Kral Mausoleus'un Mezarı
 

Bu mezar, Kraliçe Artemis tarafından kocası Mausoleus (Mozoles) için yaptırılmıştır. Karia Kralı Mausoleus, o zamanki adı Halikarnas olan Bodrum (O zamanlar bu bölge Karia olarak anılıyordu) bölgesinde, M.Ö. 377-353 yılları arasında hüküm sürmüştür.

Pythea adlı bir mimarın eseri olan bu mezar bugün ayakta değildir. Ancak, tarihçi Plinius'un anlattıklarına göre yapılan bir resmi vardır. Karia krallığından kalma bazı sikkelerin üzerinde de bu anıtın kabartmalarına rastlanmıştır.

Mausolos M.Ö. 353te ölünce tahta çıkan Artemisianın ilk girişimi, kocasının adını sonsuza değin yaşatacak bir anıtmezar yaptırmak oldu. Bu iş için dönemin en önde gelen mimar ve heykelcileri görevlendirildi. Yer olarak da Halikarnassos kentinin ortasında, limanı oluşturan koya bakan bir yamaç seçildi. Yapı üst üste üç bölüm halindeydi. Yaklaşık 33m x 39m ölçülerinde dikdörtgen bir kaidenin üstünde, 36 tane İon düzeninde sütunla çevrili bir cella yer alıyor, bunun çatısını da 24 basamaklı bir piramit oluşturuyordu. Tepesinde 4 atlı bir zafer arabası bulunuyordu.

Anıtın tepesindeki savaş arabasında, Kral Mousoleus ve karısının yanyana oturmuş heykelleri vardı. Dörtnala sürdükleri atların çektiği o arabayla unutulmazlığa doğru yol alıyor gibiydiler.

Anıtın, araba heykeliyle birlikte yüksekliği 45 metreyi geçiyordu. Duvarları kabartmalarla süslüydü. Sütunlar arasında birçok güzel heykel vardı.

Anlatıldığına göre Artemisianın ölmesi üzerine yapının yarım kalması tehlikesi belirince bütün sanatçılar para almadan ve birbirleriyle yarışarak Mausoleionu bitirmişler.

150 yıl kadar önce Mozoleyi meydana çıkaran İngiliz arkeologları heykel ve kabartmaları alıp gitmişlerdir. Bu yüzden anıtın yeri bile zor belli olmaktadır. Şimdi bunlar British Museum'da sergilenmektedir.

Bugün Batıda sanat değeri olan ve anıt niteliğinde bulunan mezarlara Karia kralı Mousoleus'un adı verilmektedir. Bu anıt bir depremde yıkılmıştır. Yıkılan sütun ve taşların bir kısmını, Rodos şövalyeleri başka bir yapıda kullandılar.