Anadolu’sa Arkeolojik Kazılar
 

Anadolu’sa arkeolojik kazılar

Anadolu'da kazılar 19. yüzyılda yabancı arkeologlarca başlatıldı. Alman arkeolog Schliemann'ın eski Truva kentini bulmak için başladığı kazı uzun yıllar sürdü. 1882'de Türkiye'deki ilk arkeoloji müzesinin kurucusu ressam ve arkeolog Osman Hamdi Bey'in (18421910) buluntuların bir bölümünü müzeye almak için bu kazıyı denetlediği bilinmektedir. Osman Hamdi Bey 1887'de en önemli kazısını Sayda'da (bugün Lübnan'da) gerçekleştirmiştir. Bu kazıda Fenike krallarına ait 20'den fazla lahit bulunmuş ve müzeye konmuştur. Daha sonra Anadolu'daki ilkçağ uygarlıklarını araştırmak isteyen Alman, Avusturyalı ve ABD'li arkeologlar da Bergama, Priene, Milet, Efes ve Şart gibi tarihi bölgelerde kazılar yapmışlardır.


Cumhuriyet döneminde arkeolojiye daha fazla önem verilmeye başlandı. 1931'de Türk Tarih Kurumu'nun kurulması, 1934'te İstanbul Üniversitesi'ne bağlı Türk Arkeoloji Enstitüsü'nün ve iki yıl sonra da Ankara'da Dil ve TarihCoğrafya Fakültesi'nin açılmasıyla arkeolojik araştırmalar hızla gelişti. 1933'te Türk Tarih Kurumu adına ilk kazılar Ahlatlıbel'de Hamit Zübeyr Koşay başkanlığında gerçekleştirildi. Ardından 1935'te Koşay ve Remzi Oğuz Arık Alacahöyük kazılarına başladılar. Gene 1930'lardan başlayarak Alman, Fransız, İngiliz ve Hollanda arkeoloji enstitür leri kuruldu. Bu dönemde yerli ve yabancı uzmanlar birçok eski yerleşim bölgesinde araştırma ve kazılar gerçekleştirdiler. Kazılardan çıkarılan eski yapıtları korumak ve sergilemek için yeni müzeler kuruldu.



1946'da Kılıç Kökten başkanlığında Anadolu'nun en büyük doğal mağaralanndan biri olan Karain kazılarına başlandı. Arif Müfid Mansel, Perge (1946) ve Side (1947); Bahadır Alkım, Karatepe (1947); Tahsin Özgüç, Kültepe (1948) ve Altıntepe'de Urartu Kalesi (1959); Ekrem Akurgal, eski İzmir, Foça, Sinop; Afif Erzen, Van'da Urartu (1961); Kenan Erim Afrodisias (1961); Nimet Özgüç, Acemhöyük (1962) ve Samsat (1978); Nezih Fıratlı, Uşak Selçikler (1966) kazılarını yürüttüler. Ufuk Esin, 1968'de Tepecik'te, 1971'de Tülintepe'de kurtarma kazılarını yönetti. Bu yöre 1975'te Keban Baraj Gölü'nün dolmasıyla birlikte sular altında kalmıştır. Gene Ufuk Esin'in 1978'den beri yönettiği Değirmentepe kazılan Karakaya Baraj sulan altında kalacak buluntulan kurtarmaya yöneliktir.


Türkiye'de yazılı belgelerden ya da toprak üstündeki kalıntılardan yola çıkılarak yapılan planlı kazılara örnek olarak Boğazköy, Kültepe ve Efes kazılan gösterilebilir. Aynca, arkeoloji bölümü öğrencilerinin bir kazı örgütlemeyi ve kazı tekniklerini öğrenebilmeleri, kayıt tutma, buluntulan numaralama ve sınıflandırma gibi bilgilerini uygulayabilmeleri için "eğitim kazılan" düzenlenmektedir.
Son yıllarda, Bodrum'da denizaltında arkeolojik araştırmalara da başlandı. Yeni kurulan Sualtı Arkeoloji Müzesi'ne bağlı olarak yürütülen çalışmalar sonucu denizden çıkanları birçok buluntu bu müzede sergileniyor.


Türkiye'de kazı yapmak için T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü'ne başvurulur. Kazı iznini verecek olan yetkili organ ise Bakanlar Kurulu'dur. Bakanlığa bağlı olarak yürütülenler dışında kalan bütün kazılarda, gözlemci ve denetçi olarak bir bakanlık temsilcisi bulunur.