Nutuk > 2.Bölüm > Milli Kongreler Ve Gelişen Olaylar > Sivas Kongresini Sonuçsuz Bırakma Çabaları >
 

Baylar, Kongre 11 Eylülde sona
erdi. 12 Eylülde Sivas halkının da katıldığı bir açık oturum yapılarak bazı
söylevler verildi. Kongre görüşmeleri sırasında, önemli olarak Meclisi
Mebusan'ın tez elden seçilmesi ve toplantı yerinin neresi olmak gerekeceği
konularına değinildi. Fakat, şimdi açıklayacağım sorunlar, Kongre görüşmelerini
kısa kesmeyi gerektiriyordu. Bu son noktalarla daha sonra Heyeti Temsiliye
uğraştı. 9 Eylül 1919 günü toplanmış olan bazı bilgiler Kongreye şöylece
açıklandı: Eskişehir ve Afyonkarahisar'daki İngiliz kuvvetleri iki katına
çıkarıldı. General Miln (Milne) Konya'ya geldi. Konya Valisi Cemal Bey ve Ankara
Valisi Muhittin Paşa karşı koymakta duraksıyorlar. Yeni Kastamonu Valisi Ali
Rıza Bey de Cemal Bey türünden bir adammış. Değerli arkadaşlarımın böyle
durumlar karşısında sert davranmak isteyeceklerini bildiğimden, çabuk ve sert
önlemler alınmasını Fuat Paşa'dan rica etmiştim. Fuat Paşa da Kongrenin
kendisine olan güvenine dayanarak Kongre adına gereken bildirim ve girişimlerde
bulunmuştur. Bu türlü yürütümün yüce kurulunuzca kabul edilmesini rica ediyor.
Fuat Paşa, valilere sert uyarmalar yapıyor. Bölgelere üst subaylardan ulusal
komutanlar atıyor ve bu komutanlara ulus adına her türlü yetki verilmiştir,
diyor. Kongre öneriyi kabul etti. Bundan sonra şu yolda açıklamalara devam
ettim:
Buraya Galip Bey adında bir
vali atanmış, geliyormuş; ama bunun Harput Valisi Ali Galip Bey mi, yoksa
Trabzon Valisi Mehmet Galip Bey mi olduğu anlaşılamadı. Fakat, biz başka bir
bilgi elde ettik. Bay Novil (Noel) adında bir İngiliz binbaşı, Bedirhanlılardan
Kâmuran, Celâdet ve Cemil beylerle birlikte yanında on beş kadar Kürt atlısı ile
Malatya'ya gelmiş ve kendilerini Mutasarrıf Bedirhanlı Halil Bey karşılamıştır.
Harput Valisi de bir posta hırsızını izliyor görünerek otomobille Malatya'ya
gelmiştir. Bu amaçla bunlara Adıyaman'daki (Eski adı: Hısnımansur) birlik de
verilmiştir. Amaçlarının, Kürdistan kurmaya söz vererek Kürtleri, işlerimizi
bozmaya ve bizi öldürtmeye yöneltmek olduğu anlaşılmış ve karşı önlemlere de
başvurulmuştur. Örneğin, valiyi ve ötekilerini yakalatmak istiyoruz. Malatya
Mutasarrıfı da Kürt aşiretlerini Malatya'ya çağırmıştır. Bunun üzerine On Üçüncü
Kolordu bölgesinde işe giriştik. Gereken önlemler alınmıştır. Yarın akşam
Harput'tan gönderilen bir birlik ortalığı karıştıranları tepeleyecektir.
Buradaki kolordu komutanı da gereken önlemleri almıştır. Malatya'ya ve öbür
yerlere de gereken buyruklar verilmiştir.
Baylar, hemen hemen Sivas
Kongresi'nin toplantı süresince sinirlere gerginlik verecek nitelikte haberler
almaktan geri kalmıyordum. Ancak, aldığım bütün bilgileri olduğu gibi Kongre
üyelerine sunmakta yarardan çok sakınca buluyordum. Gördünüz ki, şimdi
açıklayacağım üzere, gerçekten tehlikeli sayılabilecek nitelikte olan Ali Galip
sorunundan da söz ederken sakıngan bir dil kullanmayı yeğ tutmuştum. Bence en
önemli sorun, her türlü güçlüklere ve tehlikelere göğüs gererek Sivas Kongresi
görüşmelerini bir an önce sonuçlu kararlarla bitirmek ve bu kararları yurtta
uygulamaya girişmekti. Bu dileğim gerçekleşti. Bütün ülkeyi kapsayan ulusal
örgüt tüzüğünün ve Genel Kongre Bildirisinin hemen basılıp dağıtılması için
gereken işler yapıldı. Yalnız, beklenenin üstünde yeni olaylar karşısında
kalındığından, Kongre sona erdiği halde Kongre üyelerinin, durum gelişinceye
değin, Sivas'ta kalmalarını uygun gördüm ve gerekirse daha güçlü bir olağanüstü
kongre toplamak için de hazırlıklar yaptım. Ali Galip'in kaçması üzerine Kongre
üyelerinin Sivas'ta alıkonulmasından vazgeçildiği gibi, Ferit Paşa Hükümetinin
düşmesi üzerine olağanüstü kongre toplamaya da gereklik görülmedi (belge: 55).