Lugaz
 

Herhangi bir nesnenin ya da varlığın özellikleri anlatılarak yazılan manzum bilmecedir. Muamma ile birlikte çok kullanılan bir söz oyunudur. Muammadan farkı konusunun daha geniş olmasıdır. Çoğunlukla soru biçiminde düzenlenir. En önemli özelliği içinde çözüme ilişkin ipuçlarının bulunmasıdır. Daha sonra aruz ölçüsüyle yazılıp divanların son bölümlerine konulmaya başlanmıştır. Eğlendirici ve öğretici olanların yanısıra öğretici ve dinsel lugazlar da vardır. Lugazlar yazarlarının imzasını taşıdığından halk edebiyatındaki bilmeceden ayrılır. Bütün lugazlar, "Bir acayip nesne gördüm", "Ol nedir kimdir" ya da "Nedir ol kim" gibi kalıplaşmış sözlerle başlar. Örnek:


Nedir kim ol iki yüzlü münâfık

Nümâyan çihresinde levn-i âşık


Gezer dünyayı hem bî-dest ü pâdır

Mukim-i hâne-i ehl-i gınâdır


Teâl-Allah nedir anda bu kudret

Yemez içmez virir dünyaya nîmet


Gehi Müslim kıyâfetle be-didâr

Gehi şekl-i firengide nümûdâr


Kırılsa pâre pâre olsa amma

Zarar gelmez ana bir türlü katâ


Yatar zir-i zemînde hâke yek-sân

Semâda adıdır mihr-i dirahşân


Eğer kim olmasaydı kalbi fasîd

Cihânda olmaz idi kadri kâsid


Yeter vasf eyledin ol bî-vefâyı

Yanından gitmese virmez safâyı

Sünbülzade Vehbî


(Şair bu lügazda "altın"ı anlatıyor.)