7. Sınıf ( Türkçe ) Yazım Kuralları
 

Türkçe

Yazım Kuralları - Harfler


Kulağımızın duyabildiği hava titreşimlerine ses denir. Ses, ağzımızdan bir çırpıda çıkan, hece ve sözcük oluşturmaya yarayan dil bilgisi birimidir.


Sesleri yazılı anlatımda göstermek için kullandığımız işaretlere harf adı verilir.


Türkçenin sesleri, ses yolundan çıkışlarına göre ünlü ve ünsüz olmak üzere iki gruba ayrılır. Türkçede 29 adet ses vardır. Bunlardan 8’i ünlü, 21’i ünsüzdür.


A) Ünlüler ( Sesliler )

Ses yolunda biçbir engele uğramadan çökan, tek başına okunup hece oluşturabilen seslere ünlü ( sesli ) harfler denir. Dilimizde sekiz ünlü ( sesli ) harf vardır: ( a,e,ı,i,o,ö,u,ü )


Dilin, dudakları ve alt çeneninm duruma göre ünlülerin özellikleri aşağıda verilmiştir.


Düz, geniş, kalın ünlü: ( a )

Düz, geniş, ince ünlü: ( e )

Düz, dar, kalın ünlü: ( ı )

Düz, dar, ince ünlü: ( i )


Yuvarlak, geniş, kalın: ( o )

Yuvarlak, geniş, ince: ( ö )

Yuvarlak, dar, kalın: ( u )

Yuvarlak, dar, ince: ( ü )


Türkçe

Yazım Kuralları – Ünlülerle İlgili Özellikler Ve Kurallar


1. Büyük Ünlü Uyumu ( Kalınlık – İncelik Uyumu )


 Çok heceli Türkçe bir sözcüğün bütün ünlüleri ya kalın ya da ince olmak zorundadır. Buna büyük ünlü uyumu denir.


Önemsemek ( ö,e,e,e  Hepsi ince )

Karanlık ( a,a,ı  Hepsi kalın )

İyimser ( i,i,e  Hepsi ince )

Çözümler ( ö,ü, e  Hepsi ince )


Yukarıdaki sözcükler büyük ünlü uyumuna uymaktadır.


 Bir sözcükte kalın ve ince ünlüler birlikte kullanılmışsa, o sözcük büyük ünlü uyumuna uymaz.


Esaret ( e,a,e  Ünlüler karışık )

Tiyatrı ( i,a,o  Ünlüler karışık )

Hakim ( a,i  Ünlüler karışık )


Yukarıdaki sözcükler büyük ünlü uyumuna uymamaktadır ve Türkçe kökenli değildir.


 Bazı Türkçe sözcükler uğradıkları ses değişimden dolayı büyük ünlü uyumuna akırı hale gelmiştir.


Anne ( Ana ) / Kardeş ( Karındaş ) / Şişman ( Şişmen ) / Elma ( Alma )


 Sözcüklerin sonuna gelen ekler de genellikle büyük ünlü uyumna uyar. Ancak aşağıdaki ekler, bu kurala akırıdır; bazı sözcüklerde uyumu bozar.


-yor: biliyor, seviyor

-ken: bakarken, çalışırken

-ki: çatıdaki, akşamki

-leyin: sabahleyin, akşamleyin

-daş: meslektaş, gönüldaş

-(i)mtırak: ekşimtırak, yeşilimtırak

-gil: Orhangil, amcamgil


Bu ekler kurala aykırıdır; ancak sözcük, eke uyarsa uyum bozulmayabilir:


-yor: başlıyor

-ki: ilerideki

-ken: evdeyken

-leyin: geleceyin

-daş: vatandaş

-(ı)mtırak: sarımtırak

-gil: teyzemgil



Türkçe

Yazım Kuralları – Küçük Ünlü Uyumu

( Düzlük – Yuvarlak Uyumu )


Ünlülerin düzlük – yuvarlaklık açısından değerlendirdiği küçük ünlü uyumundan bağımsız değildir. Yani bu iki uyum birlikte düşünülmeledir.


Bir sözcükte küçük ünlü uyumu aranırken önce bu sözcüğün büyük ünlü uyumuna uyup uymadığına bakılmalıdır. Büyük ünlü uyumuna uymayan sözcükle küçük ünlü uyumuna da uymaz.


Küçük ünlü uyumunun iki temel kuralı vardır:


 Çok heceli Türkçe sözcüklerde düz ünlülerden sonra yine düz ünlüler gelir; bu gelişte karanlık – incelik uyumu da dikkate alınır.


İlk hece ( Düz [ a,e,ı,i ] )

A  a,ı

E  e,i

I  a,ı

İ  e,i


Sonraki hece ( Düz [ a,e,ı,i ] )

Tabak, çadır

Petek, temiz

Çınar, tırmık

Çilek, titiz


Yukarıdaki sözcüklerde ünlüler ya düz – kalın ya da düz – incedir. O halde bu sözcükler küçük ünlü uyumuna uyar.


1. Grup ( Bahçe, sinema, kitap, kalem )

2. Grup ( Rapor, melodi, balkon, radyo )


Yukarıdaki birinci gruptaki sözcüklerde kalınlık – incelik uyumu yoktur. İkinci gruptaki sözcüklerde de düz ünlülerden sonra yuvarlak ünlü kullanılmıştır. Dolayısıyla bu sözcükler küçük ünlü uyumuna aykırıdır.


 Çok heceli Türkçe bir sözcüğün ilk hecesinde yuvarlak bir ünlü ( o,ö,u,ü ) varsa, bundan sonr agelen hecelerin ünlüleri ya dar – yuvarlak ( u,ü ) ya da düz – geniş ( a,e ) olur. Burada da karanlık – incelik uyumu dikkate alınır



İlk hece; ( o,ö,u,ü )  Sonraki hece; ( u,ü/a,e )

O  u,a  okul, çorba

Ö  ü,e  kömür, ördek

U  u,a  uzun, tuzak

Ü  ü,e  hüzün, kürek


Yukarıdaki sözcüklerde ünlüler düzlük – yuvarlaklık ve kalınlık – incelik bakımından uyumludur. Bu sözcükler küçük ünlü uyumuna uğrar.




Repler bekleniyor...