Havai Fişek Havai Fişeğin Kimyası
 

Havai fişeğin kimyası
Havai fişeklerin renkleri genelde yıldız adı verilen ve yakıldığında kuvvetli ve parlak ışık veren karıştırılmış kimyasallarla üretilir. Yıldızlar 5 temel karışımdan oluşur.

Yakıt : Yıldızların yanmasını sağlar
Oksitler : Bu bileşim oksijen üreterek yakıtın daha iyi yanmasını sağlar.
Renk : Kimyasallar tarafından üretilir.
Tutkal : Yıldızları oluşturan kimyasalların bir arada kalmasını sağlar.
Klor verici : Renkli alevin gücünü artırır. Bağzen oksitlerde bu işlevi yerine getirir.

Yaygın olarak kullanılan kimyasallar aşağıda tablo haline getirilmiştir. Renk veren tüm kimyasalların havai fişeklerede renk verecek anlamına gelmez. Fakat aşağıdaki kimyasallar doğru hazırlanmış karışımlarda saf ve parlak ışık verir.



Renk

Metal

Örnek Karışım


Kırmızı
Stronsiyum (parlak kırmızı)
Lityum (normal kırmızı)

SrCO3 ( stronsiyum karbonat)
Li2CO3 (lityum karbonat)



Turuncu
Kalsiyum
CaCl2 (kalsiyum klorid)


Sarı
Kalsiyum
CaCl2 (kalsiyum klorid)


Yeşil
Baryum
BaCl2 (baryum klorid)


Mavi
Bakır
CuCl2 (bakır klorid), düşük sıcaklıkta


Çivit mavisi
Sezyum
CsNO3 (sezyum nitrat)


Menekşe rengi
Potasyum
Rubidyum

KNO3 (potasyum nitrat)
RbNO3 (rubidyum nitrat)



altın
Mangal kömürü, demir veya lamba isi


Beyaz
Titanyum, aluminyum, berilyum veya magnezyum tozu


Genellikle Mag Yıldızı olarak adlandırılan en parlak yıldızlar aluminyumla yakıtlandırılır. Magnezyum ise düşük oksit özelliği nedeniyle havai fişek endüstrisinde nadir olarak kullanılır. Sıkça her metalin bir alaşımı olan magnaliyum kullanılır. Pek çok havai fişek ürününün üretiminde toksik olmayan kimyasallar kullanılır. Ama bağzı kimyasallarda ise cild hassasiyetini artırıcı veya toz nedeniyle nefes almayı zorlaştıran bir miktar toksik bulunur.
HAVAİ FİŞEK ENDÜRTRİSİNDE KULLANILAN KİMYASALLARIN ÖZETİ



Sembol

Kimyasal adı

Havai fişeklerdeki kullanımı


Al
Aluminyum
Aluminyum gümüş ve beyaz renkli alev ve kıvılcım üretiminde kullanılır. Kıvılcım için kullanılan en yaygın kimyasaldır.


Ba
Baryum
Baryum yeşil renk üretmek için ve kararsız maddelerin daha kararlı hale getirilmesinde kullanılır.


C
Karbon
Karbon havai fişeklerde itici gücü oluşturan kara barutun ana maddesidir. Karbon havai fişekler için yakıt sağlar. Karbonun havai fişeklerde ki ana formları siyah karbon, şeker ve nişastadır.


Ca
Kalsiyum
Kalsiyum havai fişeklerin rengini koyulaştırmak için kullanılır. Kalsiyum tuzu turuncu renk üretimde kullanılır.


Cl
Klor
Klor havai fişekler içerisindeki oksitlenme için önemli bir kimyasaldır.Renk üreten pek çok metal tuzu içerisinde klor bulunur.


Cu
Bakır
Havai fişeklerde mavi renk üretiminde kullanılır.


Fe
Demir
Demir kıvılcım çıkartmak için kullanılır. Metalin sıcaklığı kıvılcımın rengini belirler.


K
Potasyum
Potasyum havai fişek karışımlarında oksitlenmeye yardım eder. Potasyum nitrat, potasyum klorat ve potasyum perklorat önemli oksitleyicilerdir.


Li
Lityum
Lityum metali havai fişeklerde kırmızı renk üretiminde kullanılır. Özellikle lityum karbonat en önemli renk vericidir.


Mg
Magnezyum
Magnezyum yandığında çok parlak ışık üretir. Böylece beyaz kıvılcım eklemek ve havai fişeklerin bütün rengini parlatmak için kullanılır.


Na
Sodyum
Sodyum havai fişeklerde altın ve sarı renk üretiminde kullanılır. Renk o kadar parlak olur ki diğer renkleri kapatır.


O
Oksijen
Havai fişeklerin yanma reaksiyonları oksitlenme içerir. Oksitler genellikle nitratlar, kloratlar ve perkloratlardır. Bağzen bu kimyasallar oksijen ve renk üretmek için de kullanılır.


P
Fosfor
Fosfor havada anında yanar ve bağzı karanlık efektlerin korunu oluşturur. Havai fişeğin bileşimindeki yakıt olarakta kullanılabilir.


S
Sülfür
Sülfür itici yakıt olan kara barutun elemanlarından biridir.


Sb
Antimon
Havai fişeklerdeki pırıltı efektini oluşturmak için kullanılır.


Sr
Stronsiyum
Stronsiyum tuzu havai fişeklerde kırmızı rengi verir. Stronsiyum bileşikleri havai fişek karışımlarının kararlılık seviyelerini ayarlamak için de olduçça önemli bir kimyasaldır.


Ti
Titanyum
Titanyum metali toz veya parçacık halinde yakıldığında gümüş renkli kıvılcım verir.


Zn
Çinko
Mavimsi beyaz bir metal olan çinko havai fişek ve diğer proteknik malzemelerde duman efekti yapımında kullanılır.





Kaynak : Wikipedia