Gelisim Psikolojisinin Tanimi
 

Gelisim Psikolojisinin Tanimi
Ilke olarak, geçmisi bilmek simdiyi anlamamiza, simdiyi anlamak
da gelecegi kestirmemize yardimci olur. Bu genel ilke embriyoloji,
jeoloji, cografya, tarih, gelisim psikolojisi gibi bütün gelisim bilimlerinde
geçerlidir. Kuskusuz, degisimin konusu ve zaman evreleri
bütün bu bilimlerde ayni degildir; fakat hepsinde ortak olan nokta,
birseylerin zaman düzeni içinde gelistigi ve bu sistemli degisimin
nedenlerinin bulunabilecegi inancidir. Gelisim psikolojisinde zaman periyodu
insan ömrünü içerir ve degisen sey bireydir. Su halde, gelisim psikolojisinin
konusu bireyin fiziksel ve ruhsal yapisinin ve davranisinin degisimidir.
Gelisim Psikolojisi, bireylerin yasam boyunca geçirdigi degisimlerin

betimlenmesi ve açiklanmasiyla ve ayni zamanda bireyler arasindaki
degisim benzerlik ve farkliliklariyla ugrasir. Gelisim psikologlari
gelisimi betimlemek isterler, dolayisiyla gelisim normlariyla ilgilenirler.
Fakat ayni zamanda gelisim süreçlerini açiklamak da isterler;
yani gelisimin neden belirli bir yolda ilerledigini ve gelisim yolunda
bireylerin neden birbirinden farklilastigini bulmaya çalisirlar.
Modern gelisim psikolojisi oldukça yeni bir bilim dalidir. En
azindan 1960'lara kadar bebek, çocuk ve ergen konusundaki psikolojik
arastirmalar "çocuk psikolojisi" adiyla biliniyordu. Bugünkü psikolojik
gelisim anlayisi -bazi büyük kuramcilara karsin- simdiki biçimiyle
son on yillara kadar ortaya çikmis degildi. Bütünlesmis bir gelisim
anlayisinin daha önce ortaya çikmayisinin nedenlerinden biri,
alanin 1950'lere kadar degisimleri açiklamaktan çok betimlemeye yönelmis
olmasidir. Ilk gelisim psikologlari çocugu dogum öncesinde,
ilk haftalar ya da aylarda, ilk çocukluk, orta çocukluk dönemlerinde
-oldugunca eksiksiz biçimde- betimlemekle yetiniyorlardi. Ancak betimsel
bilgi arastirmacilar için giderek çekici olmaktan çikmaya basladi.
Örnegin Amerika Birlesik Devletleri'nde 1938'de çocuk gelisimi
konusunda yaklasik besyüz yayin çiktigi halde, 1949'da bu sayi yarisina
inmisti. Daha sonra, 1950'lerin baslarinda gelisim psikolojisi yeniden
canlandi. Bu gelismeye katkisi olan pek çok etken arasinda en
önemlisi, gelisim psikologlarinin yeni bir yaklasim kabul etmeleriydi;
artik ilgilerini gelisimin temelini olusturan süreçlere yöneltmeye
basliyorlardi (Liebert ve Wicks-Nelson, 1981).

Yasamboyu gelisim psikolojisi (life-span developmental psychology)
gelisimi incelemede yeni bir yönelimdir ve iki temel sayiltiya
dayanir. Birincisine göre, gelisim döllenme ile baslayan ve ölüm ile
sona eren yasamboyu bir süreçtir. Bu bakis açisi, bebeklik, çocukluk,
ergenlik gibi bedensel büyümeye bagli yas dönemlerini kendi arastirma
alanlari sayan gelisim psikologlarinin görüslerinden ayrilmaktadir.
Ikinci sayiltiya göre, gelisim büyümenin sonlanmasi ya da olgunlasma
ile sona ermez. Tam tersine, yasamboyu gelisim psikologlari
yetiskinlik ve yaslilik yillariyla büyük ölçüde ilgilenirler. Yasamboyu
gelisime duyulan ilgi 1970'lerde baslamis ve 1980'lerde artarak
sürmüstür. Yasamboyu gelisim yaklasiminin ele aldigi temel konular
"gelisim sirasinda ortaya çikan degisimlerin dogasi" ve "bu degisimleri
hangi etkenlerin belirledigi" sorunlaridir (Honzik, 1984).
Paul B. Baltes'e (1987) göre de, yasamboyu gelisim psikolojisi, yasam
akisi boyunca davranista ortaya çikan sabitligin ve degisimin arastirilmasini
içerir. Bu psikolojinin amaci, yasamboyu gelisimin genel ilkeleri,
gelisimde bireylerarasi farkliliklar ve benzerlikler hakkinda,
ayni zamanda gelisimde bireysel esnekligin ya da degisebilirligin derecesi
ve kosullari hakkinda bilgi elde etmektir.
Perlmutter ve Hall (1992), gelisime ve yaslanmaya iliskin sayiltilarin,
arastirmacilarin sordugu sorulari, bulgulari yorumlama biçimlerini
ve ileri yaslardaki yasamin dogasina iliskin sonuçlarini etkiledigini
belirtmektedir. Otuz yil önce yasliligin dogasina iliskin sorulari
yanitlamak çok kolaydi; çünkü herkes gelisimi gençlikle özdes tutuyordu,

yetiskinlerin gelismedigi varsayiliyordu. Oysa arastirmalar olgunlasmadan
sonraki bütün degisimlerin bozulma ya da düsüs içermedigini
göstermektedir. Örnegin, zekanin bazi yönlerinde ilerlemeler
yasamin ikinci yarisinda da sürmektedir. Arastirmacilar farkli sistemlerin
farkli oranlarda yaslandigini ve gelisimin yönünün degisebilecegini
de buldular. Yaslanma, hangi islevin incelendigine bagli olarak
kararlilik, artma ya da azalma içerebilir. Örnegin, zekanin bir yönünde
ilerleme gösteren bir yetiskin bir baska yönünde gerileme gösterebilir.
Iste bu tür bulgular arastirmiacilari sayiltilarini yeniden gözden geçirmeye
zorlamistir. Gelisimi döllenmeden olgunlasmaya kadar izleyen
ve fetus, bebek, çocuk ve ergenle sinirli tutan eski tanim ise yaramaz
olmustur. Böylece, yasamboyu gelisim yaklasiminda gelisim, döllenmeden
ölüme kadar bedende ya da davranista ortaya çikan yasa bagli
degisimler olarak tanimlanmaktadir (Perlmutter ve Hall, 1992).