Enfeksiyon Hastalıklarına Karşı Korunma Yöntemi
 

Yaklaşık ikiyüz yıldan beri bulaşıcı hastalıklara karşı aşılama uygulanmaktadır.Bu sayede insanlık tarihinde en büyük ölümlere ve sakatlıklara yol açan bir çok hastalık ortadan kalkmış veya kalkmak üzeredir.Tıp tarihinin en önemli buluşlarından biri olan


Enfeksiyon hastalıklarına karşı en temel korunma yöntemi : Aşılama (Bağışıklanma)

Osmanlılarda 17.yy. civarında yaz mevsiminde çiçek bayramı diye festival tarzında ineklerin memelerinde bulunan çiçek virüsünün yaptığı kabarcıklardan insanların derilerine temiz bir iğne ile çizilerek bir çeşit aşılama yapılırdı.Bu sayede bu aşıyı alanlar çiçek hastalığına yakalanmazdı.Bu olayı gözlemleyen İngiltere Büyükelçisinin eşi Madam Montaigne,İngiltere de tanınmış bir tıp profe törenler yapılırdı.Buradasörü Edward Jenner`e bu festivalleri ayrıntısıyla bildirdi.Bu uygulamaları kendiside deneyen Jenner ,bu yılların en öldürücü hastalığı olan çiçek hastalığına karşı çok etkin olduğunu buldu.1796 yılında bu buluşunu tanınmış tıp dergilerinde yayınladı.Bu sayede aşılamanın babası ve duayeni sayıldı. Bu yazıda sizlere soru-cevap tarzında aşılamanın ne olduğunu,prensiplerini ve aşı takvimini anlatmaya çalışacağım.

SORU: Aşı nedir ve nasıl etkili olmaktadır?
YANIT: Aşı insan vücuduna verilen, hastalık yapıcı etkisi ortadankaldırılmış mikroorganizmalar veya onların parçalarıdır.Bunlara tıp deyimiyle ANTİJEN adını vermekteyiz.Bu antijenler protein yapısındadırlar.Vücudumuz verilen bu antijene karşı gene protein yapısında maddeler üretir.Bu maddelerede ANTİKOR adını vermekteyiz.Örneğinocuk felci hastalığına karşı hastalık yapıcı etkisi ortadan kaldırılmış çocuk felci virüsünü ağızdan 1-2 damla halinde yada cilt yoluylaenjeksiyon şeklinde vererek vücudumuzu bu mikroba karşı bağışık hale getirmekteyiz.Verdiğimiz bu aşı sayesinde vücudumuz çocuk felci (polio)virüsüne karşı antikor üretmekte ve hastalığa karşı tam olarak korumasağlamaktadır.Diğer tüm aşılarda aynı mekanizma ile koruma sağlamaktadır.

SORU: İdeal aşı nedir?

YANIT: İdeal aşı yüzde yüz ve yaşam boyu koruyan aşıdır.Kuşkusuz aşılarımızın hepsi yüzde yüz korumamaktadır.Gene de yüzde yüze yakın koruma sağlamaktadır.

SORU: Ülkemizde hangi aşılar mevcuttur?

YANIT: Ülkemizde bir kaç aşı dışında dünyada uygulanan bütün aşıları bulmak mümkündür.
SORU: Rutin aşılama takvimi nedir?



YANIT: Rutin aşılar,Sağlık Bakanlığı`nın ve üniversite tıp fakültelerininönerdiği aşılar olup, çocuklarımıza doğumdan itibaren belli bir takvim dahilinde uyguladığımız aşılardır.Bu aşılar şunlardır;BCG(verem),Çocuk felci (polio) aşısı,Difteri,Boğmaca,Tetanoz(karma aşı),Kızamık,Hepatit B (sarılık), Kabakulak, Kızamık, Kızamıkçık (MMR) dir.Bu aşıların önerilen takvimi şöyledir.

Doğumda: Hep B aşısı
1.Ay :BCG/Hep B aşısı
2.Ay .ifteri,Boğmaca,Tetanoz,Çocuk felci
3/4.Ay .ifteri,Boğmaca,Tetanoz,Çocuk felci
4/6.Ay .ifteri,Boğmaca,Tetanoz,Çocuk felci
6.Ay :Hep B aşısı
9.Ay :kızamık aşısı
15.Ay :Kabakılak,Kızamık,Kızamıkçık(MMR)aşılarÄ ±
18.Ay .ifteri,Boğmaca,Tetanoz,Çocuk felci
4/6 Yaş .ifteri,Tetanoz,Çocuk felci,MMR,BCG tekrar aşıları

SORU: Rutin olmayan aşılar nelerdir? Neden önemlidir?
YANIT: Ülkemizde kullandığımız,rutin olmayan fakat önemli olupönerilen aşılar şunlardır:

Su çiçeği aşısı:1. yaş bitiminden itibaren tek doz yapılır.

Menenjit(Hib)aşısı: 2/4/6.aylarda ve bir yaş bitiminde tekrar(rapel) uygulanır.

Hepatit A aşısı: 1-2 yaşından itibaren 6 ay arayla iki doz halinde uygulanır.

Zatürre (pnömokok) aşısı: 2 yaşından itibaren tek doz şeklinde uygulanır.

Grip aşısı: 6.aydan itibaren küçük çocuklarda 1/2 doz şeklinde ikikez,büyük çocuklarda ve erişkinlerde tek doz olarak uygulanır.Koruyuculuğu yapıldığı yıl için geçerlidir.

Kuduz aşısı: Şüpheli hayvan ısırmalarında duruma göre 3-5 doz şeklindeuygulanır.

SORU: Erişkin döneminde uygulanan aşılar nelerdir?

YANIT: Bu dönemde yapılması gereken önemli aşılar:

Tetanoz aşısı: Her 5 yılda bir yapılır.
Hep B aşısı:3 doz halinde uygulanır.
Pnömoni (Zatürre aşısı):Tek doz halinde yapılır.5 yıl sonra tekrarındayarar vardır.
Eğer erişkin kişi Hepatit A,Su çiçeği,Kabakulak,Kızamık,Kızamıkçıkhastal ıklarını geçirmemişse aşılama yoluyla bu hastalıklara karşı koruma sağlanabilir.

SORU: Aşıların yan etkileri nelerdir?

YANIT: Günümüzde kullandığımız aşıların pratik olarak yan etkileriyoktur.Lokal olarak aşı yapılan bölgede kızarıklık,şişlik ,ağrı görülebilir.Bu durumda ağrı kesici ilaçlar kullanılabilir.

SONUÇ: Aşılama (bağışıklama)sayesinde yeryüzünde bir çok hastalıkya tamamen (çiçek,veba gibi) veya çok önemli derecede ortadan kalkmıştır. Önümüzdeki yıllarda da çocuk felci,difteri,boğmaca,kızamık,kızamıkçık,ka bakulak ,su çiçeği gibi hastalıklarda aşılar sayesinde tamamen ortadan kalkabilir.

Prof. Dr. Sırrı BEKTAŞ
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı