Kadızade
 

Kadızade Osmanlı alimlerinden. Edirnede yetişen Hanefi mezhebi fıkıh alimlerinden olup, Osmanlı şeyhülislamlarının on altıncısıdır. İsmi, Ahmed bin Mahmud el Edirnevi er-Rumi olup, lakabı Şemseddindir. Kadızade diye tanınır. 1512 (H.918) senesinde dünyaya geldi. 1580 (H.988) senesinde İstanbulda vefat etti. Kabri, Fatih Camii yakınında bulunan Küçük Karamandaki çeşme yanındadır. Babası Bedrüddin Mahmud Efendi de alim bir zattı.


İlim tahsiline Edirnede İshak Çelebinin huzurunda başladı. Yine Edirnede bulunan Üç Şerefeli Medreselerinde, o zamanın Ünlü alimlerinden Şeyhülislam Çivizade Muhammed Muhyiddin Efendiden okudu. Bundan sonra İstanbulda Sahn-ı Seman Medreselerinde, Şeyhülislam Ebüssüud Efendinin derslerine devam etti. Ayrıca Sadi Çelebi ve Mevlana Kadri Efendi gibi yüzyılının en büyük alimlerinden ders ve feyz alarak kemale gelip, zamanının önde gelen alimlerinden oldu.


Kadızade Ahmed Efendi, sıra ile Bursadaki Ferhadiyye, Veliyyüddin oğlu AhmedPaşa ve Kaplıca medreselerinde daha sonra da İstanbulda Atik Ali Paşa Medresesinde müderrislik yaptı. 1555te Haleb kadısı oldu. 1559 senesinde müfettişlik memuriyeti verildi. 1563te İstanbul kadısı ve 1566 Rebiülahir ayında Rumeli kazaskeri oldu. Bu sırada Sadrazam MehmedPaşa ile aralarında meydana gelen bir soğukluk sebebiyle Edirneye gitti. Orada Darülhadis Medreselerinde ders vermekle meşgulken, oğlu Kadı Abdürrahman Çelebinin vefatı üzerine İstanbula geldi.


O sırada tahta geçen Sultan Üçüncü Murad Hanın iltifatına kavuşan Kadızade, hatırı hoş edilerek, 1575te Süleymaniye Darülhadisine tayin edildi. Aynı sene kendisine tekrar Rumeli kazaskerliği vazifesi verildi. 1577de Hamid Efendinin vefatıyla şeyhülislam oldu. Vazifesini hakkıyla ifa edip, herkesin hürmet, takdir ve tebrikini kazandı. 1580de vefatı üzerine yerine Malulzade Nakib Mehmed Efendi getirildi.


Pekçok üstün ve güzel sıfatları kendinde toplamış ilim, ihlas ve ihsan sahibiydi. Akıl ve zekası pek kuvvetliydi.


Allah rızası için çok çalışıp, çok eser bıraktı. Çukurhamam yakınındaki evinin karşısında yaptırdığı cami ve darülkurrası vardır. Edirnede babasının yaptırdığı camiyi genişletip tamir ettirdi. Caminin gelirlerini de genişletip çoğalttı.


Eserleri:


1) Netaic-ül-Efkar fi Keşf-ir-Rümuz vel-Esrar: Bu kitap, İbn-i Hümam hazretlerinin Feth-ul-Kadir isimli Ünlü eserine tekmiledir. Feth-ul-Kadir, vekalet bahsine kadar olup, sonra tekmile başlamaktadır. Bu eser sekiz cilt olarak 1900de Mısırda basılmış ve 1968de Beyrutta fotokopisi yapılmıştır.


2) Talikatün alet-Telvih: Sadüddin-i Teftazaninin Tenkih-ul-Usul şerhine taliktir.


3) Şerh-uş-Şerifi li Miftah-ıl-Ulum lis-Sekkaki, 4) Haşiyetün ala Tecrid-il-Kelam, 5) Şerhu Hidayet-ül-Hikme lil-Ebheri, 6) Haşiyetün ala Evaili Sadr-üş-Şeria, 7) Talikatün alel-Mevakıf, 8. Haşiye-i Beydavi.


Kaynak: Rehber Ansiklopedisi