Divan-İ Hümayun Üyeleri Ve Görevleri
 

DİVAN-I HÜMAYUN ÜYELERİ VE GÖREVLERİ

Veziriazamın(Sadrazam):
-I.Murad döneminden itibaren vezir sayısı artmış ve ilk veziriazam Çandarlı Halil Paşadır.
-Bütün tayinler ve aziller,terfiler veziriazamın elindeydi.
- Seferlerde idam hükmünü verebilirdi.
-Divanın ehl-i seyf (ehl-i kılıç)sınıfını temsil eder.
-Sefer zamanında padişahın emri gibi geçerlidir.
-Seferde olduğu zaman yerlerine merkezde sadaret kaymakamı bakardı.
-Sadece padişahın emri ile katledilebilirdi.
-Divan-ı hümayunda neticelenemeyen konuları kendi konaklarında İkindi Divanında görürdü.
-Fatihten itibaren devşirmeler ön plana çıkmıştır.
-Padişahın altın mührünü taşırdı.
-Veziriazam konaklarına Paşa kapusu veye Babıali denirdi.

Kubbealtı vezirleri:
-Kıdem olarak başta gelen veziriazamın yardımcılığını yapardı.
-I.Murat döneminde sayısı 2 yıldırım dönerminde 3 kanuni döneminde 7 olmuştur.
-Vezir olmak için sancak beyliği,beylerbeylik ve Rumeli beylerbeyliğinde görev yapmak gerekirdi.

Kadıasker(kazasker):
-Ehl-i Şer-i (ilmiye)sınıfındandır.
-1362’de Imurat döneminde kurulmuştur.
-Kadıların ve halkın divana getirdiği davaları inceler ve kara verirdi
-Kadı,müderris ve müftülerin tayin ve terfilerine yapardı.
-Medreseleri yeni bitirenlerin görevlendirmesini yapardı.
-Rumeli ve Anadolu kazaskeri olmak üzere ikiye ayrılırdı.
-Kendi bölgelerindeki ulemanın işlerini ruznamçe adı verilen kayıt defterine kayderdi.
-XVI.yy’dan itibaren önemi azalmış ve şeyhülislamın önemi artarak müderris ve müftülerin tayinini yapmıştır.
-Padişah sefere çıktığı zaman o da sefere çıkardı, padişah sefere çıkmazsa sefere yerine ordu kadısı tayin ederdi.

Defterdar:
-Ehl-i kalem(kalemiye)sınıfındandır.
-Padişahın malının mutlak vekili ve temsilcisidir.
-Defterhanenin ve hazinenin açılması görevidir.
-Devletin gelir ve giderlerini tespit eder.
-Bütçeyi hazırlayıp padişahın onayına sunar.
-Kendisine yardımcı olanlara dirlik ve rütbe verilmesini padişaha önerebilirdi.
-Anadolu ve Rumeli olmak üzere ikiye ayrılmış daha sonra merkezde şıkkısani adıyla üçüncü bir defterdarlık kurulmuştur.
-Emrinde kalabalık bir memur sınıfı vardır ve işlerini bu memurlar ve bağlı bulundukları kalemler vasıtasıyla yürütür.
-Bu kalemler
1)Ruznamçe Kalemi: Devletin tüm gelir ve giderlerini kaydeder, ayrıntılı olarak hazinenin günlük kayıtlarını tutardı.
2)Maliye Emirleri Kalemi:Maliye ile ilgili emirleri yazar ve bunları ilgili yerlere gönderirdi.
3)Tarihçi Kalemi: Diğer kalemlerin hazırladığı belgelere tarih koyardı
-Bunlardan başka devlet gelirlerinin tahsil edilmesine bakan başbakı kulu,tahsilat işine yardımcı olan veznedarbaşı,hazine işlerine ait defterleri tutan sergi nazırı adı verilen memurlar vardı.

Nişancı:
-Ehl-i kalem(kalemiye)sınıfındandır.
-Dış ülke hükümdarlarına yazılacak nameleri, vezirlerin menşur ve beratlerini yazar ve incelerdi.
-padişahın fermanlarına tuğra basardı
-Ülke topraklarının kayıtlarını tutar ve bunları tahrir defterlerine kaydederdi.
-Bütün bu işlerinde reisülküttap ve reisülküttaba bağlı kalemler aracılığı ile yürütürdü.bu kalemler şunlardır:

1)Beylikçi Kalemi (Divan kalemi):Divanda alınan kararları mühimme adı verilen divan defterine kaydetmek, diğer devletlerle yapılan yazışmaları yazmak ve korumak görevidir.

2)Tahvil Kalemi(Nişancı Kalemi) : Devlet topraklarının,tımar ve zeametlerin kayıtlarını tutan kalemdir.üst düzey görevlililerin tayin ve terfilerinin kayıtlarını tutardı.

3)Ruus Kalemi:rütbesi küçük olan devlet görevlililerinin atama ve maaş durumları ile özlük işlerini bakan kalemdir.

4)Amedi Kalem:Veziriazamın,padişaha ve yabancı ülkelere göndereceği yazılarını ve müsveddelerini hazırlardı.

-XVII.yy.dan itibaren diplomasinin önemi artmasıyla birlikte reisülküttap nişancının emrinden ayrılmış ve önemi artmıştır.dış işlerden sorumlu hale gelmiştir.

Kaptan-ı Derya:
Ehl-i seyf sınıfındandır.İstanbul’da olduğu zaman denizcilikle ilgili konularda görüş bildirmek için katılırdı.

Şeyhülislam:
-Ehl-i Şeri sınıfındandır.
-Divan üyelerinden değildir.çünkü divanda alınan kararlarda fetva verme yetkisine sahip olduğundan siyasi iradenin dışında tutulmuştur.
-İlk Şeyhülislam II.Murat döneminde Molla Fenari’dir
-Alınan kararların Şer’i hukuka uygunluğunu inceler ve kara verirdi.
-Protokolde veziriazama eşitti.
-XVI.yy.dan itibaren önemi artmış ve kadı ve müderrislerin tayin ve azil işlemlerini yapmıştır.

Yeniçeri Ağası:
-Ehl-i Seyf sınıfındandır.
- Divanın daimi üyesi değildir.
-Gerektiği zaman toplantılara katılırdı.
-Yeniçeri ocağı hakkında bilgi ve düşüncelerini arz ederdi.
-Padişahın ve sarayın ve İstanbul’un güvenliğinden sorumludur.
-Doğrudan padişaha bağlıdır.

tarihogretmeni.net