Göz Kapağı Gözümüzü Nasıl Korur?
 

Göz Kapağı Gözümüzü Nasıl Korur?.....

• Siz uyurken göz kapaklarınız hangi işlevlerini
  yerine getirir?Göz kapağının derisi, neden vücudun diğer
  kısımlarına göre çok daha incedir?
• Gözlerimiz göz kapakları vasıtası ile otomatik olarak temizlenmeseydi ne olurdu? Gözü koruyan erken uyarı sistemi nasıl çalışır?

"Sonra onu 'düzeltip bir biçime soktu' ve ona Ruhundan üfledi. Sizin için de kulak, gözler ve gönüller var etti. Ne az şükrediyorsunuz?" (Secde Suresi, 9)

Göz­ler vü­cu­dun dış dün­ya­ya açı­lan pen­ce­re­le­rin­den bi­ri­si­dir. Bu ha­ya­ti or­gan­la­rın ko­run­ma­sı ve ba­kı­mı mü­kem­mel bir sis­tem­le ya­ra­tıl­mış olan göz ka­pak­la­rı sa­ye­sin­de ger­çek­leş­mek­te­dir. İş­te göz ka­pak­la­rı­nın mu­az­zam özel­lik­le­ri:

Gö­re­vi... Göz ka­pak­la­rı­nın gö­re­vi, göz kü­re­si­ni ko­ru­mak­la bir­lik­te "kon­jonk­ti­va" (göz kü­re­si­ni göz ka­pak­la­rıy­la bir­leş­ti­ren in­ce zar) ve "kor­nea"yı (gö­zün dış ta­ba­ka­sı) her an bel­li bir nem ora­nın­da tut­mak­tır. Göz ka­pak­la­rı­nın iç kıs­mın­da bu­lu­nan kon­jonk­ti­va ad­lı kat­ma­nın da­mar­la­rı, uy­ku­da ok­si­jen ala­ma­yan gö­zün dış ta­ba­ka­sı­nı bes­ler.

İn­ce Ya­pı­sı... Ge­rek­ti­ği za­man göz yu­va­sı­nın üs­tü­nü ta­ma­men ve sı­kı­ca ör­te­bi­len göz ka­pa­ğı­nın de­ri­si, vü­cu­dun di­ğer kı­sım­la­rın­da bu­lu­nan de­ri­ye gö­re çok da­ha in­ce­dir. Göz ka­pa­ğı de­ri­si­nin alt ta­ba­ka­sı yağ­sız ve çok gev­şek­tir, kan bu böl­ge­de ko­lay top­la­nır. Eğer göz ka­pa­ğı­nın de­ri­si ka­lın ve yağ­lı bir ya­pı­ya sa­hip ol­say­dı, göz­le­rin açı­lıp ka­pan­ma­sı ol­duk­ça zor bir iş­lem olur­du.

Oto­ma­tik Te­miz­le­me Özel­li­ği... Her­ insan gün için­de hiç far­kın­da ol­ma­dan bin­ler­ce kez göz­le­ri­ni kır­par. Bu ha­re­ket, is­tem dı­şı ola­rak ya­pı­lır ve bu sa­ye­de göz­ler yo­ğun ışık te­ma­sın­dan ve ya­ban­cı mad­de­ler­den ko­ru­nur. İş­le­min oto­ma­tik ola­rak ya­pıl­ma­sı da ço­ğu in­sa­nın far­kın­da ol­ma­dı­ğı bir ni­met­tir.

Bu te­miz­len­me, oto­ma­tik ola­rak ya­pıl­ma­say­dı ne olur­du? Böy­le bir du­rum­da in­san göz kırp­ma­yı yal­nız­ca gö­zü­nün için­de ra­hat­sız edi­ci mik­tar­da ya­ban­cı mad­de bi­rik­ti­ğin­de ha­tır­lar­dı. Bu da, gö­zün mik­rop kap­ma­sı­na ne­den olur­du. Göz­ler ta­ma­men te­miz­le­ne­me­di­ğin­den pus­lu, bu­la­nık bir gö­rün­tü mey­da­na ge­lir­di. Göz kırp­mak bü­yük bir so­run olur, in­san gün bo­yun­ca sü­rek­li göz kırp­ma­yı unut­ma­ma­ya kon­sant­re ol­mak zo­run­da ka­lır­dı.

Göz­le Uyum­lu Şek­li... Göz ka­pa­ğı, ka­vis­li göz ya­pı­sı­nın üs­tü­ne ku­sur­suz ola­rak otu­ran bir me­ka­niz­ma­dır. Bu mü­kem­mel uyum sa­ye­sin­de, göz ka­pa­ğı­nın açı­lıp ka­pan­ma­sı es­na­sın­da gö­zün ön yü­ze­yin­de te­mas edil­me­yen hiç­bir nok­ta kal­maz. Göz ka­pa­ğı, gö­zü bu şe­kil­de ku­sur­suz ola­rak sar­ma­say­dı, ka­lan boş­luk­lar­da­ki ya­ban­cı mad­de­le­rin te­miz­len­me­si müm­kün ol­ma­ya­cak­tı.

Göz ka­pa­ğı­nın için­de bu­lu­nan bez­ler göz ya­şı üre­ti­mi ya­par­lar. Ay­nı za­man­da bu bez­ler­den sal­gı­la­nan yağ ile kir­pik­ler kap­la­nır. Bu kap­la­ma sa­ye­sin­de kir­pik­ler yu­ka­rı kıv­rı­la­rak gö­zün gör­me ala­nı­nı açar­lar. Ay­nı za­man­da da kap­la­ma ile es­te­tik bir gö­rü­nüm ka­zan­mış olur­lar.

An­ti­sep­tik Göz Sı­vı­la­rı

Her bir­kaç sa­ni­ye­de bir, göz kır­pıl­dı­ğın­da göz ka­pak­la­rı tıp­kı ara­ba ca­mı si­le­cek­le­ri gi­bi göz­le­ri su­lan­dı­rır, ya­ban­cı mad­de­le­ri te­miz­ler. Uy­ku sı­ra­sın­da ise göz ka­pak­la­rı ka­pa­lı ol­du­ğu için göz­ler ku­ru­ma­ya kar­şı oto­ma­tik ola­rak ko­ru­nur. Açı­lıp ka­pan­ma es­na­sın­da, göz ka­pa­ğı­nın için­de bu­lu­nan özel bir bez­den (me­ibo­mi­us be­zi) sal­gı­la­nan yağ­lı bir sal­gı ka­pak­la­rın bir­bir­le­ri­ne ya­pış­ma­la­rı­nı en­gel­ler ve göz ka­pak­la­rı­nın kay­ma­sı­nı ko­lay­laş­tı­rır. (Ge­li­şim Hac­het­te, Cilt 5, s. 1545; Jillyn Smith, Sen­se and Sen­se­bi­li­ti­es, Wi­ley Sci­en­ce Edi­ti­on, s. 54)

Uyur­ken Ka­pa­lı Dur­ma Özel­li­ği... Göz ka­pa­ğı­nın uyur­ken ka­pa­lı dur­ma­sı da çok önem­li­dir. Eğer göz ka­pa­ğı uyur­ken ka­pan­ma­say­dı, uyu­mak in­san için son de­re­ce zor bir iş­lem ha­li­ne ge­le­cek­ti. Uyu­ya­bil­mek için ka­ran­lık bir oda­ya ih­ti­yaç ola­cak, gün­düz­le­ri hiç uyu­na­ma­ya­cak­tı. (Ben Es­ter­man, Eye Bo­ok, Vir­gi­nia: Gre­at Oce­an Pub­lis­hers, 1977, s. 216)

Uy­ku es­na­sın­da açık ka­lan göz­ler ise her tür­lü dış et­ki­ye kar­şı sa­vun­ma­sız ka­la­cak­lar­dı.

Göz Ka­pa­ğı Er­ken Uya­rı Sis­te­mi ile Gö­zü Na­sıl Ko­rur?

Göz, mev­cut bir er­ken uya­rı sis­te­mi sa­ye­sin­de teh­li­ke­ler­den ko­ru­nur. Bu sis­te­min te­mel pren­si­bi; gö­ze yö­ne­lik bir teh­dit kar­şı­sın­da, gö­zün et­ra­fın­da ya da üze­rin­de bu­lu­nan si­nir­le­rin göz ka­pa­ğı­nı dev­re­ye sok­ma­sı­dır. Bu si­nir­ler göz ka­pa­ğı­nı ça­lış­tı­ran kas­la­rı uya­rır­lar.




Göz ka­pak­la­rı­nın ka­pa­nıp açıl­ma­sın­dan so­rum­lu fark­lı kas çe­şit­le­ri var­dır. Bu kas­la­ra ba­ğım­lı ola­rak göz ka­pak­la­rı­nın ha­re­ke­ti üç şe­kil­de olur:

• Dü­zen­li göz kırp­ma,
• Ref­leks ola­rak ka­pan­ma,
• İs­te­ğe bağ­lı ola­rak ka­pan­ma.

Kor­ne­aya, kir­pik­le­re, kaş­la­rın or­ta­sı­na ve­ya al­na ya­pı­lan ani te­mas so­nu­cun­da göz ka­pa­ğı di­rekt ola­rak uya­rı­lır. Bu uya­rı, ade­ta bir er­ken uya­rı sis­te­mi gi­bi dö­şen­miş si­nir yol­la­rı sa­ye­sin­de göz ka­pak­la­rı­nı ha­re­ke­te ge­çi­rir. Özel hat­lar­la des­tek­len­miş olan alarm sis­te­mi, Al­lah'ın ku­sur­suz ya­ra­tı­şı­nın bir ese­ri­dir.

Göz Kırp­ma

Göz kırp­ma ha­va ile te­mas ha­lin­de ya­şa­yan ve göz ka­pa­ğı bu­lu­nan omur­ga­lı­la­ra ait bir özel­lik­tir. Da­ki­ka­da yak­la­şık 10-20 ke­re is­tem­siz ola­rak ka­pa­nır. Sü­rek­li oku­ma, dik­kat yo­ğun­laş­tır­ma ya da ha­va­da­ki ne­min art­ma­sı gi­bi et­men­ler göz kırp­ma­yı azal­tır. Sı­cak­lı­ğın ve­ya ışı­ğın art­ma­sı gi­bi et­ken­ler ise göz kırp­ma­yı ar­tı­rı­cı rol oy­nar. Bu sa­ye­de gö­zün te­miz­li­ği, in­sa­nı meş­gul et­me­yen oto­ma­tik bir sis­tem­le sağ­lan­mış olur.

Ref­leks Ola­rak Ka­pan­ma

Ref­leks­ler in­sa­nın çe­şit­li dış uya­ran­la­ra, ira­de dı­şın­da ve çok kı­sa bir sü­re için­de ver­di­ği tep­ki­ler­dir. Ge­rek­li du­rum­lar­da göz ka­pa­ğı­nı da ha­re­ke­te ge­çi­ren bu ref­leks me­ka­niz­ma­sı, teh­li­ke­le­re kar­şı bir si­gor­ta gö­re­vi gö­rür. Kor­ne­aya, kir­pik­le­re, hız­lı­ca kaş­la­rın or­ta­sı­na ya da al­na do­kun­ma göz ka­pa­ğı­nı uya­ran ref­lek­sin oluş­ma­sı­na ne­den olur.

İnsan, çevresinde devamlı olarak değişen şartlar karşısında hayatını devam ettirebilmek için, dışarıda olup bitten olaylardan tam zamanında haberdar olmalıdır. Bu yüzden göz kırpma işlemi bir yaratılış mucizesi olarak insanın dış dünyayı algılamasını engellemeyecek kadar kısa bir süre içinde gerçekleşir. Eğer bu işlem uzun sürseydi, çok büyük tehlikeler söz konusu olabilirdi. Örneğin insan gözünü kırpma işlemi ile meşgul olduğu bir anda belki de üzerine gelen bir tehlikeyi fark edip kaçmaya fırsat bulamayabilirdi.

Eğer göz kırp­ma ref­lek­si­ni mey­da­na ge­ti­ren si­nir ağı in­ce­le­nir­se, bu ağın ne ka­dar in­ce­lik­le plan­lan­mış bir ya­pı­ya sa­hip ol­du­ğu açık­ça gö­rü­lür. Çün­kü yu­ka­rı­da be­lir­ti­len her ref­leks için göz ka­pa­ğı­na ta­şı­nan uya­rı­lar fark­lı si­nir yol­la­rın­dan geç­mek­te­dir. Ya­ni gö­zün et­ra­fı çok sa­yı­da er­ken uya­rı sis­te­miy­le do­na­tıl­mış­tır.

Be­yin, çok kı­sa sü­re­de ge­len bu uya­rı­la­rı de­ğer­len­di­rir ve il­gi­li kas­la­ra si­nir uya­rı­la­rı­nın git­me­si­ni sağ­lar. Bu iş­lem­ler sı­ra­sın­da si­nir uya­rı­la­rı yol­la­rı­nı hiç şa­şır­ma­dan sa­ni­ye­nin bin­de bi­ri ka­dar kı­sa bir sü­re için­de bey­ne ula­şır­lar. Be­yin­den ge­len emir so­nu­cun­da göz ka­pa­ğı, gö­zü ya­ban­cı mad­de­ler­den ko­ru­mak ve­ya si­le­cek gö­re­vi­ni ye­ri­ne ge­ti­re­bil­mek için tam za­ma­nın­da ka­pa­nır. Mev­cut teh­li­ke­nin anın­da ta­nın­ma­sı, fark­lı du­rum­la­ra ait ref­leks­le­rin ay­rı si­nir yol­la­rın­dan, bir­bi­ri­ne ka­rış­tı­rıl­ma­dan sin­yal ola­rak ulaş­tı­rıl­ma­sı son de­re­ce komp­leks iş­lem­ler­dir.

Bey­nin göz­ler ile uyum için­de ger­çek­leş­tir­di­ği bu da­ya­nış­ma ve bu­ra­da göz ka­pak­la­rı hak­kın­da yer ver­di­ği­miz bir­kaç özel­lik, Rab­bi­miz'in üs­tün sa­na­tı­nı gör­me­mi­ze ve sü­rek­li şük­ret­me­mi­ze ve­si­le olan te­cel­li­le­rin­den yal­nız­ca bir­ka­çı­dır. Ku­ran'da Yü­ce Al­lah'ın ya­ra­tı­şın­da­ki bu ku­sur­suz­luk şöy­le bil­di­ril­mek­te­dir:

“Ki O, ya­rat­tı­ğı her şe­yi en gü­zel ya­pan ve in­sa­nı ya­rat­ma­ya bir ça­mur­dan baş­la­yan­dır. Son­ra onun so­yu­nu bir öz­den (sü­la­le'den), bas­ba­ya­ğı bir su­dan yap­mış­tır. Son­ra onu 'dü­zel­tip bir bi­çi­me sok­tu' ve ona ru­hun­dan üf­le­di. Si­zin için de ku­lak, göz­ler ve gö­nül­ler var et­ti. Ne az şük­re­di­yor­su­nuz?” (Sec­de Su­re­si, 7-9) (makale harun yahya)