Henry Morton Stanley
 

Henry Morton Stanley Afrika'nın bilinmeyen yerlerini araştırmak üzere, birçok inceleme gezisi yapan ve Kongo'nun kuruluşunda rolü olan İngiliz kaşif. 28 Ocak 1841 günü İngiltere'nin Denbigh kasabasında evlilik dışı dünyaya geldi. Babası John Rowland'dır. Stanley, annesinden uzak ve horlanarak büyüdü. Daha küçük yaşta çalışmaya verildi. Burada St. Asaph isimli din adamı tarafından yetiştirilmeye başlandı. Annesinin ahlak dışı durumu yüzünden devamlı ayıplanan Stanley, baskıya dayanamayınca 1858 senesinde 16 yaşındayken gemiyle New Orleans'a kaçtı.


Stanley'e, Amerika'da Rowlandlar sahip çıktı. Amerikan sivil savaşında asker olarak orduya katıldı. Ticaret gemilerinde çalışmaya başlayınca, muhabirlik de yaptı. Birçok memleketi görme fırsatı buldu. Türkiye'ye de seyahatleri olmuştur. 1867 senesinde New York Herald'da özel muhabir olarak görev aldı. 1871 senesinde Afrika kaşiflerinden Livingstone'u aramaya çıkmak üzere kendisine görev verildi. Livingstone'den beş sene haber alınamadığı için, hayatından endişe ediliyordu. Stanley, Süveyş Kanalından giderek Zengibar'a ulaştı. Balta girmemiş Afrika ormanları içinde büyük bir mücadele sonunda, Livingstone'yi buldu.


Stanley'in bir görevi de Afrika'da İngiliz hakimiyetini yayıcı faaliyetleri hazırlamaktı. Bu maksatla Afrika'nın içlerinde Hristiyan misyoneri olarak uzun müddet çalıştı. Kongo'da İngiliz hakimiyetini yol yapımı, eğitim, dini propagandayla sağladı.


Stanley'in son Afrika seyahati, Mısır'da 1882 senesinde Mehdi ayaklanması sırasında, Nil Nehrinin başlangıç kısımlarına kadar ulaşan, Mehmed Emin Paşa ve kuvvetlerini bulmak için olmuştur. 1887 senesinde Kongo'dan başlayan bu araştırma gezisine yüzbaşı W.G. Staires, kaptan R.H. Nelson, Çavuş T.H. Parke ile A.J. Mounteney Jephson da katıldılar. Stanley, Mehmed Emin Paşayı görünce şaşırdı. Çünkü Mehmed Emin Paşa, halinden memnun ve hiçbir yere ayrılmak niyetinde değildi.Geziye başlarken, Yambu'ya bıraktığı diğer adamlarının birbirine düştüğünü ve ölüm hadiseleri olduğunu gördü. Geziyi iptal ederek İngiltere'ye geri döndü. Mehmed Emin Paşanın 1500 adamıyla salimen Boğamoya'ya ulaştığını öğrendi.


Stanley, Afrika gezileriyle ilgili, birçok eser yazmış ve Afrika'nın bilinmeyen taraflarının öğrenilmesine yardımcı olmuştur. 1890 senesinde evlenen Stanley kendisi gibi küçük yaşta cemiyet tarafından itilmiş bir çocuğu evlatlığa almıştır. 1892 senesinde İngiliz Parlamentosuna Liberal Birlikçi üye olarak girdi. 19 Mayıs 1904 günü Londra'da öldü.


Kaynak: Rehber Ansiklopedisi