Dogum Kontrol Yöntemleri
 

Dogum Kontrolü, her ailenin istedigi sayida ve istedigi zaman çocuk sahibi olmasidir. Bu amaçla kadin ve erkekler tarafindan çesitli dogum kontrol yöntemleri kullanilmaktadir.


Kendinize en uygun dogum kontrol yöntemini seçmeye çalisin. En az yan etkili, en güvenli yöntemleri deneyin. En dogrusu çiftin en kolay uyguladiklari ve yeterli sonuç aldiklari yöntemi seçmesidir. Bu karar her çiftte farkli olabilir. Doktorunuz size seçiminizde dogum kontrol yöntemlerini ayrintili olarak anlatarak yardimci olacaktir.


Dogum Kontrol Yöntemleri



Etkinlik

RIA (Rahim Içi Araç, Spiral)

%98


Geri çekme

Belirsiz


Aylik ve Üç Aylik Igneler (Mesigyna ®), (Depoprovera ®)

%99


Takvim Yöntemi

Belirsiz


Dogum Kontrol Hapi

%99,9


Vajinal Ovül

Belirsiz


Kondom (Kilif, Prezervatif)

%80


Tuba Ligasyonu (Kordonlarin Baglanmasi)

%99,9


Dogum kontrolü yöntemleri ile ailelerle birlikte toplumlar da daha saglikli yapida olusmaktadir. Ayrica dogum kontrolü ile cinsel yolla bulasan hastaliklar azalmakta, kürtaj orani düsmektedir. Anne ve bebeklerin hasta olmasi ve hayatini kaybetme sansi azalmaktadir. Türkiye''de her yil yaklasik 2000 kadin gebelik, dogum ve logusalik hastaliklari nedeniyle yasamini kaybetmektedir. Gebe kadinlarin yaklasik yarisi gebelige istemeden sahip olmakta, yaridan fazla kadin ise koruma orani yetersiz olan geleneksel yöntemlerle korunmaya çalismaktadir. Asagida dogum kontrol yöntemleri ayrintili olarak incelenmektedir. Korunma isteyen kisilerin dikkat edecegi nokta her yöntemin her aileye uygun olmayabilecegidir. Bu yüzden genellikle aileye özel yöntem seçimi yapilmalidir.


Dogum kontrol haplari, gebelikten korunma amaci ile agizdan alinarak kullanilan ilaçlardir. Genellikle 21 adet tablet, günde bir adet olarak kullanilir ve tabletlerin bitiminde 7 gün ara verilir. ilk kutuya baslama adetin ilk günü olur, 21 tablet bittikten birkaç gün sonra sonraki ayin adeti baslar. Dogum kontrol haplari adetlerin olma zamanini düzenlemekle birlikte genellikle miktarini azaltmaktadirlar fakat bunda korkacak bir nokta yoktur. Bir gün ilaç kullanimi unutulursa animsandigi ilk an tablet alinmalidir. iki gün unutulursa gebelikten korunma çok azalacagindan baska bir yöntem (kondom, takvim yöntemi vs.) kullanilmalidir. Dogum kontrol haplarinin kullaniminin baslanmasiyla belli yan etkiler ortaya çiksa bile ilaç kullaniminin devam edilmesiyle zamanla bunlar azalmaktadir. Dikkat edilmesi gereken diger bir nokta da hap kullanimi olabildigi kadar sürekli olmali, yani aniden ilaç kullanimi kesilmemelidir.


Dogum kontrol haplari, genel olarak içerdigi kadinlik hormonu (estrojen) ile yumurtlamayi ve rahmin olasi bir gebelik için hazirlanmasini engelleyerek etkili olmaktadir. Ayrica içerdigi progesteron hormonu ile estrojenin bazi yan etkileri yok edilmeye çalisilmaktadir. Böylece az siklikla görülse bile bu hormonlara bagli olarak bazi yan etkiler olusabilmektedir. Kullanimin ilk üç ayinda siklikla geçici olan bulanti, kusma, memelerde hassasiyet, kilo artisi, düzensiz kanamalar, lekelenmeler olabilir. Haplar uzun süreli kullanimda da baska bazi etkilere neden olabilmektedir. Bu etkilerin bazilari olumlu yöndedir. örnegin, yumurtalik ve rahim kanseri, yumurtalik iltihabi, dis gebelik, kansizlik, iyi huylu meme hastaliklari ve yumurtalik kisti olusumunu azaltmaktadir. Dogum kontrol haplarinin gebelikten koruyucu etkisi sürekli degildir birakildiktan sonra gebelik olusabilir. Bazen özellikle düsük dozlu haplarin birakilmasindan sonra adet gecikmeleri olabilir. Böyle bir durumda doktora basvurulmali ve adet düzenleyici tedavi yapilmalidir.


Rahim içi araç (RIA), özel bir plastik ve bakirdan yapilmis rahim içine yerlestirilerek kullanilan küçük bir alettir. RIA bir jinekolog tarafindan adetin 2.-3. gününde agrisiz bir biçiminde yerlestirilebilir. Rahim içine yerlestirildigi ilk ay koruma orani yetersiz olabilir. Bu dönemde baska bir yöntemle korunmak uygun olacaktir. Rahim içinde yabanci cisim etkisi yaratarak ve içerdigi bakirin etkisiyle gebelikten korumaktadir. Bakir yerine yavas olarak hormon salgilayan RIA tipi de vardir. RIA''lar genellikle bes yil süre ile etkilidir. Bu süre sonunda kullanim birakilmali veya uygun bir biçimde yenilenmelidir.


RIA kullanimi ile adet süresi uzayabilir ve miktari artabilir. Bazen adet sancilari yaratabilir. Yapilan arastirmalar sonucunda infeksiyon sikligini artirdigi saptanmistir. Bu yüzden sik cinsel temastan kaçinilmali, temizlige dikkat edilmelidir. Her adet sonrasi RIA''nin yerinde olup olmadigi kontrol edilmelidir. Bunun için vajen içine parmak sokularak hareket ettirilerek RIA''nin ipi hissedilmelidir. RIA''nin gebelikten koruyucu etkisi çikarildiktan sonra devam etmez ve sonraki aylarda hemen gebelik olusabilir.


Tuba ligasyonu, küçük bir operasyonla tubalarin kapatilmasidir. Laparoskopi, mini laparotomi (Karinin açilmasi), veya baska bir operasyon sirasinda yapilabilir. Tuba ligasyonu küçük de olsa bir operasyon yapilmasini gerektirse de çok güvenilir ve yan etkisi olmayan bir yöntemdir. Bu yöntemin geri dönüsü yoktur bu yüzden çocuk istegi olmayacak ileri yastaki ve çocuk sayisi yeterli kadinlara yapilmalidir.


Aylik ve üç aylik igneler, estrojen ve progesteron hormonlarinin yagli eriyikleridir. Aylik igne (Mesigyna ®), adetin ilk gününde yapilir, bir ay boyunca etkili olarak gebelikten korunma saglar. Enjeksiyon her ay yinelenmelidir. Üç aylik igne (Depoprovera ®), ise adetin baslangicindan itibaren ilk üç gün içinde kullanilir. Etkili korunma süresi üç ay kadar sürer. Enjeksiyon düzenli olarak her üç ayda bir yapilmalidir. Bu iki yöntem kullanim kolayligi ve maliyetlerinin azliklari nedeniyle kisa sürede popüler olmuslardir. Bu yöntemlerin yakinma yaratan tek dezavantaji uzun süreli (6 aydan uzun) kullanimlar sirasinda adet düzensizlikleri yaratmasidir. Bundan korkulmamali süpheli durumlarda gebelik testi yaptirarak ilaç kullanimina devam edilmelidir.


Kondom (Prezervatif, kilif), erkekler tarafindan kullanilan yöntemlerin en güvenilir olanidir. Kullanimi cinsel temas sirasinda erkek cinsel organinin sertlestigi sirada üzerine takilmasi ile olur. En uç kisimda meninin dolmasi için bir miktar bosluk birakilmalidir. Kondom üzerinde sperm öldürücü bir madde oldugundan her seferinde yeni bir kondom kullanilmalidir. Kondom kullanimi ile seksüel yolla geçen infeksiyon orani, özellikle hepatit B ve AIDS bulasma sikligi azalmaktadir. Basit ve ucuz bir yöntem olmasina ragmen güvenilirligi diger yöntemlere göre daha azdir. çiftler tarafindan cinsel zevki azaltabildiginden bazen tercih edilmemektedir.


Diger yöntemler, güvenilir degildir ve kullanimlari zordur. Bu yöntemler önerilmemekle beraber bazi çiftler tarafindan yeterli bir biçimde kullanilabilmektedirler. Geri çekme yönteminde erkek cinsel iliski sirasinda bosalma olmadan penisini geri çeker. Bazen engellenemeyen bosalmalar olabildiginden bu yöntem güvenilir degildir. Takvim yönteminde kadinlarda yumurtlama zamaninin tahmin edilmesine dayanir. Normalde yumurtlama adet baslangicindan sonra 13-14. günde olur. Yumurtlamanin izlenmesi ayrica vücut isisi takibi ile yapilabilir. Sabah uyanir uyanmaz koltuk altindan vücut isisina bakilir. Vücut isisi yumurtlama döneminde 0.5 derece santigrat yükselir. Bu dönemde cinsel iliski yapilmazsa veya dikkat edilirse gebelikten kaçinilmis olur. Fakat yumurtlama bazen beklenen tarihte olmaz ve bu da istenmeyen gebeliklere neden olabilir. Vajinal ovül veya vajinal temizlik yöntemleri güvenilir degillerdir ve saglik açisindan zararli olabilirler. Vajenin dogal salgisinin bu yöntemlerle bozulmasi buradaki organlarin hastaliklara karsi direncini azaltir.