Türk edebiyatının usta yazarı Ahmet Hamdi Tanpınar, kendisine ve eserlerine gösterilen ilgisizliği anlatırken 'sükût suikastı'na uğradığından söz ediyor ve "Hiçbir zaman taşamayacağım." diyordu yazılarında. Artık bu suikast sona erdi.

Geç de olsa Tanpınar'ın ünü ülke sınırlarını aştı. Son iki yıldır Almanya, Fransa, Amerika ve Arnavutluk'ta kitapları basıldı. Yurtdışındaki bu ilgi hızla artıyor. Bir yıl içinde 14 ülkeye Huzur'un ve Saatleri Ayarlama Enstitüsü'nün çeviri hakları satıldı. Bu rakam, önceden yapılan telif satışlarıyla birlikte 18'e çıktı.
18 ülke Ahmet Hamdi Tanpınar'ı okuyacak


"Hiçbir zaman taşamayacağım." sözü, 1962 yılında, 61 yaşında hayata veda eden Türk edebiyatının usta romancısı ve şairi Ahmet Hamdi Tanpınar'a ait. Henüz geçen yıl, İnci Enginün ve Zeynep Kerman'ın hazırladığı "Tanpınar'la Başbaşa" adıyla yayınlanan günlüklerinde böyle diyor yazar. Bu endişeli cümlenin altında nasıl bir ruh hali gizli olduğunu tahmin etmek çok zor değil. Çünkü Tanpınar, eserlerine gösterilen ilgisizlikten duyduğu rahatsızlığı her zaman açıkça dile getirmiş. Hiçbir zaman taşamayacağını düşünen, belki de anlaşılamayacağını söyleyen yazara, ölümünden sonra başlayan ve son on beş yılda zirveye çıkan bir ilgi gösterildiği malum. 1970'li yıllarda Sahaflar Çarşısı'nda tabir yerindeyse yerlerde sürünen kitapları, 80'lerde raflara çıktı, 90'larda tozu alındı ve 2000'lerin başından itibaren yeniden basıldı. Kitabevlerinin önünde Huzur'u almak için kuyruklar oluştu. Okuma günleri ve konferanslar daha çok düzenlenir oldu.

Şahsiyeti ve eseri hakkında değerlendirme ve yorumları içeren 30 kadar kitap, 1.000'e yakın makale yayımlandı. Üniversitelerde pek çok lisans, yüksek lisans ve doktora tezi hazırlandı. Kenarda köşede kalmış yazılarına, müsveddelerine, hatıra, günlük ve mektuplarına kadar bütün terekesi tekrar tekrar basıldı. 'Neden bu kadar geç keşfedildiğini' sağ ve sol dünyanın edebiyatçıları konuştu, tartıştı. Kimi eleştirilerini dile getirdi, kimi hatasını kabul etti, kimi de şikayetlerini bildirdi. Sonuçta gelinen nokta, bu ilginin günümüzde de artarak devam ediyor olması.

Çevirmenlerin hepsi onun hayranı
Son bir yıldır ise Türk edebiyatı adına çok sevindirici bir gelişmeyle karşı karşıyayız. Ülkemizde gösterilen bu ilgi, artık yurt dışına taşmış durumda. Tanpınar'ın eserlerinin yurtdışı yayın haklarını temsil eden Kalem Ajans (yurtiçi yayın hakkı Dergah Yayınları'na ait) çeviri yapılması için 17 ülkeyle anlaşma imzaladı.

Her yıl yaklaşık 10 farklı fuara bizzat katılan ve yazarlarımızın dünyaya tanıtımını yapan ajansın kurucusu Nermin Mollaoğlu, yurtdışında en çok ilgiyi Tanpınar'ın gördüğünü ve yavaş yavaş birçok dilde hatırı sayılır bir okur kitlesinin oluşmaya başladığını söylüyor. Elbette bu ilgide Orhan Pamuk'un Nobel Edebiyat Ödülü almasının katkısı büyük. Almanya, Fransa ve Arnavutluk'la yapılan anlaşmalar meyvelerini verdi. Çeviriler tamamlandı ve kitaplar yayımlandı. Amerika, Çin, İtalya, Hollanda, İspanya, Katalanca (İspanya'da konuşulan bir dil), Bulgaristan, Yunanistan, Lübnan, Kore, Romanya, Polonya, Sırbistan, İran, Slovakya'da önümüzdeki yıllarda onun eserleri yayımlanacak. Rusya ile anlaşma imzalanması için görüşmeler devam ediyor.
Mollaoğlu, görüştüğü yayınevlerinin daha çok Huzur ve Saatleri Ayarlama Enstitüsü'nü yayımlamak istediğini söylüyor. Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Almanya'da ağustosta 5 bin adet basıldı. 6 ay içerisinde bitti. İkinci baskısı bu ay yapılacak. 2008 yılı içinde basılan kitaplar arasında yapılan bir yarışmaya göre 'en iyi isimli roman' seçildi. Saatleri Ayarlama Enstitüsü aynı zamanda sesli kitap şeklinde de yayımlandı ve Almancada sadece sesli kitabı olan üç yazardan biri oldu. Karton kapak satışları yayıncıları çok mutlu ettiği için Almanya'nın dev yayıncısı Fischer, kitabın cep kitabı formatını yapma haklarını çok büyük bir avans ödemesiyle satın aldı. Huzur'un Almanca çevirisi eylül ayında 5 bin adet, Arnavutlukçası ise aralıkta 3 bin adet basıldı. Arnavut yayınevinin verdiği bilgiye göre, okullarda okuma günleri düzenleniyor. Fransızcaya 1995'te çevrilen Beş Şehir'den sonra geçen yıl da Saatleri Ayarlama Enstitüsü çevrildi ve 3 bin basıldı. Nermin Mollaoğlu görüştüğü her çevirmene mutlaka 'Türk edebiyatından hangi yazarı kendi dilinize çevirmek istersiniz?' diye soruyor. Aldığı ilk cevap şimdiye kadar hep Tanpınar olmuş. Bunun nedeni Mollaoğlu'na göre, Tanpınar'ın tam bir Türkiye romancısı olması. Hatta tüm edebiyat okurlarını ikiye ayırıyor: "Huzur'u sevenler ve Saatleri Ayarlama Enstitüsü'nü sevenler... Diğerleri henüz Türk edebiyatı okumayanlardır." diyor.


Yurtdışında basılan kitapları


1995: 'Beş Şehir' Fransızcada Poul Dumont'un çevirisiyle yayımlandı. UNESCO'nun desteğiyle basıldı.
2002: Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Ender Gürol'un çevirisiyle Turko Tatar Press tarafından Amerika'da yayımlandı.
2007: Saatleri Ayarlama Enstitüsü Fransızcada yayımlandı. Çevirisini Timour Muhidin yaptı ve Fransa'nın en önemli yayıncılarından Actes Sud bastı.
2007: Yaz Yağmuru adlı öyküsü Fransızcaya çevrildi.
2008: Huzur ve Saatleri Ayarlama Enstitüsü Almanca yayımlandı. Huzur, Unionsverlag'ın Bosch Vakfı'nın desteğiyle hazırladığı Türk Kütüphanesi içinde Prof. Dr. Christoph K. Neumann'ın çevirisiyle yayımlandı. Saatleri Ayarlama Enstitüsü ile aynı zamanda Orhan Pamuk'un Alman yayıncısı da olan Hanser tarafından Gerard Meier çevirisiyle Alman okurla buluşturuldu. Daha önce başka bir Türk yazar istemeyen Hanser yayınevi için bu çok büyük bir değişim oldu.
2008: Saatleri Ayarlama Enstitüsü Arnavutluk'ta Kalem Ajans'ın anlaşmasıyla basıldı. Kitap daha önce Tahsin Yücel ve Ayfer Tunç'un eserlerini basan Arnavutluk'un en prestijli yayıncılarından Fan Noli tarafından basıldı.
2009 Ocak: Huzur Yongmin Xia çevirisiyle Çince yayımlandı.
2009 Şubat: Huzur, A Mind at Peace adıyla ABD'de yayımlandı. İngilizceye aktaran Duke Üniversitesi Öğretim Üyesi Erdağ M. Göknar. Yayıncısı Archipelago Books.
Çeviri anlaşması son bir yıl içinde yapılan ve devam eden ülkeler: Saatleri Ayarlama Enstitüsü: İtalya (Eunadi yayınevi), Hollanda (Athenaum), İspanya (El Aleph), Katalanca (La Campana), Bulgaristan (Trud), Yunanistan (Potamos), Lübnan (Arab Scientific Publisher), Kore (Yeuleumsa), Romanya (Vremea), Polonya, İran, Slovakya, Sıbistan (Dereta)




Eserleri
Hikaye kitapları: Abdullah Efendi'nin Rüyaları (1943), Yaz Yağmuru (1955)
Romanları: Huzur (1949), Saatleri Ayarlama Enstitüsü (1962), Sahnenin Dışındakiler (1973), Mahur Beste (1975), Aydaki Kadın (1987).
Denemeleri: Beş Şehir (1946), Yahya Kemal (1961), Edebiyat Üzerine Makaleler (1969), Yaşadığım Gibi (1970).
Monografi: XIX. Asır Türk Edebiyat Tarihi (1949).
Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Mektupları'nı Zeynep Kerman derledi (1974), genişletilmiş ikinci basım 1992'de yapıldı.
Günlüklerini Zeynep Kerman ve İnci Enginün "Tanpınar'la Başbaşa" adıyla 2008'de yayınladı. 1928-1960 arası gazete ve dergilerde yayımlanmış ama kitaplarına girmemiş yazı, röportaj ve anket cevaplarını içeren derlemeleri 2002'de Mücevherlerin Sırrı adıyla yayımlandı.