Azerbaycan Daki Ekolojik Durum Ve Alı;Nan Önlemler Hakkı;Nda
 

Azerbaycanda çevrenin korunması, özel ilgi ve süreklilik gerektiren önemli bir alandır. Sovyetler Birliği döneminde çevrenin kirlenmesine neden olan kuruluşlar ile çevre kirliliğinin önlenmesi için görevlendirilmiş kuruluşlar önemli ölçüde devletin bizzat içinde yer alan kuruluşlar idi. Böyle bir yapılanma, hangi yöntemlerle olursa olsun ekonomik kalkınmanın gerçekleştirilmesinin en önemli hedef olduğu bir durumu ortaya çıkarıyordu. Bu durumda çevreye verilen zararlara pek fazla dikkat edilmemiştir. Bundan dolayı, uzun yıllar devam eden bu dikkatsizliğin önlenmesi, insan sağlığı ve refahının sağlanması için büyük öneme sahip çevrenin ve doğal kaynakların devamlılığını sağlayacak şekilde yönetilmesi önemle üzerinde durulması gereken bir konu olarak ortaya çıkmaktadır. Azerbaycanda çevre bakımından en çok rahatsızlık veren konu, sanayi faaliyetlerinin doğurduğu problemlerdir. Abşeron yarımadası, uzun yıllar boyunca doğal kaynakların kullanılmasının ekolojik temellere dayanmamasından dolayı büyük zarar görmüştür. Sumgayıt şehrinde kurulmuş olan petro-kimya, kimya ve metalurji sanayi tesislerinin ürettiği ürünler tüm Sovyetler Birliğinin ihtiyaçlarını karşılayacak kapasitedeydi. Sovyetler Birliğinin dağılması, birlik döneminde oluşmuş ekonomik ilişkilerin bozulması sonucunda Azerbaycanda ortaya çıkan ekonomik kriz ve üretimin önemli miktarlarda gerilemesi çevre problemlerinin oluşturduğu baskıyı azaltmada nispeten olumlu bir ortam oluşturdu. Sadece sanayi faaliyetlerine bağlı problemler değil, aynı zamanda iyi düşünülmemiş yerleşim projelerinin gerçekleştirilmesi ve tarımda gereğinden çok fazla kimyasalların kullanılması toprak erozyonuna ve verimsizliğine neden olmuştur. Bu tür faaliyetler ayrıca önemli ölçüde suların kirlenmesi sonucunu da doğurmuştur. Ormanlarda da ciddi çevre problemleri yaşanmaktadır. Azerbaycanda ağaç işleme sanayi faaliyetleri önemli ölçüde artmıştır. Odun, yakıt olarak ülkede, özellikle yoksul kesimin ve işgal nedeniyle yurtlarını terk etmek zorunda kalan göçkünlerin önemli enerji kaynağı haline gelmiştir.

Azerbaycanın Su Kaynakları ve Su Kirliliği

Azerbaycanda genel uzunluğu 33. 665 kilometre, su alanı 85.500 kilometrekare olan 8.359 akarsu ve dere, gerçek kapasitesi 21.4 milyar, kullanım kapasitesi ise 13.5 milyar metreküp olan 250 kadar göl ve 57 su rezervi vardır. Azerbaycanda yıllık 16 milyar metreküp tatlı su üretilir. Bunun 1.1-1.2 milyar metreküpü yer altı sularından sağlanır. Yıllık su tüketimi 11-13 milyar metreküpdür ve bunun sadece %25-30u sanayide ve günlük ihtiyaçlarda kullanılır. Azerbaycandaki nehirlerin genel su akımının %70i ülke dışında şekillenmektedir. Nüfus sayısına ve coğrafi alanına oranla Azerbaycan, suya olan talebin karşılanması bakımından komşuları Rusya, Ermenistan ve Gürcistan gibi ülkelerden bir hayli geridedir. Su sıkıntısı en çok Muga-şirvan, Abşeron Yarıadası, Aras ovaları, Mil-Karabağ ve Nahçivan bölgelerinde yaşanmaktadır. Tarımda su kıtlığı problemini, su kayıpları daha da belirginleştirmektedir. Ülkenin sulama sistemi on ana sulama kanalından ve iki drenaj sisteminden oluşmaktadır. Kullanılan kanalların genel uzunluğu ise 38.900 kilometredir. Bu kanalların %95i günümüz gereklerine cevap verememektedir. Bu nedenle de her yıl büyük su kayıpları (yıllık 2.5-3 milyar metreküp) ortaya çıkmaktadır. Bu da yer altı su seviyesinin yükselmesine ve toprakların çoraklaşmasına neden olmaktadır. Her yıl ülkenin su havzalarına günlük kullanım, sanayi kullanımı ve tarımdaki kullanımdan yaklaşık 5 milyar metreküp atık su akıtılmaktadır. Bunun büyük bir bölümü (3.4-4 milyar metrekübü ) kısmen temizlenmiş sudur. Akıtılan suyun 0.25-0.32 milyar metrekübü yaygın standartlara uygun temizlenmiş 0.25-0.30 milyar metrekübü ise hiç temizlenmeden akıtılan sudur.

Hava Kirliliği

Azerbaycanda hava önemli düzeyde kirlenmiştir. Ülkenin üretim tesislerinden her yıl havaya 1.2-2.6 milyon ton atık madde bırakılmaktadır. Bu atıklar içinde önemli ölçüde kükürt oksitleri, hidrojen sülfür ve karbon oksitleri yer almaktadır. Devlet Istatistik Komitesinin verdiği resmi bilgiye göre, 1991-97 yılları arasında kilometre kareye düşen hava atıklarının hacmi 24 tondan (1991) 15.3 tona (1997) kadar gerilemiştir. Fakat bu olumlu sonuç çevre yönetiminin geliştirilmesinin değil, son on yıldaki ekonomik kriz nedeniyle üretim tesisilerinin gerçek kapasitelerinin %25-30 altında çalışmasının sonucudur. Azerbaycanda atıkların hacminin azalmasına rağmen, havada insan sağlığı için önemli tehlikeler oluşturan maddelerin sayısı daha önceki yıllarda olduğu gibi kalmaktadır. Ülkenin en büyük sanayi şehirleri olan Bakü ve Sumgayıtda havanın kirlenme oranı özellikle çok yüksektir. Bu şehirlerde hava kirlenmesinin bir çok nedeni vardır. Burada kullanılan teknoloji ve araçlar çok eskidir ve son 40-50 yıllık dönemde bunlar bir kez bile yenilenmemiştir. Termik santrallerde yakıt olarak çoğu zaman doğal gaz yerine yüksek oranda kükürt içeren petrolden yararlanılmaktadır. Diğer taraftan çevreye verilen zararları gidermek veya azaltmak için yeterli sermaye ayrılmamaktadır. 1980-97 yıllarında çevreyi korumak için ayrılan para, sanayinin geliştirilmesine ayrılan payın %0.1-0.6 kadarını oluşturmaktaydı. 1993-96 yılları itibariyle ise arıtma tesislerinin onarımı için herhangi bir sermaye ayrılmamıştır.

Toprakların Erozyonu ve Kirlenmesi

Azerbaycanda kullanılabi

Kaynak: Ayrıntılı bilgi için kureselfelaket.com