Fetihname
 

Fetihname Alm. Berich (m) über eine Eroberung, Fr. Messagem de comquéte, İng. Message announcing a conquest. Savaşlar sonunda kazanılan zaferleri, fethedilen yerleri, komşu hükümdarlara, hanlara, prenslere, şehzade ve valilere bildirmek üzere gönderilen namelere verilen isim.


Eskiden her devlette ve Özellikle doğudaki İslam devletlerinde fetihname göndermek adeti vardı.Hükümdarlar, haberleşmenin zorluklarla yapıldığı devirlerde kazandıkları zaferleri, yanlış söylentilere meydan vermemek, içte ve dışta kendisine zarar vereceklerin ümidini kırmak ve dostlarını sevindirmek için zaferlerini şatafatlı bir şekilde fetihnamelerle her tarafa bildirirlerdi. Çünkü, fetihnameler düşman devletler için bir tehdit, dostlar için de müjdeli bir haber niteliğini taşırdı.


Osmanlılarda fetihnameler, Türkçe, Arapça, ve Farsça, Urduca, Latince olmak üzere hangi devlete gönderilmişse, oranın lisanı ile yazılırdı. Fetihnamelere duruma göre ayet-i kerime, hadis-i şerif ve Arapça derin anlamlı cümlelerle başlanırdı. Elde edilen başarının Osmanlı Devletinin her tarafında ilanı için, durum İstanbul kaymakamı ve beylerbeyine bildirildiği zaman, şenlik yapılması da belirtilirdi. Fetihnameler, resmi memurlar tarafından yazıldığı gibi, bazen özel kişiler tarafından da yazılırdı. Fatih Sultan Mehmedin Mısır Sultanına gönderilmek üzere Molla Güraniye İstanbulun fethiyle ilgili yazdırdığı fetihname, resmi; Nişancı Tacizade Cafer Çelebinin yazdığı Mahruse-i İstanbul Fetihnamesi de özel birer fetihnamedir.


Fetihnamelerin muhtelif şekilleri olmakla beraber, esasta bir değişiklik olmayıp, hepsi on beş madde üzerine yazılırdı. Bunlar:


1 ve 2) Cenab-ı Hakka hamdü sena ve hazret-i Peygambere tazim. 3) Mezalimin definin (zulümlerin ortadan kaldırılmasının) padişahların boynuna borç ve esas vazife olduğu. 4) Zalimin zulmünün define sebep. 5) Padişahın hareketi. 6)Askerinin çokluğu. 7)Karşı düşman tarafının vaziyeti. 8)Hasmın cesaretini beyan. 9)Harbin açıklanması. 10) Padişahın galebesi ve düşmanın mağlubiyeti. 11)Allahü tealaya şükür. 12)Hasmın vilayetinin zabtının beyanı. 13)Bu muvaffakiyetin denizde ve karada ilanı. 14)Fetihnamenin gönderildiği mahal ile gönderilen şahsın ismi. 15- Bu muvaffakiyete padişahın memnuniyetini beyan ve dua temennisi.


Fetihnameler, yapılan muharebelerin bir tarihçesi olduklarından tarihi kıymetleri oldukça büyüktür. Fetihnamelerden tarihi ve edebi kıymeti haiz olanlardan bazıları şunlardır:


Tacizade Cafer Çelebinin Mahruse-i İstanbul Fetihnamesi, Kıvaminin Fetihname-i Sultan Mehmed, Baharinin Fetihname-i Engurus, Sayinin Feth-i Kala-i Belgrad, Celalzade Salih Çelebinin Budin Fetihnamesi, Matrakçı Nasuhun Fetihname-i Karaboğdan, Muradinin Fetihname-i Hayreddin Paşa, Mehmed Subhi Çelebinin Eğri Fetihnamesi, Karaçelebizade Abdülaziz Efendinin Tarih-i Feth-i Revan ve Bağdad, Vahid Mahtuminin Mora Fetihnamesi ve Hasan Beyzade Ahmedin Kanije Fetihnamesi.


Ayrıca fethedilen yerler için yazılan eserlere de fetihname dendiği görülür.Nabinin Fetihname-i Kameneçi gibi.


Kaynak: Rehber Ansiklopedisi