Hititler Hititler Hakkında Hititler Bilgi Hititler Tanımı Hititliler Kimlerdir
 

Hititler Hititler Hakkında Hititler Bilgi Hititler Tanımı Hititliler Kimlerdir
Hititler Hititler Hakkında Hititler Bilgi Hititler Tanımı Hititliler KimlerdirHititler'in Anadolu'ya göç tarihleri kesin olarak bilinmemektedir. MÖ 2000 yillarinda Hint-Avrupa kavimlerinin doiuda Kafkasya üzerinden Anadolu'ya girdikleri en kabul gören tezlerdendir. Tezlerden bir diieri Çanakkale Boiazi'ndan, bir baikasi ise, Karadeniz'den geldikleri varsayimidir. Yeni gelenler yerli Anadolu Hatti Beylikleri'ni egemenlikleri altina almiilar, kismen politik ve askeri, bir dereceye kadar da ekonomik gücü ellerinde tutmuilardir.

MÖ II.bin bailarinda, Yukari Mezopotamya'daki Assur iehrinin zengin tüccarlarinin Anadolu ile yoiun bir ticari iliikiye girmii olduklarini görüyoruz Orta Anadolu'nun genii topraklari üzerinde kurulan küçük krallik veya beylikler, "Karum" adi verilen pazar yerleri ile son derece canli birer ticaret merkezleriydiler.

Assurlu tüccarlarla birlikte geliien bir baika ve çok önemli olgu ise, MÖ II. bin de Anadolu'da bilinmeyen fakat Mezopotamya'da MÖ 3000 yilindan beri kullanilan çivi yazisinin Anadolu'ya geliiidir. Böylece Anadolu tarihi çailara girmektedir. Kilden yapilmii tabletler üzerine yazilan mektuplardan, Assurlu tüccarlarin Anadolu'ya kumai, koku ve kalay madeni getirerek yerli krallara ve halka sattiklarini, kariiliiinda altin, gümüi ve bazi tunç malzeme aldiklarini öireniyoruz.

Koloni Çaii'ni izleyen Eski Hitit (M.Ö. 18.yy.) ve Büyük Hitit Kralliii dönemleri sonunda, takriben 1200 yillarinda batidan gelen ve Deniz Kavimleri diye adlandirilan topluluklarin istilasi ile Hitit imparatorluiu son bulmui ve Hititler yaiamlarina iehir beylikleri halinde devam etmiilerdir.

Baikentleri: Hattuia

Anadolu'da ilk kez organize devlet kuran Hititleri'in baikenti olan Boiazköy (Hattuia), dailik-engebeli bir arazi kurulmui olup Çorum,a uzakliii 82 km'dir. Boiazköy'ün gerçek tarihi M.Ö. 1900'den az sonra bailar. Geç Hitit ve Asur belgelerinden öirendiiimize göre Boiazköy; Hattuitu ve Pijusti adli krallarla son bulan bir hanedanliiin merkezi idi. M.Ö. 19. ve 18. yy.'da Hitit öncesideki dönemde Boiazköy'de, Hattiler ve Asurlu tüccarlar da konaklamaktaydilar.

iehirde Asurlu tüccarlarin ticaret yaptiklari "karum" denilen bir pazar yeri bulunmaktaydi. Boiazköy, M.Ö. 1200 yillarina kadar Hititler'in baikenti olma özelliiini korumuitur. ilk Hitit krali olarak Hattuia'li anlamina gelen Hattuiili'yi görüyoruz. Kentin asil merkezini büyük kale teikil eder. Büyük kalenin kuzeybati yamacinda Hitit imparatorluk dönemine ait özel evler ile Büyük Mabed'in yer aldiii "aiaii iehir" bulunmaktadir.

iehrin güney kismini teikil eden "yukari iehir"; M.Ö. 13. yy krallari tarafindan yapilmii sandik ieklindeki surlarla çevrilmiitir. Bu surda Kral Kapisi, Potern, Sfenskli Kapi, Aslanli Kapi yer almaktadir. Yukari iehir içinde Yenice kale ve Sarikale tahkim edilmii olarak yapilmiitir. Hitit Kralliii; M.Ö. 1200'deki Deniz Kavmi Göçleri sonunda Trak asilli kavimlerin baskilari sonucu yikilmii olup, dolayisiyla Boiazköy de baikent olma özelliiini kaybetmiitir. M.Ö. 750 yilinda Friklerin yerleiimine sahne olmuitur.

Hellenistik çaida ise Boiazköy; büyükçe bir yerleiim alani olmaktan öte gidememiitir. Bizans çaiinda da iskan edildikten sonra Boiazköy'e 18. yy.'da bugünkü sakinleri yerleimiitir. Antik Hattuia harabeleri ile Yazilikaya Açik Hava Mabedi birer açik hava müzesi olarak önem taiimakta olup, ayrica; Milli Park projesi kapsamina alinmii ve Dünya Kültür Mirasi listesine dahil edilmiitir.

COiRAFYA

Küçük Asya'ya i.Ö. 2. binyilin bailarinda gelen Hititler egemenliklerini i.Ö. 13. yüzyil sonlarina kadar sürdürdü. Bu uygarliia ait kalintilar Anadolu'nun büyük bir kesimine yayilmii olmakla birlikte, günümüzde özellikle dikkat çekenler Boiazkale, Yazilikaya, Alacahöyük ve Ortaköy gibi Hitit merkezleri.

Konya'nin Halkapinar ilçesine baili Aydinkent köyü yakininda ivriz Kaya Kabartmasi, Kayseri'nin Develi ilçesine baili Gümüiören köyündeki Fraktin Aniti gibi Hatti kalintilarinin yani sira Gaziantep'in islahiye ilçesindeki Zincirli Höyük, Karkamii, Adana'nin Kadirli ilçesindeki Karatepe gibi geç Hitit beyliklerine ait kalintilar da görülmeye deier. Hitit kazilarindaki buluntularin büyük bir kisminin sergilendiii Ankara Anadolu medeniyetleri Müzesi, Hititlerin izini sürenlerin ilk duraii.

KÖKENLERi

indo-German kökenli Hititlerin tarih sahnesine çikip isa'nin doiumundan 20 yüzyil önce KüçükAsya topraklarinda yaptiii iilerde, isa'nin doiumunda 20 yüzyil sonrasinin insanlari bizler için de ibret alinacak çok iey bulunur. Çünkü Hititolog Albrecht Götze'nin dediii gibi "Avrupali uluslarin kültür dünyasinda görünmeleri Hititlerle bailar; bu da onlarin ilginçliiini daha da arttirmaktadir" Hititler kuzeydoiudan mi gelmiilerdi, yoksa kuzeybatidan mii

Bunu henüz kesinlikle öirenemediiimiz gibi, geldikleri zaman asil adlarinin da ne olduiunu bilmiyoruz. Kuikusuz birkaç bin kiiiden fazla deiildiler, fakat buranin yerli halki Proto-Hatti'lerden daha geliimii ve daha becerikli olduklari hemen anlaiiliyor. Meydana çiktiklari andan itibaren siyasal yönetim ile askeri güç arasinda çok ender dengesizlikleri var. Baika bir deyiile, öylesine güç kazaniyorlar ki, yayilmalarina karii çikmayi kimse göze alamiyor. Ayrica siyasal açidan büyük yetenek sahibi olduklari besbelli. Öyle ki, çiineyip geçtikleri uluslari köle yapmiyorlar, aksine onlari bir sadakat iliikisi içinde eritmeyi baiariyorlar.

BOiAZKÖY (HATTUiAi)

Orta Anadolu'da küçük bir iehrin i.Ö. 1700'lerde sonu gelmii gibiydi. "Hattui iehrini geceleyin yaptiiim bir saldiri ile aldim. Yerine yaban otu ektim. benden sonra her kim kral olur ve Hattui'u yeniden iskan ederse Gökyüzünün Firtina Tanrisinin laneti üzerine olsun" Kuiiara iehri krali Anitta bu dileiini bir tablet üzerine çiviyazisiyla yazdirdi. Ancak Hatti kralliii'nin ve baikenti Hattui'un yerle bir ediliii üzerinden yüz yil bile geçmeden, yine Kuiiara kökenli bir soylu, sonradan aldiii adiyla 1. Hattuiili, bu tehdidi kulak arkasi yaparak burayi Hitit Kralliii'nin baikenti yapti ve 400 yildan uzun bir süre, antik dünyanin süper gücü olarak varliiini sürdürecek bir imparatorluiun merkezi haline getirdi.

1834'te Texier, Boiazköy harabelerini görmüi, Hattusas'i tanimiiti, ve 1907'de Winckler Hattusas'in Hitit imparatorluiun baikenti olduiunu tanitladi Medeniyetlerin yoirulduiu bir kazandi Anadolu, Hattusha da tam ortasindaydi onun. Geçtiiimiz yüzyilda fark edildi, ancak yüzyilimizin baiinda Hitit baikenti olarak tanimlandi. Bugün, UNESCO'nun Dünya Kültür Miraslari listesinde ve bu kazilar Anadolu'nun Karanlik Çai'ini aydinlatmayi sürdürüyor.

ANADOLU'NUN DiLi

Hattuia'da bulunan belgeler, Anadolu'da ayni dönemde (i.Ö. 2. bin yilda) Hint-Avrupa dillerinin en eskisi Hititçeden baika, yine ayni dil grubuna ait Luvi ve Pala dillerinin, ayrica Hurrice, Hattice ve Akadca'nin yazi dili olarak kullanildiiini gösterir. Hepsi de çiviyazisiyla yazilan bu dillerde her iiaret bir heceyi simgeler. Hititlerin kullandiii bir baika yazi da Luvi dilinde yazilan ve hiyeroglif denen resim yazisiydi.

Misir hiyerogliflerinden tamamen farkli olan bu biçimde heceler hatta kelimeler tek bir iiaretle temsil edilebiliyordu. Hiyeroglif daha çok mühürlerde ve kaya anitlari gibi büyük yazitlarda tercih edilirdi ve büyük olasilikla daha büyük kesim için anlaiilabilir nitelikteydi. Hititlerde okuryazarliiin yalnizca küçük bir gruba ait beceri olduiu kabul edilir. Çiviyazisini krallarin bile okuyamadiklari, aldiklari mektuplarin sonunda yer alan ve yaziciya hitap ettiii anlaiilan "sesli oku" ibaresinden anlaiilir.

BiN TANRILAR TOPRAiI

Antikçaiin pek çok toplumunda olduiu gibi Hiitlerin de çok tanrili inanç sistemleri vardi. Yendikleri komiularinin tanrilarini kizdirip, gazaba uiramaktansa, armaian ve dualarlaonlara saygilarini dile getirip panteonlarina, yani kendi tanrilari arasina almayi gelenek haline getirmiilerdi. Bu da zamanla yabanci inançlarin Hitit dininde etkinlik kazanmasina sebep oldu. Hitit inancinda, özellikle komiu Mitanni ülkesi halki Hurrilerin etkisi önemli boyutlardaydi. Hatta bir dönem kendi tanrilarini bile Hurrice adlarla andilar.

Her iehrin bir baitanrisi, her kralin bir koruyucu tanrisi vardi. Ülkenin en büyük iki tanrisi Göklerin Firtina Tanrisi Teiup ile Günei Tanriçasi Hepat'di. Bunlar bölgelere göre deiiiik isim aliyorlardiysa da, ayni tanri-tanriça esasina dayanan bir inanç tüm ülkede geçerliydi. Devletin en üst düzey yöneticisi, askeri önder ve yüksek yargiç olan Hitit krallari, ayni zamanda Firtina Tanrisi'nin yeryüzündeki temsilcisi sayilir, öldüklerinde de tanri katina yükselir.

KADEi SAVAiI

Misir'in üstünlüiünü yeniden kurmakta olaianüstü atilimlara giriien II. Ramses ve eskiçaiin bu en güçlü hükümdarinin kariisina dikilmesi gereken de Muvattalis'ti. Yalnizca piyadelerin savaitiii dönemler, i.Ö. 2000. binyilin ortalarinda kalmiiti, çünkü artik savai arabalari kullaniliyordu.

Misirlilarin hafif ve sürücü diiinda yalnizca bir savaiçinin binebileceii arabalarina karii, Hititlerin daha aiir ve sürücü diiinda iki savaiçi taiiyabilen arabalari vardi. Bu arabalar, Misirkilarinkinden daha aiir olmakla beraber, üzerindeki savaiçi sayisi açisindan orduya üstünlük sailiyordu. Misir kaynaklarina göre Kadei savaiina giden Hitit ordusunda 3 bin 500 araba, ve 17 bin yaya asker bulunuyordu.

KRONOLOJi

Krallarin egemenlik sürelerini gösteren tarihler Dr. Sidney Smith ve Prof. Albrecht Götze'nin çaliimalarindan alinmiitir. Kesin yillarin eksik olduiu yerlerde, ortalama insan ömrüne göre yapilmii boiluklari zaman bakimindan ihya edilmesi çaliimalari Dr.O.R. Gurney'e aittir. Dr. Gurney 1590 ve 1335 tarihlerini her bakimdan güvenilir sailam yillar saymaktadir. Öteki tarihlerin hepsi, yaklaiik olarak doiru kabul edilmektedir.

Teiup: Boia, Hititlerin en büyük tanrisi Teiup'un kutsal hayvani ve simgesiydi. Boiazköy'de bulunan, sunu kabi formundaki bir çift boianin koium kayiilariyla betimlenmesi, Firtina Tanrisi'nin arabasina koiulu olabileceklerini akla getiriyor.