Ruh,Tin Belirsizliği
 

RUH – TİN BELİRSİZLİĞİ

RUH
[ALM: Seele] [İNG: Soul] [LAT: anima] [YUN: Pskhe=soluk alma, soluma, üfleme]

1- Bedeni etkin kılan canlılık ilkesi, bedenin yaşama gücü, yaşama soluğu.
2- Doğal-canlı yaşam ilkesi; Aristo’da bedeni canlandıran ilke, bedenin entelekyası. (I)
3- Töz olarak (II)
a- Ölümsüz ruh (beden yalnızca onun tutsak yeri sayılır).
b- Us’un, düşünce'nin, tin’in yeri.
c- Yalın, özdeksel / maddesel olmayan tinsel töz.
4- Öznel ilke olarak:
a- Us’a karşı gönül isteme ilkesi.
b- Bireysel kişilik çekirdeği.
5- Bilinç olaylarınınn toplamı: Ben’in birliği.
6- Dolaysız, bilinç altından gelen yaşam itkilerinin yaşama durumlarının taşıyıcısı. [(özellikle yaşama felsefesinde tin ve bilinç'e karşı duran bir şey olarak ortaya çıkar (Klapes)]
7- (Bilimsel anlamda): Organizmaya sıkısıkıya bağlı yaşantıların - özellikle duyu ve itkilerin- toplamı. (Tin’in karşıtı olarak)

TİN:
[ALM: Geist] [İNG: Sprit] [LAT: Spritus] [YUN: Pneuma, nous=Soluk,nefes] [Osmanlıca: Ruh]

1- Evren ilkesi. Özellikle stao felsefesinde: evren us’u, evren ruhu; etki yapan, biçim veren, canlandıran ilke.
2-
a- Doğal yaşam ilkesinden ayrı olarak, yüksek doğaüstü, Tanrısal ilke.
b- Tanrı'nın dolaysız yaratıcı etkinliği.
3- Felsefeye Anaksagoras’ın yerleştirmiş olduğu "nous", Heraklitus’un geliştirmiş olduğu "Logos" anlamında. (III, IV)
a- Dünyanın us’a uygun düzen ilkesi.
b-)Zamandan bağımsız olanın, zamandışı olanın, zamansız olanın ilkesi.
c- Ruh'un us’lu yanı (aynı zamanda logistikon)
4- Yaşamdan ayrı olarak düşünme ve bilinç ilkesi (Dekart’ta cagitatio)
5- Düşünen insanın etkinliği; düşünce ilkesi. Özdek'e, fizik etkinliğe ve içgüdüsel etkinliğe karşıt.
6- Kendini içgüdülerinin belirlenmişliğinden kurtaran, özgür olan, değerlere anlam içeriklerine kendini açan. M.Scheles’de İnsanı insan yapan ilke; us’un yanına duygu ve isteme edimlerini de içine alır.
7- Tin, zaman zaman us’a indirgenerek ruh'a karşı olan, cansız, "yaşama düşman" bir ilke olarak görülür (Ludvig Klages).
8- Bireysel ruh anlamına (özellikle din bilimsel anlamda) "Tinler ya da us taşıyan ruhlar" Tanrlığınn imgeleridirler (Leibniz).

********************

Tin (spritus-pneuma)'i
Ruh (anima-psykhe)’tan ayırmak gerekir.
Ruh: Organik ve duygusal yaşamınn ilkeleridir (hayvanların da ruhundan söz edilir).
Tin:, Yalnız insana özgü düşünce yetisidir.
Ancak, Türkçe’de ruh sözcüğü tin yerine de kullanılmıştır.
Örneğin: Hristiyanlıktaki "Kutsal Ruh".

-------------------------


I-: ENTELEKHEiA:
[ALM, FR, İNG: Entelechy] [Osmanlıca: Kemal-i evel] [YUN: Entelekheia<en=içinde, telos=erek, ekhein=sahip olmak].

1-) Aristo’da: Kendisini görünüşlerinde gerçekleştiren öz, Özdek’e biçim veren, olanağı gerçekliğe çeviren etkin ilke.
2-) (Yeni doğa felsefesinde): H.Driesch’in ileri sürdüðü özdelsel olmayan, uzaysız olan gerçeklik ilkesi.// Organizmadaki bütünletici süreci açıklamak için kullanılır.

II-: TÖZ:
[ALM, FR, İNG: Substance] [YUN: hypostasis= altta bulunan] [osmanlıca: Cevher] [Yunanca’da ousia=öz de aynı anlamda kullanılır]

Değişen durumlar ve niteliklere karşı kalıcı olan, bir başka şeyle, ya da bir başka şeyde deðil, kendi kendisiyle, kendi kendisinde var olan. Öznede değil, kendisinde var olan. Bağımsızca kendi içinde var olan. Spinoza’nın tanımıyla Varoluşu için baþka bir şeye gereksinim duymayan şey. Bağlılaşık kavramı --> ilinek. Modern doğa bilimleri için töz, görüngülerin taşıyıcısı anlamında biçimsel bir kavramdan başka bir şey değildir.

III-: NOUS:
[YUN] [LAT: İntellectus]: us, tin.

1-) Anaksagoros’ta: Evreni düzenleyici, özdeksel olmayan ilke.
2-) İnsanın en yüksek yeteneği.
a-) (Platon’da) İdealara yönelmiş düşünme-us edimleri.
b-) (Aristo’da) Kuramsal ve uygulamalı düşünme gücü,
3-)
a-) Düşünmenin ilkesi ve gelip geçici olmayan töz’ü.
b-) (Platinius’ta) Us’la kavranan dünyanın, idealar alanının ilkesi.

IV-: LOGOS:
[YUN: Logein=söylemek, konuşmak]: Yunancadaki ilk anlamı söz, sonradan düşünce, kavram, us, anlam, evren yasası anlamlarını da almış, Heraklitus’tan beri felsefenin temel kavramlarından biri olmuştur.

1-) Söz, anlamlı söz; sözün anlamı.
2-) Mantıksal olarak:
a-) Deyiş.
b-) Kavram.
c-) Platon ve Aristo’dan beri: Bir şeyi anlaşılır kılan mantıksal temel.
d-) Mantıksal alanın birliği.
e-) Bilim ilkesi.

3-) Ruhbilimsel olarak:
a-) Yunan felsefesinde: insan ruhunun us’la ilgili bölümü
b-) Yeni insan bilimde: Yaşamın bilinçsiz güçleri karşısında etkin bilinç ilkesi.
4-) Doğaötesinde: Heraklitus ve Stao dan beri: Evren us’u, evren yasası.
5-) Tanrıbilimsel olarak:
a-) Tanrı sözü.
b-) Helenizm felsefesinde: Tanrı ve evren arasındaki aracı.
c-) Agustinus’tan beri: Her bilgiyi olanaklı kılan Tanrısal ışık: Bilgi kaynağı.


Hurşit Saral (Alıntıdır)

Sevgimle kalın.