Harita Bilgileri2
 

Harita Bilgisi-2


Özel Haritalar
Belirli bir konu için hazırlanmış haritalardır. Bu haritalardan bazıları şunlardır:

- Araziden Yararlanma Haritaları
Bir bölgede arazinin nasıl kullanıldığını gösteren haritalardır. Bu haritalar yardımıyla ekili-dikili alanların. çayır ve mera alanlarının. orman alanlarının. bölünüşü ile kayalık. bataklık gibi kullanılmayan alanlar hakkında bilgi edinilir. Tarımın türü ve tarım ürünleri de bu haritalarda gösterilir.


- Ekonomi Haritaları
Dünya'nın bütününün ya da bir bölümünün ekonomik özelliklerini gösteren haritalardır. Bu haritalar yardımıyla endüstri kuruluşlarının türü. sayısı. dağılışı. çalışanların sayısı hakkında bilgi edinilir.

- Hidrografya Haritaları
Bir bölgenin su potansiyeli (akarsular. göller. yeraltı suları. kaynaklar) hakkında bilgi veren haritalardır. Bu haritalar yardımıyla akarsuların drenaj tipi. akim miktarı. kanallar. göl sularının özellikleri. yeraltı sularının türü. kaynakların türü sayısı ve verimlilik derecesi hakkında bilgi edinilir.

- İzoterm Haritaları
Bir bölgede. es sıcaklıktaki noktaları birleştiren eğriye izoterm denir. İzotermler yardımıyla çizilen izoterm Haritalarından. bir bölgedeki sıcaklık dağılışı hakkında bilgi edinilir. Sıcaklık dağılışını daha iyi gösterebilmek için. bu haritalar sıcaklık basamaklarına uygun olarak renklendirilir. Sıcak yerler için kırmızının tonları soğuk yerler için mavinin tonları kullanılır.

- Jeomorfoloji Haritaları
Bir bölgedeki şekillenme süreci yani iç ve dış güçlerin etkisiyle oluşan yer şekilleri hakkında bilgi veren haritalardır. Bu haritalarda faylar. yamaçlar. vadi türleri. birikinti konileri. sekiler. ovalar ve daha bir çok yer sekli taranarak gösterilir. Yer şekillerinin kolay ayırt edilmesi amacıyla bu haritalar renklendirilir.

- Nüfus Haritaları
Dünya'nın bütününde ya da bir bölümündeki nüfusun dağılışı ve özellikleri hakkında bilgi veren haritalardır. Bu haritalarda nüfus dağılışı noktalama ile gösterilir. Nüfus yoğunluğu Haritaları ise renklendirilir.

- Toprak Haritaları
Bir bölgenin toprak özellikleri ve dağılışları hakkında bilgi veren haritalardır. Bu haritalardan. yetiştirilecek ürünlerin belirlenmesi. buna bağlı olarak topraklardan daha iyi verim alınabilmesi gibi bir çok konuda yararlanılır.

B) Ölçeklerine Göre Haritalar

- Büyük Ölçekli Haritalar
Ölçekleri 1 / 200.000'e kadar olan bu haritalarda :
• Küçültme oranı azdır.
• Ayrıntı fazladır.
• Birim düzlemde gösterilen gerçek alan küçüktür.
• Eşyükselti eğrileri arasındaki yükselti farkı azdır.
• Planlar ve topografya Haritaları bu gruba girer.



- Orta Ölçekli Haritalar
Ölçekleri 1 / 200.000 ile 1 / 1.000.000 arasında olan haritalardır.
Ayrıntılar. büyük ölçekli haritalar göre daha azdır.

- Küçük Ölçekli Haritalar
Ölçekleri 1 / 1.000.000'dan daha küçük olan haritalarda;
• Ayrıntı en azdır.
• Küçültme oranı en fazladır.
• Birim düzlemde gösterilen gerçek alan büyüktür.
• Eşyükselti eğrileri arasındaki farkı fazladır.
• Duvar ve atlas Haritaları bu gruba girer.

Haritalarda Yer Şekillerinin Gösterilmesi
Haritalarda Kullanılan Çizim Yöntemleri
Yeryüzü şekillerini harita üzerine aktarmak için kullanılan yöntemler;

- Kabartma Yöntemi
Kabartma yöntemi ile yapılan haritalarda. yükseltiler belli oranda küçültülür.
Yer şekilleri kabartılarak gösterilir.

- Gölgelendirme Yöntemi
Gölgelendirme yönteminde. Güneş ışınlarının yer şekilleri üzerine 45 derece açı ile geldiği kabul edilerek arazi yapısı gösterilir. Bu yöntemde gölgelerin açık veya koyu oluşu arazinin eğimi hakkında bilgi verir. Gölgelerin koyulaştığı yerlerde eğim azalır. Yer şekilleri ayrıntılı bir şekilde gösterilemediği için günümüzde yardımcı bir yöntem olarak kullanılır.

- Tarama Yöntemi
Tarama yöntemi ile yapılan haritalarda. yer şekilleri kısa. kalın. sık ya da ince. uzun. seyrek çizgilerle taranmış olarak gösterilir. Eğim arttıkça taramaların boyları kısalır. sıklaşır ve kalınlığı artar. Eğimin az olduğu yerlerde ise taramalar uzar. seyrekleşir ve incelir. Taramanın yapılmadığı yerler ise düzlükleri göstermektedir. Tarama yöntemi ile harita yapımının zor olması. yükselti. eğim bulma gibi hesaplamaların yapılamaması gibi nedenlerden dolayı bu yöntem günümüzde kullanılmamaktadır.

- Renklendirme Yöntemi
Eşyükselti eğrileriyle birlikte kullanılan bu yöntemde yükselti ve derinlik basamakları renklerle gösterilir. Fiziki haritalarda yükseltiler genellikle. yeşil. sari ve kahverenginin çeşitli tonları. derinlikler ise açıktan koyuya mavi rengin tonları ile gösterilir.
UYARI: Fiziki haritalarda kullanılan renkler. yer şekillerini göstermez. Yükselti ve derinlik basamaklarını göstermek için kullanılır.

- İzohips (Es yükselti) Eğrisi Yöntemi
Bu yöntemle yapılan haritalarda yer şekilleri izohipsler yardımıyla gösterilir.
İzohips (Es yükselti) Eğrisi: Deniz seviyesinden ayni yükseklikteki noktaları birleştiren eğriye es yükselti (izohips) eğrisi. ayni derinlikteki noktaları birleştiren eğriye eş derinlik (izobath) eğrisi denir.
İzohips Aralığı (Es Aralık): İzohipsler haritaların ölçeğine uygun olarak belirlenen yükselti aralıkları ile çizilir. Bu aralığa izohips aralığı ya da eş aralık denir.

İzohipslerin Özellikleri
• İzohipsler iç içe kapalı eğrilerdir.
• Her izohips. kendisinden daha yüksek izohipslerin çevresini dolaşır.
• Dik yamaçlarda izohipsler *** geçer
• Eğimin azaldığı yerlerde izohipsler seyrek geçer
• Doruk nokta ya da üçgen ile gösterilir.
• Çevresine göre çukurda kalan yerler yani çanaklar. içe doğru çizilen oklarla gösterilir.

UYARI: Kıyı çizgisinden 0 m eğrisi geçer. Her eğri. kendisinden daha yüksek izohipslerin çevresini dolaşır. İzohipslerin sıklaştığı yerlerde eğim artar.

Haritalarda Yer şekillerinin Gösterilmesi
Yer şekillerinin gösteriminde en çok kullanılan yöntem izohips yöntemidir.
İzohips yöntemi ile yapılan haritalarda izohipslerin uzanışına göre. tepe. sırt. boyun. yamaç. vadi. delta gibi yer şekillerini harita üstünde tanımlamak mümkündür.
Tepe: Bir doruk noktası ve onu çevreleyen yamaçlardan oluşmaktadır.
Sırt: İki akarsu vadisini birbirinden ayıran ve birbirine ters yönde eğimli yüzeyleri birleştiren yeryüzü seklidir. Sırtların üzeri düz olabileceği gibi keskin de olabilir.
Boyun: Birbirine ters yönde açılmış iki akarsu vadisinin en yüksek. iki doruk arasındaki alanın en alçak yerine boyun denir. Buralara bel ya da geçit de denir.
Yamaç: Yeryüzündeki eğimli yüzeylerdir.
Vadi: Akarsuyun açtığı. sürekli inişi bulunan. uzun. doğal oluktur.
Delta: Akarsuyun taşıdığı maddeleri denize ya da göle ulaştığı yerde biriktirmesi ile oluşan yeryüzü şeklidir.

UYARI: İzohipslerin "V" seklini aldığı yerlerde. açık taraf akarsu akis yönünü gösterir. Akarsuların delta oluşturdukları yerlerde. izohipsler deniz veya göl yüzeyine doğru çıkıntı yapar.

İzohipsin "V" seklini aldığı yerlerde yükselti "V"nin açık ucuna doğru artıyorsa sırt. sivri ucuna doğru artıyorsa vadi vardır.

Boyun olabilmesi için. karşılıklı iki tepe arasında. birbirine ters yönde uzanan iki akarsu vadisinin bulunması gerekir.





Profil Çıkartma
Topografya yüzeyinin düşey düzlemde yaptığı ara kesite topografik profil denir.
Haritalarda yeryüzü kuşbakışı olarak görüldüğü için profil. yer şekillerinin yandan görünüşü hakkında bilgi verir.
Profil es yükselti eğrisi yöntemi ile yapılan haritalardan yararlanarak çizilir.

Harita Hesaplamaları
Gerçek Uzunluğu Hesaplama
Gerçek uzunluk. diğer bir deyişle arazi üzerindeki uzunluk.
Gerçek Uzunluk = Ölçek (Payda) * Harita Uzunluğu
formülü ile ya da doğru orantı kurularak hesaplanır.
Haritadaki Uzunluğu Hesaplama

Harita üzerindeki uzunluk
Harita Uzunluğu = Gerçek Uzunluk / Ölçek (payda)
formülü ile ya da doğru orantı kurularak hesaplanır.
Haritadaki Uzunlukların Karşılaştırılması
İki harita uzunluğunun karşılaştırılması esasına dayanan sorular ters orantı kurularak ya da iki aşamalı olarak çözülür.
İzdüşümsel Alanın Hesaplanması
İzdüşümsel alan. yer şekillerinin izdüşümünün alınması ile hesaplanan alandır. Arazi üzerindeki gerçek alan hesaplamalarında ise yer şekilleri yüzölçümü dikkate alınır. Bu nedenle bir yerin izdüşümü alanı ile gerçek alanı arasındaki fark yardımıyla arazinin engebeliliği hakkında bilgi edinilebilir.

İzdüşüm alanı ile gerçek alan arasındaki fark fazla ise. arazinin engebesi de fazladır.
İzdüşümsel alan.
İzdüşümsel Alan = Ölçek (Payda)2 * Haritadaki Alana
formülü ile ya da doğru orantı kurularak hesaplanır.
Haritadaki Alanı Hesaplama
Haritadaki alan.
Haritadaki Alan = Gerçek Alan / Ölçek (Payda)2
formülü ile ya da doğru orantı kurularak hesaplanır.
UYARI: Haritalardaki alan hesaplanırken ölçek paydasının karesi mutlaka alınmalıdır.

Ölçek Hesaplama
Harita ve arazi üzerindeki uzunlukların verildiği sorularda ölçek.
Ölçek (Payda) = Harita Uzunluğu / Gerçek Uzunluk
formülü ya da doğru orantı kurularak hesaplanır.
Ölçek Hesaplama
Harita ve arazi üzerindeki alanların verildiği sorularda ölçek
Ölçek (Payda) = Haritadaki Alan / Gerçek Alan kesrinin karekökü
formülü ya da doğru orantı kurularak hesaplanır.

Örnek: Gerçek Alanı 4375 km2 olan bir göl. ölçeği bilinmeyen haritada 7 cm2 gösterildiğine göre haritanın ölçeği nedir?

UYARI: Harita ve arazi üzerindeki alanların verildiği sorularda ölçeği hesaplarken kare kök almayı unutmayınız.

Eğim Hesaplama :
Eğim : Topografya yüzeyinin yatay düzlemle yaptığı açıya eğim denir.
Eğim.
Eğim = Yükseklik (m) * 100 / Yatay Uzaklık
formülü ile hesaplanır.