Artukluların Özellikleri, Artuklu Beyliğinin Özellikleri
 

Artukluların Özellikleri, Artuklu Beyliğinin Özellikleri (1102-1409)
-Devlet adını Oğuzların Döğer boyundan Eksükoğlu Artuk Bey’den alır.
-Anadolu’nun fatihlerinden olan Artuk Bey, hizmetlerinden dolayı Suriye Meliki Tutuş tarafından Kudüs valiliğine getirilmişti. Ancak Kudüs’ün Fatımîlerin eline geçmesi üzerine (1098) Artuk’un oğulları Sökmen ve İl-Gazi burada tutunamadılar. Suriye’nin kuzeyi ve Güneydoğu Anadolu bölgesine geldiler.
-Selçuklular tarafından kendilerine verilen bölgede, üç kol hâlinde, Artuklu devletini kurdular. Hasankeyf-Amid (Diyarbakır)

Artuklu Kolu (1101- 1231)
-Artuk Bey’in oğlu Sökmen tarafından Hasankeyf’te (Hısn-ı Keyfâ) kuruldu.
-Nurettin Mehmet zamanında, Selahaddin Eyyubî‘nin de yardımıyla Diyarbakır (Amid) ele geçirildi (1183) ve burası Artukluların merkezi oldu.
-Eyyubîler Hasankeyf ve Amid’i ele geçirerek bu kola son verdiler (1231).
-Sökmen ve oğulları Haçlılar’a karşı mücadeleleriyle ün kazandılar. Nitekim Sökmen, Türkmen liderlerinden Çökürmüş ile birlikte, Urfa Haçlı Kontu II.Boudain’i esir etmeyi başarmıştır.
-Artuklular zamanında Diyarbakır ve çevresi Türk kültürünün en önemli merkezi hâline gelmişti.

Mardin Artuklu Kolu (1108-1409)
-Artuklu şubeleri içerisinde en güçlü ve uzun ömürlü kolu oluşturur .
-Artuk Bey’ in diğer oğlu İl-Gazi tarafından Mardin’de kurulmuştur(1108).
-İl-Gazi Halep halkının isteği üzerine Halep’e girmiş ve oğlu Temurtaş’ı burada bırakmıştır.
-Oğlu Temur- taş, İl-Gazi gibi bölgedeki Haçlılarla mücadele etmiş; 1144’de Urfa’yı Haçlılardan alması İslâm dünyasında sevinçle karşılanmıştır.forumsinsi.net
-Güçlü devletler arasında kalan Mardin Artukluları, Eyyubîler ve Selçukluların hâkimiyetini tanımışlardı.
-1243’ de ise İlhanlılar’a bağlandılar. Nihayet, Mardin’i alan Karakoyunlular bu devlete son verdiler (1409).

Harput Artuklu Kolu (1185-1234)
-Hasankeyf koluna hükümdar olamayan Ebûbekir, Harput’a gelerek, Harput Artuklu kolunu kurmuştur (1185).
-Alaaddin Keykubad’ın Harput’a girmesiyle bu kol sona ermiştir (1234).