Serbest Nazım
 

Kısaca, ifade ile düzensiz şiir demektir. Bu şiirlerde mısralar ya düzgün bir görünüş arzederler, ya da karışık bir sıra meydana getirirler. Herhangi bir ölçüye veya kafiyeye bağlı değildirler.


Ancak düzgün sıralanışta mısralar aşağı yukarı birbirine benzerler. Mısraların karışık sıralanışı halinde ise dikkati çekecek derecede bir ölçü ve kafiye değişikliği görülür. İfade etmek gerekir ki, serbest nazım bizim edebiyatımızda oldukça yenidir. Bu şekilde şiir yazanların en büyük düşünceleri vezin ve kafiye endişesinden kurtulmaktır. Aruzu kullanmak istemeyenler hece veznini benimsediler.


Hece veznini kullanmakta zorluk görenler de serbest nazma sığındılar. Çünkü serbest nazımda aruzda ve hecede olduğu şekilde, vezin ve kafiye gibi uyulması gereken her hangi bir kurallar dünyası yoktu. Bu bakımdan yazmak daha rahattı.


Bu şeklin dünya edebiyatında tanınmış temsilcileri, Heine, Aliot, Whitman, Claudei vb. şairlerdir. Bizde ilk temsilcisi Cenap Şehabettin'dir. Cumhuriyet'ten sonra işe serbest nazmın edebiyatımızda yaygın bir şekilde kullanıldığı görülmektedir. Serbest nazımla yazılan şiirler şekil bakımından üçe ayrılır:


a) Vezinli kafiyeli serbest nazım: Aruzun veya hecenin değişik kalıpları ile yazılır. Vezin mısradan mısraya değişir. Şiir hece vezni ile yazılmışsa hecenin, aruzla yazılmışsa aruzun değişik kalıpları ahengi kuvvetlendirecek şekilde kullanılır. Muralar arasında kafiye vardır; ancak dizilişi şairin anlayışına göre değişir.


b) Vezinsiz kafiyeli serbest nazım: Bu şiirde vezin yoktur. Kafiyenin dizilişi ise şairin anlayışına göre değişir.


c) Vezinsiz kafiyesiz serbest nazım: Kafiye ve vezin endişesi taşımadan, tam anlamıyla serbest bir şekilde kaleme alınan şiirlerdir.