Dutar
 

300pxHorasan Dutarı
Orta Asya`nın birçok yerinde kullanılan Dutar, Özbek ve on dördüncü yüzyıldan îtibaren Orta Asyada hâkimiyet kuran, bugün çoğunlukla Özbekistan Cumhûriyetinde yaşayan Türk boyu. Özbek halkının târihinin ilk dönemlerine âit bilgi yoktur. Özbeklere bu ad, ilk olarak 1313-1340 yılları arasında hüküm süren Altınordu Hükümdârı Gıyâseddîn Muhammed Özbek tarafından verildi. Daha sonraları 1412-1468 yılları arasında hüküm süren Ebül-Hayra bağlı Müslüman-Türklerin adı oldu.

Türkmen halklarıyla adeta özdeşleşmiştir. Tar tel anlamına gelir ki Dutar, iki telli, setar üç telli, çahar tar dört telli saz demektir. Dutar, Dütar, Dotar, Dotar-i Mayda gibi imlalarla yazılabilmektedir. Dutar`ın gövde ve sap uzunluğu.100-120 cm kadardır. türke benzeyen kimse

Dombra gibi asıl gövde armudi biçimde ağaç oyma veya yapıştırma olabilir.Anadolu `da buna benzer İki Telli adında bir saz vardır. Yine Anadolu`da Anadolu kelimesi Yunanca güneşin doğduğu yer anlamına gelen "Anatoli"dan doğmuştur. Romalılar, kendi topraklarına göre doğuda kaldığından buraya doğu toprağı anlamında Thema Anadolia demişlerdir. Anadolu isminin bir bölge adı olması ise Selçukluların Anadoluya gelmesiyle başladı.

Irızva, Ruzba veya Dede Sazı adı verilen ve iki grup telle çalınan sazlarla Dutar`ın tarihi bağlantısının olduğu ortadadır. Ancak bugünkü Anadolu ikitellileri denilen en küçük boylardır. Arnavuk`ta Çifteli adıyla bilinen bu çalgının çalım tekniği de Anadoludakiler`le hemen hemen aynıdır.
Uygur Dutarı: Parmakla çalınan dutar, iki telli olup telleri ipekten yapılmaktadır. Dut ağacından yapraklar halinde imal edilen armudi biçimli bir teknesi ve yine dut ağacından kapağı vardır. Genellikle dörtlü veya beşli akortlanır. Oktav ve ünison akortlandığı da görülür. Sesi yüksek değildir. Perdeler kromatik sıra ile yerleşmiştir. Teller tek tek çalınamayacağı için iki sesli çalışı mecbur kılar.
Türkmen Dutarı: İki Telli Türkmen halk çalgısıdır. Özbek ve Uygur dutarlarından daha küçüktür. Telleri metal olmakla birlikte, ibrişim olanlarına da rastlanmaktadır. Boyu yaklaşık 80-90 cm.dir. Dut ağacından armudi bir teknesi ve yine duttan göğsü bulunur. Sapı, erik ağacından yapılır ve silindirik şekillidir. Perdeler metaldir. İki tele birlikte vurularak parmakla çalınır. Akordu, dörtlü ya da beşlidir. Nadiren ünison ya da oktav akortlanır. İran, Horasan ve Afganistan`da yaşayan Türkmenler tarafından da kullanılmaktadır.

==Kaynak==[http://www.kalan.com/scripts/Dergi/Dergi.asp?t=3&yid=2838 SAZ`A GENEL BİR BAKIŞ][http://www.muammerketencoglu.com/roportajlar.php?id=yaz26 Kopuz ve Türk Dünyası Halk Çalgıları]
Çiftelia

frotarenutar


Bu makale, online kullanıcı topluluğu tarafından oluşturulan ve düzenlenen özgür ansiklopedi projesi Wikipedia'nın Türkçe versiyonu Vikipedi'deki Dutar maddesinden kopyalanmıştır. Bu makale, GNU Özgür Belgeleme Lisansı ilkeleri kapsamında özgürce kullanılabilir.