İhvan-İ Safa Varlık Anlayışları
 

Varlık anlayışları
İhvan üs-Safa'nın üzerinde durduğu ana konular ; dünyanın ilahi kaynağı, ruhun Tanrı'ya dönüşü, ilahi niteliklerin ve ruhun özüdür. Dünya Tanrı'dan fışkırmıştır (sudur etmiştir). Bu çıkış vetiresi derece derece olmuştur :
1. Tanrı birliği (vahdet-i ilahi) aşamasında ; bütün varlık türleri birlik içinde, Tanrı özündedir. Burada tek varlık Tanrı'dır.
2. el-Akl aşamasında ; yönetici, denetleyici, öğretici, yol gösterici özellikleri bulunan ; tanrısal varlık olan us (akıl) oluşur. Bu oluşma da bir fışkırmadır.
3. el-Nefs, diri varlıkların özünü oluşturan, nitelik bakımından usla yakınlığı bulunan bir güçtür.
4. İlk madde (maddi üla), yer kaplayan varlıkların oluşturucu gerecidir.
5. Dehr (evren), bütün varlık türlerini kuşatan bütündür.
6. Ecsam (cisimler-nesneler), yer kaplayan tek tek varlıklardır.
7. Eflak (gök katları), ayrı ayrı özellikler taşıyan varlık alanlarıdır.
8. Anasır (ilkeler yani elemanlar), varlık türlerini oluşturan kurucu özlerdir. Evreni dolduran bütün varlık türleri bu ilkelerin belli oranlarda, belli bir düzene göre, birleşmesiyle biçimlenir.
9. Madenler, bitkiler ve hayvanlar (cemadat, nebatat ve hayvanat), evrende bulunan bütün varlık türlerinin toplandığı üç büyük bölümdür. Yeryüzünde görülen ne verse bu üç türden birine bağlıdır.
Bu varlık katları, belli bir diziye göre bir öncekinden doğar. Yaratılış, Tanrı'dan çıkış ile başladı, son varlık katında bütünlüğe ulaştı. Bu çıkış, Tanrı'nın özünden güçlü bir fışkırma niteliğindeydi. Bu nedenle yoktan varetme diye bir olay yoktur, varolan Tanrı'dan, görünüş alanına çıkarak biçimlenme vardır.

Kaynak : Wikipedia