Ulahça Gramer
 

Gramer
Ulahça'nın grameri ve morfolojisi Rumence'ye çok benzerdir. Belirli tanımlığı kelimenin sonuna ekleyen klitik cüzüdür; hem belirli hem de belirsiz tanımlıkları çekilebilirler; ve isimler üç ayrı cinste sınıflandırılmış.
Fiiler
Ulahça gramer Rumence'den kendisini ayıran bazı özelliklere sahiptir, en önemli özelliklerinden biri mastar kullanmadığıdır. Bu nedenle, Rumence'de mastar kullanan fiil zamanlar ve kipler (örneğin: basit gelecek zaman veya şart kipi), Ulahça'da diğer yöntemlerde yapılıyor. Ayrıca, sözlüklerde fiiller bildirme kipi, şimdiki zaman ve birinci insanda veriliyor.
Ulahça fiiler dört fiil çekime sınıflandırılıyorlar. Aşağıdaki tablo birkaç örnek veriyor, Rumencesi ile.



Fiil çekimi

Ulahça

(bild. şimd. 1. tek.)

Rumence

(bild. şimd. 1. tek.)

Rumence

(mastar)

Türkçe



I
cantu

dau

lucredzu
cant

dau

lucrez
a canta I

a da I

a lucra I
şarkı söylemek

vermek

çalışmak



II
ved

şedu

arman
vad

şed

raman
a vedea II

a şedea II

a ramane III (or a ramanea II)
görmek

oturmak

kalmak



III
duc

cunoscu

ardu
duc

cunosc

ard
a duce III

a cunoaşte III

a arde III
taşımak, götürmek

bilmek

yanmak



IV
mor

fug

ndultescu
mor

fug

ndulcesc
a muri IV

a fugi IV

a ndulci IV
ölmek

koşmak

tatlılaştırmak


Gelecek zaman
Gelecek zaman, "va" (düslemek) yardımcı değişmeyen cüzü ve dilek kipi kullanarak, aynen eski Rumence gibi oluşturuluyor.



Ulahça

Rumence

(eski)

Türkçe


va s-cantu
va sa cant
şarkı söyleyeceğim


va s-cantsa
va sa canti
şarkı söyleyeceksin


va s-canta
va sa cante
şarkı söyleyecek


va s-cantam
va sa cantam
şarkı söyleyeceğiz


va s-cantats
va sa cantati
şarkı söyleyeceksiniz


va s-canta
va sa cante
şarkı söyleyecekler


Geçmiş zaman
Rumence'de geçmiş zaman sentetik olarak (Portekizce gibi) oluşturuluyor, ama Ulahça "am" (sahip olmak) yardımcı fiili bitmemiş bir eylemi gösteren zamanı (aveam) ve geçmiş zaman cüzü olarak dolaylı anlatılmış yapı kullanıyor. Ulahça bu özelliği Megleno-Rumence ve Balkan dil birliğinde bazı dillerle paylaşıyor.
Birtek yardımcı fiil sayı ve kişiye bağlı çekim yapılabiliyor: aveam, aveai, avea, aveamu, aveata, avea, ama geçmiş sıfatı değişmiyor.



Ulahça

Megleno-Rumence

Rumence

Türkçe


avea macata
vea mancat
mancase
(o) yemiş



vea durmit
dormise
(o) uyumuş

Kaynak : Wikipedia