Uygur Türkçesinin Dil Özellikleri
 

Gabain, Uygur metinlerini y ve n ağzı olmak üzere ikiye ayırır. Mani metinleriyle Köktürk harfli yazmalar çoğunlukla n ağzını, Burkan metinleri ise y ağzını temsil eder.
ET?deki bu ?ny? sesi hakkında birçok fikir vardır. Ancak aynı metinde bazen n, bazen de y kullanıldığı görülebilmektedir. Gabain, n ve y ağızlarının özelliklerini şöyle sıralar.
y ağzı:
1. Çıkma hâli için çoğunlukla +Dın kullanılır.
2. İlgi hâli eki ünsüzlerden sonra +nIng olur.
3. Bilinen geçmiş zaman teklik 2. şahıs eki her zaman ng?li olur.
4. Gereklilik için daha çok ?gUlUk kullanılır
5. ?p zarf fiil eki, -pAn?dan daha çok kullanılır.
6. erki yerine erinç hakimdir.

n ağzı
1. Birinci heceden sonraki I ile yardımcı ünlü I?nın bazen genişleyerek A olduğu görülür.
2. Vasıta hâli eki dudak uyumu tesiriyle bazen yuvarlaklaşarak ?un olur.
3. Çıkma hâli için yalnız +Da kullanılır.
4. İlgi hâli eki ünsüzlerden sonra bazen +Xng olur.
5. Bilinen geçmiş zaman teklik 2. şahıs eki bazen tXg olur.
6. Gereklilik ifadesi ?sIg ekiyle sağlanır.
7. ?gIl sıfat fiil eki yanında ?gma eki de kullanılır.
8. n ağzı köktürkçeye daha yakın bir ağızdır.
Uygurca ve Köktürkçe Arsındaki Ses Farklılıkları
1. Köktükçedeki ny sesi Uygurcada n ve y olarak ayrılmıştır. anyıg<anıg, kony<kon/koy
2. Köktürkçede kelime içi ve kelime sonundaki b sesleri Uygur metinlerinde daha çok w olmuştur: eb<ew, sab<saw, sub<suw
3. Köktürçedeki bazı ı?lar Uygurcada genişler: tınlıglarıg<tınlıglarag
Uygur Türkçesinin Biçim Özellikleri
1. Köktürkçede sadece armakçı kelimesinde kalıplaşmış olarak görülen ?mAk eki Uygurcada fiil ismi olarak yaygın şekilde kullanılır: tutmakı ?tutması?, tarımak ?çift sürmek?
2. Uygurcada, köktürkçede bulunmayan ?(X)gsa- fiilden fiil yapma ekine rastlanır. Bu ek ?(X)g fiilden isim yapma ekiyle sa- (istemek9 fiilinin birleşmesinden oluşmuştur ve dilek bildirir: kirigseyür men ?girmek istiyorum.?
3. +lAr çokluk eki Köktürkçede sadece insanla ilgili kelimelerde kullanılan çokluk eki, uygurcada her kelimede kunılmaya başlandı.
4. Köktürkçede ilgi hâli eki ünlülerden sonra +ıŋ, ünsüzlerden sonra +nıŋ biçiminde iken, Uygurcada hem ünlülerden hem de ünsüzlerden sonra +nıŋ biçimindedir.
5. Yükleme hâli eki, Köktürkçe olduğu gibi Uygurcada da üç türlüdür. Ancak Uygurcada +nI eki zamirle dışında da kullanılabilir.
6. Köktürkçede bulunma hâli eki +Da, aynı zamanda çıkma hâli içinde kullanılır. Uygurcada da bu kullanım kısmen devam eder. Ancak asıl çıkma hâli edi +DIn?dır.
7. Köktürkçede zamirlerde hâl ekleri üst üste gelmez. Oysa Uygurcada hâl eklerinin zamirlerde bazen üst üste geldiği görülür: sisiŋe ?size?, sinite ?senden?
8. Köktürkçede fiillerin çokluk 3. şahıslarında görülmeyen ?lAr eki, Uygurcada fiillerde sıklıkla kullanılır.
9. Köktürkçede fiillerin 2. şahıslarında seyrek olarak görülen g sesi Uygurcada hiç görülmez. Uygurcada 2. şahıslarda daima ŋ sesi vardır.
10. Uygurcada, Köktürkçede görülmeyen ?yUk ekli görülen geçmiş zaman vardır: tüşe-yük men ?düş gördüm?, ba-yuk sen ?bağladın?
11. Köktürkçede gelecek zaman ?DAçI eki ile yapılırken, Uygurcada ?gAy eki ile yapılır: ölgey men, barmagay sen
12. ?DAçI eki Uygurcada sıfat-fiil eki olarak kullanılmaya devam etmiştir.
13. ?sAr eki Köktürkçede zarf-fiil eki olarak kullanılmaktaydı. Uygurcada ise bu ek şart kip olmuştur: barsar men ?gitsem?
14. Uygurcada, Köktürkçede bulunmayan ?(X)glı sıfat-fiil eki vardır: ögli ?düşünen?, tigli ?denilen?
15. Gelecek zaman sıfat-fiil eki olarak Köktürkçede ?sIk kullanılırken, Uygurcada ?gUlUK eki kullanılır: tuyguluk yol ?duyulacak yol?