Vitray İn Teknik Özellikleri - Vitray İn Teknik Özellikleri Nelerdir?
 

Vitray ın Teknik Özellikleri - Vitray ın Teknik Özellikleri Nelerdir?
Vitray ın Teknik Özellikleri - Vitray ın Teknik Özellikleri Nelerdir?

Cam Sanatı - Vitray Tekniği

VİTRAY
Günümüzde çok yaygın olarak, evlerde, otellerde, fabrikalarda, yemek ve oyun salonlarında, camilerde ve bunun gibi birçok mekanda çok amaçlı kullanılan bir sanat tekniği olan vitraya, kısaca cam resmi diyebiliriz.

VİTRAY NEDİR?
Vitray sanatı gün ışığı ile doğan ve yine onun az ve çokluğu ile değişimler kazanan bir ışıklı resim sanatıdır.
Vitrayın diğer resim sanatlarından ayrı olan yönü onu diğerlerinden üstün kılan tarafı aynı kalmayışı, ışık değişimleriyle, ya da ışığa etki eden elemanların değişimiyle değişik özellikler kazanmasıdır.
Bir ışığın azalıp çoğalması ve bulutların hareketi, hatta vitrayın arkasında bulunan ağaçların dal ve yapraklarının veya başka cisimlerin hareketi cam üzerinde değişik renk ve gölgeler meydana getirir.
Yakın yüzyıla kadar vitray sanatı doğal ışıktan yararlanmıştır. Teknikteki ilerlemelere paralel olarak değişik kaynaklarda, özellikle elektrik ışığı vitrayın ışık kaynağı olmasını sağlamıştır.
Ayrıca hiç doğal ışık olmayan yerlerde de vitray kullanılmıştır.

VİTRAY NEREDE VE NE ZAMAN DOĞMUŞ VE NASIL BİR GELİŞİM GÖSTERMİŞTİR?
Vitray sanatının doğuşu, ana maddesi olan camın icadıyla yakından ilgilidir.
Cam insanlar tarafından taş devrinde kullanılmaya başlamıştır. Bunlar volkanik olaylar sonucu meydana gelen doğal (tabii) camlardır.
İlk cam yapımı üfleme aletinin icadıyla Mısır'da başlamıştır. Bu teknik daha sonraları Finike, Yunanistan ve Romalılar tarafından kullanıldı. Roma'da yapılan kazılar Vitrayın M.S. I. yüzyıldan beri yapılmakta olduğunu ortaya koymuştur.
Vitray VII. yüzyılda Araplar, daha sonra da Türkler tarafından kullanılarak sanat değeri yüksek örnekler ortaya konmuştur.
Hıristiyanlık dünyasında sadece dini yapılarda (Kilise, katedral vb.) kullanılan vitray; Türklerde dini yapıların dışında da kendini göstermiş cami, türbe vb. yapılar yanında saray, köşk, kasr, kütüphane ve evlerde bol bol kullanılmıştır.

VİTRAY NERELERDE KULLANILIR?
a) Konutlarda; pencerelerde, aydınlıklarda, oda bölmelerinde, paravanlarda, duvar panolarında, abajurlarda ve kapılarda yer almaktadır.
b) Fabrikalarda; hizmet binalarında, dinlenme-eğlenme tesislerinde, yemek-oyun salonlarında, yönetici, müdür odalarında yer almaktadır.
c) Otellerde; dış mekan ve aydınlatma panolarında, giriş kapılarında, lobilerde, banyo, yemek, eğlence salonlarında, odaların aydınlatma elemanlarında paravanlarda kullanılmıştır.
d) Ayrıca cami, eğlence yerleri, spor salonları, devlet kurum ve dairelerinde, okullarda, sanat galerilerinde istasyon bekleme salonları gibi yerlerde kullanılmaktadır.

Vitray İn Teknik Özellikleri - Vitray İn Teknik Özellikleri Nelerdir?
 

Vitray Sanatı

Birbirine bağlı kurşun bölmelere yerleştirilmiş renkli cam parçalarından meydana gelen saydam pencere süslemesi.

Vitray yapımında şöyle bir sıra izlenir:

İlk işlem konunun gerçek büyüklükte çizilmesi ve boyanmasıdır. Bu örnek, cam ustasına verilir. Usta bunun bir kopyasını çıkarır ve bir kartona geçirir. Karton saydam bir çerçeveye konur ve ne kadar renk varsa o kadar parçaya kesilir. Bunlara kalibreler ya da mastarlar denir.

Bu mastarlarla camcı, örnekteki renklere uygun renkte camlardan düzgün parçalar keser ve bu parçaları oluklu kurşun çubuklarla çerçeveler. Kesilen camlar ya kendinden renkli (yani bütün kalınlığınca renkli cam) olur ya da yüzeyden renkli olur. Camcı, mastarlara uygun şekilde kestiği bütün camları geçici olarak kurşun bir çerçeveye yerleştirir ve cam ressamı bu camların üzerine fırça ile örnekteki çizgileri aktarır.

Daha sonra, camlar çerçeveden çıkarılır ve boyanın cama işlemesi için fırına verilir. Fırından çıkarılan camlar çerçevede yerli yerine oturtulur ve kurşun çubuklar birbirine lehimlenir. Çift cam kullanıldığı zaman, camlar fluoridrik asit buharına tutulur ve bütün tonlar elde edilir.

Eski Türk evleri ve camilerde üst sıradaki pencereler alçı çerçeve içinde renkli camlarla süslenirdi. Bunlar açılıp kapanmadığından, alçıdan yapılırdı. Bu pencereler biri içlik, diğeri dışlık olmak üzere iki camdan oluşurdu. İçtekiler, son derece güzel çiçek ve süsleme şekilleri, bazen de camlarla yazı işlemesi suretiyle meydana getirilirdi. Dışlıklar ise, bina içerisine bol ışık girmesi için çok zaman düz, renksiz camdan yapılırdı.

Türk nakışlı camlarında hiçbir zaman madenî çerçeve kullanılmamış ve camlar boyanmamıştır. Bu pencerelerin camları yuvarlak, oval, petek, fil gözü denilen şekillerdedir. Sonraları balık pulu ile lale ve barok stilleri de eklendi. Kanunî devrinde Sarhoş İbrahim'in Süleymaniye Camii için yapmış olduğu renkli camlar pek ünlüdür. Alçı pencerelerdeki camlarda en çok kullanılan renkler mavi, kırmızı, sarı, turuncu, mor ve yeşildir.

Avrupa'da nakışlı camların yapılması 10. yüzyıldan başlar. Bu yüzyılda nakışlı Bu yüzyılda nakışlı camlar ağaç çerçevelerle yapılırdı. Bugüne kadar korunmuş olan en eski nakışlı camlar 12. yüzyıla ait olanlardır. Kurşun çerçevelerle yapılan bu vitraylar arasında Châlons sur Marne Katedrali'nden Paris Dekoratif Sanatlar Müzesi'ne getirilen, mavi zeminli "Çarmıha Geriliş" anılmaya değerdir. 12. yüzyılı izleyen yüzyıllarda cam nakışı esas tekniğinde büyük değişiklikler olmamakla beraber o vakte kadar çok kullanılan mavi zemin geleneği bırakılarak sarı ve kırmızı daha sıcak, mavilerse daha koyu tonlar almıştır.

Zamanla nakışlı cam sanatında gitgide bir gerileme olmuş ve rağbet azalmıştır. Hatta kiliselerde renksiz camların tercih edildiği dönemler olmuştur. Fakat geleneğe çok bağlı olan İngiltere'de nakışlı cam sanatı, her memleketten çok devam etmiş ve 19. yüzyılda İngiltere'den yeniden yayılmaya başlamıştır.