Böcekler | Kınkanatlılar Ve Dengelikler | Sokucu Ve Kan Emici Böcekler | Deri Değiştirmek
 

■ Bir milyonu aşkın böcek türü vardır. Buna karşılık tür sayısı balıklarda 20 000, kuşlarda 10 000, memelilerde ise (aralarında insan da bulunmak üzere) ancak 4 200 kadardır. Dişileri birkaç bin yumurta yapan bazı böcek türleri yüzmilyarlarca bireyden oluşur.

Böcekler, boyu birkaç milimetreyle (küçük sinek), birkaç santimetre (cadıçekirgeleri ve boyu 20 santimetreyi aşan Amerika titanusları) arasında değişen küçük hayvanlardır. Böceklere her yerde, ormanlarda, kırlarda, suda, bataklıklarda, karlı bölgelerde, hattâ petrol birikintilerinde bile rastlanır. Yalnızca denizlerde ve okyanuslarda çok az böcek bulunur.

http://img104.imageshack.us/img104/5...drawinger8.jpg

Zoolojinin böcekleri veya altıbacaklılan, daha geniş anlamıyla karada yaşayan eklembacaklıları inceleyen bölümüne «böcekbilim» denir. Bu bilim dalı tabiî bilimlerin en çok ilgi çeken kollarından biridir. Özellikle tarım alanındaki uygulamaları büyük bir önem kazanmıştır.

Eklembacaklılar'm (gövdesi halkalardan, bacakları eklemli parçalardan oluşan hayvanlar) en geniş sınıfı olan böceklerin çoğunda büyük bir uçma yeteneği vardır. Bu böceğin vücudu üç kısma ayrılır: baş, göğüs, karın.

Göğüs her zaman üç halkadan oluşur ve her halkadan bir çift bacak çıkar. Hayvanın kanatları varsa, bunlar iki arka halkaya bağlıdır (her halkada bir çift).
Başta iki duyarga, iki petekgöz ve üç çift ağız parçası bulunur. Karında hiç bir zaman ayak, bacak yoktur.

Bütün eklembacaklılar gibi, böcekler de özel bir maddeden (kitin) yapılmış bir kabukla kaplıdır.

Kınkanatlılar ve Dengelikler

Böcekler, kanatlarının biçimine göre nitelenir ve sınıflandırılır: kınkanatlılar, zarkanatlılar, ikikanatlılar v.b.

Bit ve pire gibi böcekler kanatsızdır. Bazı türlerde dişilerin (ateşböceği), bazılarında da işçilerin ("karıncalar, divikler) kanadı yoktur.

iki çift kanat bulunduğu zaman, öndeki kanatlar dinlenme durumunda ikeen arka kanatlara koruyucu kılıf ödevi görür. «Kın kanat» denilen bu koruyucu kanatlar, kınkanatlı (mayısböcekleri, gelinböcekleri), düz-kanatlı (çekirgeler, cırcırböcekleri) ve yarımkanatlı (ağustosböcekleri bitki bitleri) böceklerin, kendilerine zarar gelmeksizin ince dallar arasında dolaşmasına veya toprak içinde tünel açmasına olanak sağlar.
İkikanatlılarda (sinekler, sivrisinekler) yalnız ön kanatlar uçmağa yarar, arka kanatlar körelerek çomak biçiminde denge organlarına dönüşmüştür.

Sokucu ve Kan Emici Böcekler

Erişkin böcekler, gövdenin iki yanında yan yana dizili deliklerle (hava deliği) solunum yaparlar. Her hava deliği çok dallı bir boruya (trake) açılır ve bu boru havayı, vücudun her yanına, her hücrenin içine kadar iletir. Suda yaşayan bazı türler solunacakları havayı içlerinde suyun altına götürürler ve bazı böcek kurtçukları da balık gibi solungaçla solunurlar.

Arılar çiçeklerin balozunu dilleriyle yalar, "kelebekler ise balozunu, dinlenme sırasında kıvrık duran uzun hortumlarıyla emerler.

Ağustosböcekleri, bitki bitleri, sivrisinekler ve dalıa buçuk buuck lurıi sokucudur, bunlar hortumlarını dal dırarak bitkilerin özsuyunu ve hay vanların kanını emerler. Bazı türler se etçildir, avlarım güçlü çeneleriy le çiğneyip yerler, ama çenelerini in san gibi yukarıdan aşağı değil de sağ dan sola hareket ettirirler.

Kan dolaşımı, özellikle besinlerin iletilmesini ve dışkının boşaltılmasını sağlar. Yürek, boğumlu ve uzun biçimdedir, sırt bölgesinde bulunur.

Ötmek, Hissetmek ve Sevmek

Küçük olmalarına rağmen böceklerin duyu organları çok gelişmiştir. Altıgen biçiminde binlerce basit gözden oluşan petekgözlere en ufak kıpırtıyı fark ederler. Bazılarında ayrıca sadegözler de bulunur (fakat kurtçuklarda yalnızca sadegözler vardır).
Duyargalar, çoğu zaman yanlış olarak söylendiği gibi, «radar» değildir, ama kokulara ve titreşimlere karşı çok duyarlıdır. İşitme organları (çekirgelerde) ile tat alma organları (kelebeklerde) ayaklarda bulunur.

Birçok böcek türünde (cırcırböceği, ağustosböceği, çekirge) ses ya da ışık çıkarma (ateşböceği) aygıtı vardır. Erkek ve dişi böceğin buluşmasında koku büyük rol oynar (gecetavuskelebeği).

Deri Değiştirmek

Böceklerin hemen hemen hepsi, çiftleşme sonucunda döllenmiş yumurtalarla ürer.
Kurtçuk, yumurtadan çıktığı sırada bazen erişkin böceğin kanatsız biçimini andırır (çekirge), ama çoğu zaman, erişkin böcekle arasında belirli bir fark vardır (tırtıl, et kurdu, mayısböceği kurtçuğu, arı kurtçuğu). Kurtçuk büyümek için eski derisini yararak üzerindeki kabuğu atar ve henüz esnek olan yenisini, hava ve suyla doldurarak şişirir. Bir yandan da kendisine büyük gelen bu yeni giysiyi doldurmak için aşırı miktarda yer: buna deri değişimi denir. Bu deri değişimlerinin birbirini izlemesi (bazen 3 veya 4 defa), böceğin çeşitli başkalaşma evrelerini belirtir.

Kelebek ve pire gibi üstün yapılı böceklerin kurtçukları, sondan bir önceki deri değiştirme evresinde uykudaymış gibi hareketsiz kalır. Böceğin organları bu evrede gelişir. Erişkin böcek, birdenbire gelişmiş olarak kılıfından çıkar. Kızböcekleri, susinekleri ve ağustoshöcekleri, kurtçukla erişkin arasındaki önemli farklara rağmen, nemfoz denen bu dönemden geçmez; zaten bu dönem, peygamberdevesi, hamamböceği ve divik gibi böceklerde çok sınırlıdır.

Bir «uyku dönemi» daha vardır, kış uykusu denen bu dönemde yalnız yumurtalar, kurtçuklar ve nemfler değil, erişkin böcekler de uykuya da lar.
Bazen kurtçuk dönemi çok uzun sürer ve çok kısa olan erişkinlik dönemi sadece '''üremeye yarar: örneğin epkemera denen susineklerinin kurtçukları dört yıl yaşadığı halde erişkinlerinin ömrü ancak birkaç saat sürer.

Sahte Dostlar
İnsana yararlı olan (arı, ipekböceği) veya tarlalarda bazı çok zararlı böcekleri yok eden (gelinböceği, yaldızlı ağılıböcek) birkaç böcek türü dışında, böceklerin hemen hemen hepsi zararlıdır. Patates böcekleri patateslere, asmabitleri bağlara zarar verir; bazı ülkelerde çekirge sürüleri birkaç saat içinde ağaçları ve ekinleri kemirip yok eder.

Hiç bir şey böceklerden korunmuş sayılamaz. Tam bir âfet olan bitler, pireler ve sokucu sinekler insanları ve hayvanları sokarak rahatsız ettikleri gibi çoğu zaman ağır sonuçlara yol açan birtakım hastalıkları da onlara bulaştırırlar: veba, tifüs; sıtma, sarıhumma veya uyku hastalığı (çeçesineği tarafından aşılanır).


Insect anatomy
A- Head B- Thorax C- Abdomen
1. antenna
2. ocelli (lower)
3. ocelli (upper)
4. compound eye
5. brain (cerebral ganglia)
6. prothorax
7. dorsal blood vessel
8. tracheal tubes (trunk with spiracle)
9. mesothorax
10. metathorax
11. forewing
12. hindwing
13. mid-gut (stomach)
14. dorsal blood vessel (aorta)
15. ovary
16. hind-gut (intestine, rectum & anus)
17. anus
18. oviduct
19. nerve chord (abdominal ganglia)
20. Malpighian tubes
21. tarsal pads
22. claws
23. tarsus
24. tibia
25. femur
26. trochanter
27. fore-gut (crop, gizzard)
28. thoracic ganglion
29. coxa
30. salivary gland
31. subesophageal ganglion
32. mouthparts

Kaynak: BilgeNesil.com | Meydan Larouse Gençlik Ansiklopedisi s.270-272