığa çıkan çeşitli çözücü gazlar da süzme ve yoğunlaştırma işlemleriyle toplanarak değerlendirilebilir. Enerji santrallannda atık olarak biriken kül ise çimento ve beton yapımında, yol ve çatı kaplamalannda, ayrıca toprağın verimini artırmakta kullanılan değerli bir yan üründür. Uranyum gibi nükleer yakıtlar da yeniden enerji üretiminde değerlendirilir; ama bu işlemde açığa çıkan büyük miktardaki atık radyoaktif olduğundan bir kez daha kullanılamaz (bak.NÜKLEER
ENERJİ).