ForumSinsi - 2006 Yılından Beri - Ay-dünya'nın Tek Doğal Uydusu

Ay-dünya'nın tek doğal uydusu

Bugün astronomi gözlemleri ve uzay uçuşları sayesinde bu gökcismine ilişkin pek çok şey biliyoruz. Oysa eskiçağlarda insanlar Ay'ı bir tanrıça olarak görür ve Ay'a taparlardı. Bu tapınma geleneğinin bitmesinden sonra da Ay'a ilişkin boş inançlara uzun süre bağlı kaldılar. Küçülmeye başlayan Ay'ın uğursuzluk, yeniay ve dolunayın şans getirdiğine inanır, bu yüzden Önemli bir işe başlamak için yeniay ya da dolunay zamanını seçerlerdi. Bugün bile bazıları Ay'ın hava koşullarını etkilediğine inanır. Bu inanç bilimsel kanıtlarla doğrulanmış değildir, ama Ay'ın denizlerdeki gelgit olayını etkilediği kesindir. Gerçekten de denizin kabarıp alçalması Ay'ın ve Güneş'in ortak çekim etkisinden kaynaklanır {bak. GELGİT).

Bir Gökcismi Olarak Ay

Dünya nasıl Güneş'in çevresinde dolanıyorsa Ay da aynı biçimde Dünya'nın çevresinde dolanır {bak. Güneş SİSTEMİ;Uydu). Ama bu yörünge dolanımını yaparken bir yandan da kendi ekseni çevresinde döner. Ay'ın dönme ve dolanım süreleri birbirine eşittir. Yani kendi ekseni çevresindeki tam bir dönüşü de, Dünya çevresindeki yörüngesini de yaklaşık 29 Vı günde tamamlar. Bu nedenle Dünya' dan Ay'ın hep aynı yüzü görünür. Uzaya gönderilen uyduların çektiği fotoğraflardan Ay'ın görünmeyen yüzünün de görünen yüzüne benzediği anlaşılmıştır.

Ay'ın kendi ışığı yoktur; yalnızca Güneş'in ışığını yansıttığı için parlak gözükür. Dünya çevresindeki dolanımı sırasında kendi ekseni çevresinde de ancak bir kez dönebildiği için, Ay'ın her iki yüzü yaklaşık iki hafta boyunca karanlıkta kalır, iki hafta süreyle de güneş ışığı alır. Ay Dünya ile Güneş'in arasına girdiği zaman görünmez olur. Çünkü bu süre içinde, görünmeyen yüzü ışık alırken Dünya' ya dönük olan yüzü karanlıkta kalmıştır. "Yeniay" denen bu evreden birkaç gün sonra, yörüngesinde biraz daha yol aldığı için Güneş Ay'ın Dünya'ya dönük olan yüzünü aydınlatmaya başlar ve gökyüzünün batısında C harfine benzeyen ince bir hilal (ayça) belirir. Bazen bu evrede, Dünya'dan yansıyan ışık nedeniyle bütün Ay yuvarlağı hafif aydınlık olarak belli belirsiz görülebilir. Güneş ışığı Ay yuvarlağını kapladıkça hilal genişler ve bir yarım daire biçimini alarak ilkdördün evresine ulaşır. Bundan sonraki dolunay evresinde Ay yuvarlağı bütünüyle aydınlık olarak görülebilir. Bu evreden sonra Ay'ın aydınlık bölümü yeniden küçülmeye başlar ve ilkdördündekine ters konumlu bir yarım daireye dönüşerek sondördün evresine girer. Daha sonra iyice küçülür ve yeniden hilal biçimini aldıktan sonra aynı çevrim yinelenir. Ay'ın bu evrelerden geçmesi bizim kullandığımız takvimde 29 Vı gün sürer; bu süreye "kavuşum ayı" ya da eski terimle "kameri ay" denir. Eski takvimler kavuşum ayını temel aldığı için, o takvimlerdeki aylar bugünkü aylarla çakışmaz {bak. TAKVİM).

Bazen Ay Güneş ile Dünya'nın arasından geçerken öyle bir konuma gelir ki Güneş'ten gelen ışıkların bir bölümünün ya da tümünün Dünya'ya ulaşmasını bir süre için engeller. Bu olaya Güneş tutulması denir. Bazen de Ay Güneş'e göre Dünya'nın arkasında kalır; başka bir deyişle Dünya Güneş ile Ay arasına girer. Bu durumda Ay'ın üzerine Güneş'in ışıkları değil Dünya'nın gölgesi düşer ve Ay yuvarlağı bir süre için karanlıkta kalır. Buna da Ay tutulması denir {bak. AYve Güneş TUTULMASI).

Dünya Güneş'in, Ay da Dünya' nın çevresinde sürekli dolandıklarına göre, Ay ve Güneş tutulmalarının her ay gerçekleşmesi gerekirdi. Ama Ay'ın yörünge düzlemi ile Dünya'nın Güneş çevresindeki yörünge düzlemi arasında 5°'lik bir açı olduğu için bu tutulma olayları ancak belirli koşullarda gerçekleşir.