Damal, Ardahan Osmanlı-Rus Savaşı'ndan Günümüze Damal
 

Osmanlı-Rus Savaşı'ndan Günümüze Damal
Doğu Anadolu Bölgesi'nde, Ardahan İli'ne bağlı bir ilçe olan Damal, kuzeyde Posof ilçesi, doğuda Gürcistan ve Çıldır ilçesi, güneyde ve batıda Hanak ilçesi ile çevrilidir.
İlçe toprakları engebeli plato görünümünde olup, doğusunda Sivri Dağı ile Kel Dağı, batısında Ilgar Dağı yer almaktadır. Sivri Dağı eteklerinden çıkan Bağırsak Çayı, Araplar Mevkiinden çıkan Çukorasu Çayı, ilçe topraklarını sulayan Kura Nehri ile birleşmektedir. Bunların dışında bahar aylarında akan yaz sonlarında kuruyan Şülgür, Kınalı Kaya, İnce Dere dereleri vardır. Deniz seviyesinden 2.200 m. yükseklikteki ilçenin yüzölçümü 280 km2 olup, toplam nüfusu 8.516'dır.
Tarihi seyir içinde Damal, Türkmenler'den önceki adı "Petereke" dir, Türkmenlerin yurdu olduktan sonra ormanlık olan yörede çam ağacını orta direk yaparak taş ve topraktan basit damlar (evler) yapan Türkmen ustaları çadırda yaşayanlara ve konar göçer hayat sürenlere "gelin dam alın " diyerek Damal adını ortaya çıkarmışlardır.
Damal, eski tarihlerde Kafkaslardan Orta Asya'ya ve Avrupa ya gidip gelenler için uğurlama ve konaklama yeri olmuştur.
Bir çok kez yöre el değiştirmiş, Medler, Persler, Romalılar, Bizanslar, sonraki yıllarda Gürcü, Ermeni ve Rus işgallerine uğramış Çıldır eyaletine bağlı sancak beyliği olarak idare edilmiştir.
Damal, 1972 yılına kadar üç Damal olup ; Aşağı Damal, Yukarı Damal ve küçük Damal olarak adlandırılıp bağımsız köylerdi.
Üç köyün (A.Damal,Y.Damal.,K.Damal) birleşmesi ile belediye kurulur ve kasaba statüsüne kavuşur. 1992 yılında Ardahan'ın İl olması ile ilçe olan kasabamız da idari kademelenmede Ardahan iline bağlı ilçe olur, Hanak ilçesinden ayrılır.
İlçede, Yörede karasal iklim hüküm sürmekte olup, yağış ülke ortalamasının altındadır. Sıcaklık kış mevsiminde eksi 30-35 dereceye kadar düşer. Yazları serin, kışları ise soğuk ve yağışlıdır.
İlçenin ekonomisi hayvancılığa dayalıdır. Yörede karasal iklim hüküm sürdüğünden sebze, meyve tarımı yapılamamaktadır. Yaylalarda sığır ve inek besiciliği yapılmakta olup, bunlardan süt ve peynir elde edilmektedir. Arıcılık halkın gelirine katkıda bulunmakta olup, Kafkas ırkı kovanlardan bal üretilmektedir. Kısıtlı olanaklarla derelerde alabalık üretilmektedir. Ayrıca ilçede yöreye özgü damal bebekleri'de ekonomisinde önemli yer tutmaktadır.
Yörenin tarih öncesi ile ilgili yeterli bilgi bulunmamaktadır. Malazgirt Savaşı'ndan (1071) önce yöreye Oğuz boyları yerleşmiştir. Alpaslan tarafından 1064'de Selçuklu topraklarına katılmıştır.
1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'ndan sonra yapılan Ayastefanos Antlaşması ile yöre, Ruslara bırakılmıştır. Rus ordusunun çekilmesinden sonra, İngiliz desteğindeki Ermeni ve Gürcü çeteleri yöreyi işgale başlamıştır. Bu işgale karşı, Ardahan'da Milli İslam Şura Yerel Direniş Hükümeti kurulup siyasi ve askeri mücadele yapılmış, 16.03.1921 tarihinde yapılan Moskova anlaşması ile Türkiye'nin Rusya ile sınırı çizilmiştir. Bugün bu sınır Türkiye ile Gürcistan arasındadır. Damalın kurtuluşu 3 mart 1921'de Türkiye Cumhuriyeti topraklarına katılmıştır.
Cumhuriyetin ilanından sonra Damal, nahiye olarak 21 köyle birlikte Kars'ın Posof İlçesine bağlanmıştır. Damal 1954-1958 tarihleri arasında Kars'tan ayrılarak Ardahan İlçesine bağlanmıştır. Hanak Nahiyesinin 1958 tarihinde İlçe statüsüne getirilmesi sonucu köyleriyle birlikte Hanak İlçesine bağlanmış, 1972 yılında belediye kurularak kasaba statüsüne dönüşmüştür. 1992 yılında Ardahan'ın il olması ile Damal da ilçe konumuna getirilmiştir.
İlçede günümüze gelebilen eserler arasında; Seyitören Köyü Kızlar Kalesi, Otağlı Köyü Gacibe Kalesi, Üçdere Köyünde yıkılmış durumda olan Karanlık Kale ve Çala Manastırı vardır. Konuksever Mahallesinde bulunan kilise ve Obrucak Köyü içerisinde bulunan anıt mezar bulunmaktadır. --78.191.8.102 13:04, 28 Ocak 2010 (UTC)

Kaynak : Wikipedia