Serebral Palsi
 

Serebral Palsi bebek ve çocuk beyninde oluşan bir hasara bağlı kalıcı duruş, hareket ve denge kusurudur. Beyindeki zedelenme ilerleyici değildir ancak çocuğun yürüme, denge kurma ve el hareketlerindeki güçlük zamanla artabilir.

Serebral palsiye neden olan beyin hasarı hamilelik esnasında annenin geçirdiği hastalıklar veya kullandığı ilaçlara, doğum sırasında bebeğin oksijensiz kalmasına veya doğumdan sonra geçirilen beyin kanaması, sarılık veya başka hastalıklara bağlı olabilir. En önemli nedenler bebeğin erken doğması veya doğum kilosunun düşük olmasıdır. Günümüzde tıp teknolojisinin gelişmesine bağlı olarak erken doğan ve zayıf bebeklerin yaşatılabilmesi sonucu serebral palsili çocuk sayısı giderek artmaktadır.

Serebral palside beyindeki bazı merkezlerin işlevlerinde bozukluklar mevcuttur. Serebral palsili çocuklarda görülen sorunlar beyin hasarının oluştuğu yere ve hasarın genişliğine bağlıdır. Zeka genellikle normaldir. Asıl sorun hareket bozukluklarıdır. Gerçek anlamda SP tanısı bebek 12 aylık olduktan sonra konabilirse de asıl tanı 2 yaşından sonra kesinlik kazanır.

Başlangıçtaki nörolojik tablo çocuk büyüdükçe merkezi sinir sistemi gelişmesine paralel olarak değişir. Merkez sinir sistemi gelişiminin 3-6 yaşlar arasında plato çizmesiyle klinik tablo yerleşir. Bu nedenle tedavi şekillerini ve özellikle cerrahi tedavi planını belirlemek 4-5 yaşından sonra mümkün olur. Bazı olgular nöromotor yönden giderek gelişir ve klinik sorunlar kendiliğinden azalır. Birçok olguda ise nöromotor gelişim geriliği belirginleşir.

Çocuk büyüdükçe deformiteler ve hareket güçlüğü gelişimi engeller, akranları ile arasındaki fark belirginleşir.

Ağır mental retardasyonu olmayan spastik hemiplejik ve diplejikler serebral palsili çocukların çoğu yürüyebilir, uygun tedavi ile zamanla toplum içinde bağımsız ve üretken bireyler olabilirler. Tüm vücut tutulumlu çocuklar ise yardımcı cihazlar, özel ev düzenlemeleri ve çoğunlukla sürekli bakım gerektirirler.

Serebral Palsi'nin nedenleri
Gebelik döneminde geçirilen döküntülü hastalıklar (kızamık, kızamıkçık)

Gebelik döneminde kullanılan ilaçlar

Akraba evliliği

Doğum sırasında güçlükler

Erken veya geç doğum, ikiz veya üçüz doğum

Bebeğin oksijensiz kalması

Doğum sonrasında bebeğin geçirdiği yüksek ateşli hastalıklar

Kan uyuşmazlığı

Ağır ve uzun süren sarılık,

Kafa travması

Zehirlenmeler

Serebral Palsi için riskli bebekler
Düşük doğum ağırlığı (<2500 gr)

Erken doğum (<36 hafta)

Zor doğum, müdahaleli doğum

Düşük Apgar skoru

Neonatal hiperbilüribinemi

Çoğul gebelik

Serebral Palside Görülen Sorunlar
Yürüme ve hareket güçlüğü

Spastisite (kaslarda aşırı gerginlik)

Kaslarda güçsüzlük

Zeka sorunları

Havale (nöbet)

Beslenme bozukluğu ve büyüme geriliği

Salya akıtma

Diş çürükleri

İşitme ve konuşma güçlüğü

Görme bozukluğu ve şaşılık

Tuvalet eğitimi ile ilgili sorunlar

Yürüme ve Hareket Güçlüğü
Bir çocuğun toplum hayatına katılması, mutlu, sağlıklı ve üretken bir birey olarak bağımsız bir yaşam sürmesi için yürüme her zaman gerekli değildir. Çevresiyle iyi iletişim kurabilen, eğitimi aksatılmamış, zeka düzeyi yeterli, iyi bakılan çocuklar yürümeseler de kendi kendilerine bakabilen özgür bireyler olabilirler. Bağımsızlığı geliştirilmiş, temiz ve bakımlı, çevresinden ilgi ve destek gören, dışlanmayan çocuk kendine güven kazanır, toplum hayatında başarılı olur.

Tüm vücut tutulumlu çocukların çoğu bağımsız yürüyemez, tekerlekli iskemle kullanmaları gerekir. Diplejik çocuklar uygun tedavi ve rehabilitasyon ile 2 ila 7 yaşları civarında yürüyebilirler. Hemiplejik çocuklar genellikle üç yaşı civarında tamamen bağımsız yürürler. Tüm fizyoterapi ve rehabilitasyon çabalarına karşın 2 yaşına dek başını tutamayan, 4 yaşına dek oturamayan, 7 yaşına dek ayağa kalkamayan çocuklarda bağımsız yürüme sağlanması güçleşir. Diz üstü bağımsız durabilen ve kısa süre de olsa emekleyen çocuklar genellikle geç de olsa yürüyebilir.

İşitme ve Konuşma Güçlüğü
Zeka sorunları veya konuşmayı kontrol eden kaslarda spastisite nedeniyle çocukların bir kısmında konuşma ve iletişim sorunları gözlenebilir. Çocukların bir kısmı geç konuşur, bazıları hiç konuşamaz, bazı çocuklarda işitme kaybı gözlenebilir. Konuşma sorunları bulunan çocuklara bir konuşma terapisti tarafından eğitim verilmesi gerekir. Konuşamayan çocuklarda çevre ile iletişimi sağlamak amacıyla resimlerden veya bilgisayarlardan yararlanılabilir. Bu sorunu olan ocukların bilgisayar kullanarak çevreleri ile iletişim kurabilmesi için bir Türkçe program Konuş 1.0 adı ile Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Ortopedi ve Rehabilitasyon Ünitesi tarafından geliştirilmiş ve ücretsiz olarak hastaların kullanımına sunulmuştur.

Havale (Nöbet)
Havale (sara nöbeti, konvülsiyon) ve diğer tipte nöbetler serebral palsili çocukların üçte birinde görülür. Küçük bebeklerde kendinden geçme, ani baş düşmeleri, silkinme, sıçramalar, kol ve bacaklarda seğirme, kasılma gibi durumlarda mutlaka çocuk nöroloji uzmanına danışmak ve EEG çektirmek gerekir. Nöbetlerin teşhisi ve uygun şekilde tedavisi çocuğun geleceği yönünden çok önemlidir.

Beslenme Bozukluğu
Tüm vücut tutulumlu çocuklarda emme, çiğneme ve yutma güçlüğü nedeniyle beslenme sorunları görülür. Ayrıca çocukların bazılarında sık kusma ve kabızlık da olabilir. Yutma güçlüğünün neden olduğu salya akıtma toplum hayatına katılmayı zorlaştıran önemli bir sorundur. Bazı çocuklarda bu nedenlerle büyüme ve gelişme geri kalır.

Çocuğun beslenmesinin düzelmesi için dik oturması ve kusma, kabızlık gibi sorunlarının ilaçlarla giderilmesi gerekir. Kabızlık için sebze, meyve, kepek ve yulaf içeren gıdalar, kayısı suyu veya kayısı hoşafı gibi gıdalar verilir. Egzersizler de kabızlığın düzelmesine katkıda bulunur.

Bazı çocuklarda 5 yaşına geldiği halde yutma becerisi gelişmeyebilir, beslenebilmesi için gastrostomi denilen yöntemle karından mideye bir hortum bağlanır ve çocuk buradan beslenir.

Tuvalet Eğitimi ile ilgili sorunlar
Serebral palsili çocukların bir kısmında idrar kaçırma ve büyük aptestini altına yapma sık görülür. Tuvalet eğitimi ihmal edilmemeli, gelişme durumuna göre idrarını ve kakasını tuvalete yapması sağlanmalı, zorunlu olmadıkça bez bağlanmamalıdır. Çocuğun tuvalete gitmesini kolaylaştırmak için tuvalete çocuğun rahat oturmasını sağlayacak özel oturma destekleri yaptırılabilir.

Görme Bozukluğu ve Şaşılık
Bazı çocuklar gördüklerini algılayamaz veya belirli bölgeleri göremezler, ek olarak şaşılık da görmeyi bozduğu için görme sorunlarının erken dönemde tanınması ve gerekli tedavilerin uygulanması gerekir.

Diş Çürükleri
Serebral palsili çocukların bir kısmında dişlerin mine kısımları iyi gelişmediği ve yutma güçlüğü ve salya akıtma nedeniyle dişlerde çürükler oluşur. Ağız sağlığını korumak için dişlerin iyi fırçalanması ve diş hekimine düzenli olarak gidilmesi gerekir.