Nutuk > 2.Bölüm > Milli Kongreler Ve Gelişen Olaylar > Erzurum Kongresi Hazırlıkları >
 

Erzurum'a varışımın ilk günlerinde, Erzurum Kongresinin
toplanmasını sağlamak için gerekli önlemleri almakla uğraşmaya önem verildi.

Baylar, Vilâyatı Şarkiye Müdafaai Hukuku Milliye Cemiyetinin,
3 Mart 1919 günü, bir çalışma kurulu meydana getirilerek kurulmuş olan Erzurum
şubesi, Trabzon ile de anlaşarak 1919 yılı Temmuzunun onuncu günü Erzurum'da bir
Doğu İlleri Kongresi (Vilâyatı Şarkiye Kongresi) toplamaya girişti. Benim, daha
Amasya'da bulunduğum günlerde, Haziran içinde doğu illerine delege göndermeleri
için öneri ve çağrı mektubu yolladı. İllerden delege getirtilmesi için, o günden
başlayarak benim Erzurum'a varışıma değin ve ondan sonra da, bu konuda
olağanüstü çaba gösterdi.
Ama, o günlerin koşulları içinde böyle bir amacın
gerçekleştirilmesindeki güçlüğün büyüklüğü, kolaylıkla anlaşılır. Kongrenin
toplanma günü olan 10 Temmuz yaklaştığı halde illerden gerekli delegeler seçilip
gönderilmiyordu.
Oysa, bu kongrenin toplanmasını sağlamak artık pek önemli bir
iş olmuştu. Bundan dolayı, sağlam girişimler yapmamız gerekti.
İllerin her birine bildirimler yapmakla birlikte, bir yandan
da kapalı tellerle valilere, komutanlara gereği gibi bildirimler yapıldı.
Sonunda, onüç gün gecikme ile yeterince delege toplanması başarıldı.
Baylar, ulusal çabayı ordunun desteklemesi, askeri ve ulusal
çalışmaları birbiriyle düzenli duruma getirmek, önemli bir konu idi.
Trabzon'daki tümeni, komutan vekili yönetiyordu. Asıl
komutanı Halit Bey Bayburt'ta gizlenmişti. Halit Bey'i gizlendiği yerden
çıkarmak, iki bakımdan gerekli idi. Biri ve en önemlisi, Ã?stanbul'a çağrılmanın
ve bu çağrıya gitmemenin korkulacak, gizlenilecek nitelikte olmadığını halka ve
özellikle askerlere gösterek içgücünü (kuvvei mâneviyeyi) yükseltmek
gerekiyordu. Bir de, kıyıda önemli bir yer olan Trabzon'a dışarıdan bir saldırı
olursa oradaki tümenin başında ateşli bir komutan bulundurmak uygun olacaktı.


Bunun için Halit Bey'ì Erzurum'a getirttim. Ona, kendim, özel
bir yönerge verdikten sonra, gerektiğinde hemen tümenin başına geçmek üzere
Maçka'da bulunması için buyruk verdirdim.
Biz bu işlerle uğraşırken, bir yandan da İstanbul'da Harbiye
Nazırlığı makamında bulunan Ferit Paşa'nın ve Padişahın, İstanbul'a dönmemi
sağlamak için sürüp giden aldatıcı tellerine de, türlü karşılıklar vermekle
zaman yitirmek zorunda bulunuyorduk.