Refik Saydam
 

Refik Saydam

Hekim ve devlet adamı. 8 Eylül 1881de İstanbulda doğdu. İlk ve orta tahsilini tamamladıktan sonra, 1905te Mekteb-i Tıbbiye-i Şahâne'yi (Askerî Tıbbiye) bitirdi. Daha sonra, Almanyanın Berlin Askerî Tıp Akademisinde Brandenburg, Danzig ve Spandaudaki tıp merkezlerinde ihtisas yaptı. Balkan Harbinin başlaması üzerine, 1912de İstanbula geri döndü. Çatalca Cephesinde savaşa katılan Refik Saydam, savaş sırasında kolera salgınını önleyici çalışmalar yaptı. Birinci Dünyâ Harbi sırasında, Sahra Genel Sağlık Müfettiş Yardımcılığına getirildi. Bu görevdeyken kurduğu Bakteriyoloji Enstitüsünde tifo, dizanteri, veba, kolera aşılarıyla tetanos, dizanteri serumlarını üretti ve tifüse karşı hazırladığı aşı tıp literatürüne geçti.


Refik Saydam, Kurtuluş Savaşından önce, 9. Kolordu Sağlık Müfettiş Yardımcısı olarak Mustafa Kemalle birlikte Anadoluya geçti. Binbaşıyken ordudan ayrıldı. Erzurum ve Sivas kongrelerine katıldıktan sonra, 1920de Doğubeyazıt milletvekili olarak TBMMye girdi. Kurtuluş Savaşı sırasında Millî Müdâfaa Vekâleti Sıhhiye Dâiresi Başkanı oldu. 1921de Adnan Adıvarın Sıhhat ve Muâvenet-i İçtimâiye Vekilliği'nden (Sağlık Bakanlığı) ayrılması üzerine, bu göreve getirildi. 1923-39 arasında, İstanbul milletvekili olarak meclise giren Refik Saydam, bakanlığı sırasında Ankara, Erzurum, Diyarbakır ve Sivasta hastaneler, doğumevleri ve çocuk bakımevleri kurdurdu. 1928de, Ankarada, bugünkü Refik Saydam Merkez Hıfzıssıhha Enstitüsü'nün kurulmasına ve bu alanda eğitim vermek için Hıfzıssıhha Mektebinin açılmasına öncülük yaptı.


1931-1938 arasında, çeşitli dönemlerde maarif ve mâliye vekilliklerini de vekâleten üstlendi. İlk dönemlerde Atatürkün sıhhatiyle meşgul oldu. Bâzı konularda ona fikir beyânında bulundu. Daha sonraları, İsmet İnönü ile çok sıkı fıkı olması dolayısıyla, Atatürkün itimâdını kaybetti. Atatürk, ömrünün son zamanlarında, şiddetli hasta olmasına rağmen, Dr. Refik Saydamı yanına kabul etmedi.


Dr. Refik Saydam, bilhassa Ayasofya Câmiinin câmilikten çıkarılıp müze olması, ezanın Türkçe olarak okunması mecburiyetinin getirilmesi ve Anayasadan, Devletin dîni İslâm'dır maddesinin kaldırılması gibi kararların alınmasında etkili oldu.


Atatürkün ölümünden sonra kurulan ikinci Bayar Hükümeti sırasında İçişleri Bakanı oldu. İsmet İnönü ile çok samîmi olması, 1938de Cumhûriyet Halk Partisi Genel Sekreterliğine seçilmesini sağladı. 25 Ocak 1939da Başbakan olarak hükümeti kurmakla görevlendirildi. Ölümüne kadar Başbakan olan Saydam, 8 Temmuz 1942de İstanbulda öldü.