İnyupikler Din
 

Din

Şamanizm



KiuÄ¡uya ya da KiguÄ¡uya ( Kutup ışıkları ), Bear Lake, Alaska



AÅ?atkuq ('şaman'): Ruhlara dönüşme ya da onları kontrol etme yeteneği olduğuna inanılır. Kötü niyetli şaman ya da ruhlarca hastalıklar oluştuğuna inanılır. [26]

Şamanizm inancına göre Cehennem kaybolmuş ruhların yer altında toplandığı yerdir. İnyupikçede Cehennem için bu inanç doğrultusunda adlandırma yapılmıştır: TammaÄ¡vik ( < tammaq- 'kaybolmak' + -vik 'yer yapım eki' ) [30]

Doğumdaki cinsiyetinden farklı cinsiyet özelliği gösteren kişilere sipiniq denir ve bunlar "iki ruhlu" (en:Two-Spirit) olarak kabul edilirler. Doğumda *****i dıştan bir vulva tarafından örtülerek gizlenen çocuklarda ileriki yaşlarda *****in ortaya çıkması en tipik olanıdır.

Doğaüstü ve mitolojik karakterler [31] [30]:


iñuquÅ?Å?igauraq , iñugaqutlik , iñuquÅ?Å?ik (Point Hope: iñuqullik sg iñuqullit pl) : daha çok eski ev harabelerinde görülen küçük, cüce insan (İng. little person, dwarf, elf)

mittayyak : efsanevi ürkütücü hayvan; gulyabani (İng. mythical frightening animal; bogeyman)

makkaqpaligauraq , iraaq , naaluÅ?iq : vahşi bebek (İng. wild baby)

ataÅ?iq (Nuvuk) / atallit pl (Point Hope) : gökyüzü halkı (İng. sky people; person of the skies)

iqsiniraq : İng. troll

kunuÅ?nizaq , nuyakpalik : beyaz balina biçimli denizkızı (İng. beluga woman, mermaid)

iziraq : şekil kaydırıcı (İng. shape-shifter)

tiritchiq : dört (ya da altı) kısa bacaklı, derisi kaya gibi pullarla kaplı, timsah kuyruklu, uzun boyunlu ve küçük başlı mitolojik sürüngen

iḷitqusiq : ölen kişinin ruhu

kiññiq , qupquÄ¡iaq (Nuvuk: qupquÄ¡aq) : on bacaklı kutup ayısı (İng. ten-legged polar bear); bacakları (Nuvuk. iñuÅ?i) şekil değiştirerek insan haline gelir.


KiiñaÄ¡uq ('maske') (< kiiñaq 'surat' + -Ä¡uq), temsil ettikleri ruhlara dönüşüm için en pratik araçtır. Eski şamanların maskelere ihtiyacı yoktu; çünkü onlar kendileri maskede ifade edilen ruha bizzat dönüşebiliyordu. [32]

Hıristiyanlık

Rus Alaskası döneminde Rusların (Uruusit) bile yerleşemediği Arktik bölgede Kuzey Alaska İnyupikleri, Batılıların kültürüyle, diliyle ve diniyle en geç tanışan Eskimolardır. 1890 yılında Kuzey Alaska'ya Batılılar (TanÅ?it) geldiğinde İnyupikler arasında tek bir Hıristiyan (Ukpiqtuaq) yoktu. Yirmi yıl gibi kısa bir süre içerisinde dramatik gelişme yaşandı ve misyonerlik faaliyetleriyle eski dinleri şamanizm büyük ölçüde yıkıldı. 1910 yılına gelindiğinde ise Hıristiyanlık İnyupikler için de evrensel olmuştu. [33]

Büyük yörelerdeki misyonerlik başlangıç tarihleri [33]:

Wales (KiÅ?igin) : Protestan olan Congregational misyonu ve okulu 1890 yılında William Thomas Lopp ve Harrison Robertson Thornton tarafından açıldı. 1893 yılında Thornton suikaste uğrayınca, misyon ve okul bir yıl kapalı kaldı. Teller'e ren geyiği istasyonunu yönetmek için dönen Lopp, 1894 yılında tekrar Wales'e gelerek misyonu yeniden açar.

Point Hope (TikiÄ¡aq) : Anglikan olan Episcopal misyonu 1890 yılında Delaware'den gelen hekim John B. Driggs tarafından açıldı.

Barrow (UtqiaÄ¡vik ya da UkpiaÄ¡vik) : Protestan olan Presbyterian misyonu 1890 yılında Ohio'dan gelen profesör Leander M. Stevenson tarafından açıldı.

Kotzebue (QikiqtaÄ¡ruk) : Anglikan olan Friends misyonu 1897 - 1902 yıllarında Covenant misyonerleri olan David Johnson ve Uyaraq tarafından Kotzebue bölgesinde faaliyet gösterdi. 1891 yılında 19 yaşında genç bir öğretmen olarak Unalakleet kasabasına gelen Johnson, Mart 1895'te Wales'te Lopp'un yanında çalıştı. İnyupik kökenli bir genç olan Uyaraq da onun yardımcısı oldu. İkisi birlikte Norton Sound bölgesinde ve Seward yarımadasında, Çukçi Yarımadasından Kotzebue Sound'un kuzeyine kadar olan bölgede faaliyetlerini yürüttüler.


Kaynak : Wikipedia