|
Benjamin Franklin, ABD'li Yayımcı, Yazar, Mucit, Felsefeci, Bilim Adamı, Diplomat
Amerika'ya göç etmiş bir İngiliz ailesinin oğlu olan Benjamin Franklin, XVIII. yüzyılın en tanınmış ve renkli kişilerinden biridir. Yaşamı yayımcılık, devlet adamlığı, bilimsel çalışmalar gibi çeşitli uğraşlarla geçmiştir. Yorulmak bilmez bir yazar olmuş, birçok yardım kurumu oluşturmuş ve Amerika'daki ilk kütüphanelerden birini kurmuştur. Ayrıca, Amerika'daki İngiliz sömürgelerinin Londra temsilciliğini yapmış ve sömürgelerden damga vergisi yoluyla para toplanmasına karşı çıkmıştır.
Bu yolla başarılı bir sonuç alamayacağını anlayınca, Amerika'ya dönmüş ve Bağımsızlık Bildirgesi'ni hazırlayan komitede görev almıştır. Daha sonra da, Fransa'da A.B.D'ni temsil etmiş ve bir dostluk anlaşması imzalamıştır. Franklin, bilim alanında ilk buluşlarından birini 1740'ta yaptı. «Pennsylvania şöminesi» ya da «Franklin sobası» adı verilen bu düzenek, şöminelerden çıkan ısının, yeni bir düzenlemeyle şöminenin ya da sobanın arkasından geçmesiyle, ısınan havadan daha iyi verim alınmasını sağlıyordu. Bu yöntemle Franklin, «oturma odasını, eskiden yaktığı odunun dörtte birini yakarak, iki kat daha çok ısıttığını» öne sürdü. Ama Franklin'in en önemli bilimsel çalışması, elektrik alanındadır. 1746'da Edinburgh'lu Dr. Spencer'in statik elektrikle ilgili bir deneyini izleyen Franklin, iki arkadaşından birinin üstündeki statik elektriğin, ötekine atlamasını gözleyerek, artı ve eksi elektrik kavramlarını ortaya attı. Buna göre, daha çok elektrik taşıyan bir kişinin, öteki kişiye göre artı yükle yüklenmiş olması gerekiyor, bu yüzden eksi yüklü kişi ile aralarında bir kıvılcım oluşuyordu. Bundan sonra, cam plakalardan oluşan bir pilin, nasıl elektrikle yüklenebileceğini açıkladı (çok plakalı KONDAN-SATÖR'lerin ilk örneği). YILDIRIMLIK'ı (paratoner) buldu ve ilk kez 1752'de, Paris'te bir deney sırasında kullandı. Franklin'in elektrik bilimine getirdiği terimler, günümüzde de geçerliğini korumaktadır; günümüzde, elektriğin eksi yüklü elektronların akmasından doğduğunun bilinmesine karşın, hâlâ akımın «artı» kutuptan «eksiye» doğru aktığından söz edilir. Franklin'in yaptığı en ünlü deneylerden biri, yıldırımın bir elektrik olayı olduğunu kanıtlamasıdır. 1752 yılında, fırtınalı bir havada, büyük bir ipek mendilden yaptığı, iki çıtalı uçurtmayı uçurdu. Uçurtma ipinin ucuna ipek bir kurdeleyle bir anahtar bağladı ve yardımcılarına «ip yeterince ıslandığında, anahtara yaklaşana elektrik akımının geçeceğini» söyledi. Kendisi raslantı sonucu kurtuldu; ama yardımcılarından ikisi, deney sırasında öldü. Franklin, meteoroloji ve denizbilim konularında, tropikal bölgelerden yükselen sıcak hava akımlarının kuzeye doğru kayması sonucu ortaya çıkan fırtına sistemlerini buldu. Gemicilerden Golfstream sıcak su akıntısına ilişkin bilgiler topladı. Atlas Okyanusu'nun kuzeyinde yaptığı sıcaklık ölçümleri sonucu, bu akıntının, deniz içinde bir ırmak gibi aktığını ve doğuya giden gemilerin hızlarını artırdığını ortaya koydu. 1784'te Fransa'da görevliyken, çift odaklı mercekleri geliştirdi. O yıllarda gözlük takıyordu ve hem uzağı, hem yakını görmek için sürekli gözlük değiştirmeyi, sıkıcı buluyordu. Gözlük çerçevesi içine yarıdan kesilmiş iki ayrı mercek yerleştirdi. Böylece, gözlüğünü hiç çıkarmadan, hem önünde yediği yemeği, hem de sofradaki kişilerin yüzlerini görebilmekteydi. Bilgi ve düşüncelerden karşılıksız yararlanılmasından yana olan, «başkalarının buluşlarıyla birçok rahatlığa kavuştuğumuza göre, buluşlarımızla insanlara yararlı olma olanağı bulunca mutlu olmalıyız» diyen Franklin, buluşlarının hiç birinin patentini almamıştır. |
Cevap : Benjamin Franklin, ABD'li Yayımcı, Yazar, Mucit, Felsefeci, Bilim Adamı, Diplomat
Diplomat, bilim adamı, yazar, yayımcı ve basımcı olarak çok değişik alanlardaki önemli katkılarıyla tanınan Benjamin Franklin'in(17061790), ABD tarihinde saygın bir yeri vardır. İngiliz kökenli ve 17 çocuklu bir ailenin 10. oğlu olarak Massachusetts'in Boston kentinde doğdu. Yalnızca iki yıl okula gidebildi. Bir süre babasının sabun ve mum imalathanesinde çalıştıktan sonra, ağabeylerinden birinin basımevinde çıraklığa başladı. El yazısını değiştirerek yazdığı birtakım yazıları basılması için gizlice ağabeyinin oda kapısının altından atıyordu. Ağabeyi bunları kimin yazdığını anladığında aralarında kavga çıktı. Kendine iş aramak zorunda kalan 17 yaşındaki Franklin. Philadelphia'da bir basımevine girdi.
İyi bir usta olduğundan Pennsylvania valisi ona kendi basımevini kurma olanağı sağladı. Franklin baskı makinesi ve hurufat almak için İngiltere'ye gitti. Ne var ki, vali sözünde durmayınca Londra'da parasız kaldı. Ama çok geçmeden bir basımevinde iş bularak iki yıla yakın İngiltere'de kaldı. Philadelphia'ya döndüğünde basım işini sürdürdü. 1729'da, sıkıcı ve çok az sayıda okuyucusu olan bir gazeteyi satın alarak kısa zamanda bunu canlı, eğlendirici ve çok satılan bir yayına dönüştürdü. 173257 yılları arasında dürüstlüğü, çalışkanlığı ve sağduyuyu öven özdeyişlerin yer aldığı bir almanak (Poor Richard's Almanac) yayımladı. Franklin'in ilgi alanı çok genişti. Bir kitaplık, hastane, gönüllü itfaiye örgütü, kent temizliği ekibi, sigorta şirketi ve daha sonra Pennsylvania Üniversitesi'ne dönüşen Philadelphia Akademisi'ni kurdu. Geliştirdiği odun sobası 200 yıl kullanıldı. Bu arada birkaç yabancı dil ile birkaç müzik aleti çalmayı öğrenmek için de zaman buldu. Bilime büyük bir ilgi duyan Franklin, fırtınalı bir havada gökyüzünde şimşekler çakarken uçurtma uçurarak yaptığı deneyde, şimşeğin aslında bir elektrik akımı olduğunu kanıtladı. Bu deneyden sonra da paratoneri buldu. Pozitif, negatif, elektrik pili gibi elektrikle ilgili terimleri de ilk kez Franklin kullanmıştır. 1753'te Kuzey Amerika'daki İngiliz kolonilerinin posta müdürü yardımcılığına atandıktan sonra hem etkin, hem de kârlı bir posta hizmetleri servisi kurdu. 1755'te, Fransızlar'a ve Yerliler'e karşı kuzeybatı cephesinin savunulmasında önemli bir görev üstlendi. 1757'de, Pennsylvania halkı ile Pennsylvania topraklarının en büyük bölümüne sahip Penn ailesi arasındaki çatışmayı çözümlemek için İngiltere'ye gönderildi. Bu görevi başarıyla yerine getirdi ve 1762'de Philadelphia'ya geri döndü. İki yıl sonra, Amerikan kolonilerinden istenen vergiler konusunda İngiliz bakanlarla görüşmek üzere bir kez daha İngiltere'ye gitti. Savaşın kaçınılmaz olduğunu anlayınca, kolonilerdeki halka yardım etmek amacıyla Amerika'ya döndü. 1776'da koloniler İngiliz yönetiminden bağımsız yaşamaya karar verdiklerinde, Bağımsızlık Bildirgesi'nin yazılmasına yardım eden ve imzalayanlardan biri de Franklin'di. Sonraki yıl Fransa'dan ekonomik ve askeri yardım isteyen delegeler arasında bulunan Franklin, Fransızlar'ın kolonilerin müttefiki olmalarını sağladı. Amerikan Bağımsızlık Savaşı'nın sonunda İngiltere ile barış, görüşmelerine katıldı ve barış antlaşmasının hazırlanmasına katkıda bulundu. ABD' nin yönetim biçimini belirlemek üzere 1787'de toplanan Philadelphİa Anayasa Kurultayı'nın üyelerinden biriydi. |
Powered by vBulletin®
Copyright ©2000 - 2025, Jelsoft Enterprises Ltd.