Motosiklet Dinamiği Ve Temel Kurallar
 

MOTOSİKLET DİNAMİĞİ VE TEMEL KURALLAR



MOTOSİKLETTE DENGE VE YÖNLENDİRME




Wheelbase: Aks açıklığı, Rake angle: Kaster açısı, Trail: Yere temas alanı, Steering axis: Yönlendirme aksı Offset: Ön teker merkezinin yeri kestiği yerle Trail in ön noktası arasındaki mesafe. Bu mesafe pozitif, negatif yada sıfır olabilir. Ön tekerin sert bir engele çarpması ile önce sıfır ve sonra negatif olur. Bu durumda yol tutuşu kaybolur.


Denge:


Düz bir hatta, karşı rüzgarlar yokken motor ve sürücünün birleşik yer çekimi kuvvet merkezini ön ve arka tekerin yerle temas ettiği yüzeyleri birleştiren çizgiye(wheelbase) dik tutulmasıdır. Motor yatmaya başlarsa bunu düzeltmenin iki yolu vardır. Bu tekniklerle yer çekim merkezi bileşik noktasının altındaki lastiklerin yerle temas yüzeylerini birleştiren çizgi üzerine tekrar getiririz:


1) Yer çekim merkezini yeni temas yüzeylerini birleştiren çizgi üzerine çekmek.

2) Temas yüzeylerini birleştiren çizgiyi yeni yer çekim merkezi noktasının altına getirmek.


Lastik temas hatlarını birleştiren çizgi üzerine bedeninizi eğerek yer çekim merkezinizi tekrar bu çizgi üzerinize getirirsiniz. Bu buzlu bir yolda yürürken kayan bir insanın bedenini üst tarafını gayri ihtiyari kayma yönünün tersine eğmesi ile aynı prensibe dayanır.


İkinci usul yani çizgiyi yeni yer çekim merkezinizin altına getirmektir. Buda motoru yönelterek yapılır. Motor sola yatmaya başladı diyelim bu durumda yer çekim merkezi temas alanlarını birleştiren çizginin soluna kaçacaktır. Dengeyi düzeltmek gidonu temas yüzeylerini birleştiren çizgisinin soluna çevirerek yapılır, motorun önü sola gider ve motor sola kaçar. Yer çekim merkezi ile yer temas yüzeylerini birleştiren çizgi üst üste geldiğinde ise denge tekrar sağlanmış olur. Buradaki dengelem unsurlarının etkisi sürate paralel olarak artar veya azalır. Yavaş süratlerde motoru sağa sola saptırmak daha kolay yüksek süratlerde atıl kütle devinimi daha fazla olacağından daha zordur ve daha fazla kuvvet uygulanması gerekir. Atıl kütle devinimi hem kütle ve hem de hızla bağımlıdır. Kütle büyüdükçe oda büyür veya kütle aynı kaldığı halde hız artarsa onunda etkisi büyür. Bu yüzden hafif motorların yönlendirilmesi ve dengelenmesi daha kolaydır.


Ön tekerin yere temas yüzeyi motorun dengesinde önemlidir. Bu alan arttıkça motorun dengesi de artar. Trail denilen bu alan şekilde gösterilmiştir. Ancak bu yüzeyin büyümesi yönlendirmeyi yavaşlatacaktır. Şimdi bu şu demektir:


Motorun gidonuna herhangi bir güç uygulamasanız bile hareket halindeki bir motoru sola yatırdığınızda ön teker kendiliğinden sola dönecektir. Bu dönme işi süratiniz ne kadar fazla ise o kadar çabuk olacaktır ve üzerindeki güçte o kadar artacaktır. Bu fiziksel olgu yelkenli teknelerde kullanılan rüzgar gülünün rüzgarın sürati arttıkça daha kararlı bir şekilde rüzgarın içine dönmesi ile aynı prensiptir.


Jiroskopik güçler dediğimiz tüm motordaki dönen parçaların merkezden dışa olan açısal ivmeleri motorda oluşan her yatma hareketine karşı bir direnç gösterirler. Bu dönen parçaların hızları arttıkça (sadece tekerlekler değil, şaft, zincir dişlileri, rulmanlar vs) bunların açısal ivmeleri de artacağı için motorun yatma eğilimine karşı dirençleri de artacaktır. Motorun hızı arttıkça da bu parçaların hızları artar dolayısıyla yüksek hızlarda motoru yatırmak için daha fazla ve daha sürekli güç uygulanması gerekir.


Jiroskopik(denge çarkına ait) devinim olarak bu bilince yansıyan olay daha düşük süratlerde de (yürüme hızlarında) vardır. Zayıf bir etki olmasına karşın motor yatmaya başladığında gidonu düzeltmeye çalışır. Bu olgu bir düzlemde dönmeye çalışan denge çarkının gücünü denge çarkının aksına 90 derece bir düzlemde(offset) döndürmeye çalışır. Ama yürüme hızlarında bu etki sola yatan bir motoru düzeltmeye yetmez. Böylece sola yatmaya meyil eden bir motoru gidonu çeyrek sağa çevirerek dengeleriz. Düşük süratlerde motoru dengede tutmak için yaptığımız gayri ihtiyari gidonu sağa sola çevirme hareketi aslında bu güce destek olmak içindir. Yani sola yada sağa yatmaya meyil eden motoru bu süratlerde devinim yetersiz kaldığı için biz gidonu ters yönde çevirerek dengeleriz.


Özetlersek:


. Dengelemede atıl kütle etkisi hız arttıkça artar.

. Lastik yerle temas alanının (yönlendirme geometrisi) hız arttıkça dengeleme etkisi artar.

. Jiroskopi dediğimiz denge çarkının dengeleme etkisi hız arttıkça artar.


Not: Tabi bu madalyonun diğer yüzü de motorun hızının arttıkça dönüş yönlendirmesinin zorlaşmasıdır.



Dönüş yönlendirmesi:


Her dönüş motor üzerinde motoru dönüşün dış yönüne yatmaya yönelten merkezkaç kuvveti oluşturur. Bu merkezkaç kuvvetini dengelemek için yer çekim kuvvet merkezinin dönüş içine karşı denge unsuru olarak taşınması gerekir. Sola dönüş sola yatış ister, sağa dönüş sağa yatış. Bu yavaş hızlı tüm yürüme hızı üzerindeki sürüşler için geçerlidir.


Bunu nasıl gerçekleştiririz?


Amaç düz sürüşten dönüşte dengeye geçmektir. Yatmak demek birleşik çekim noktanızı dikey altınızdaki temas çizgisinde kaçırmaktır. Örneğin düz giderken sol gidon elciğini ileriye itersek ön tekerin önü sağa bakar. Bu durumda sürücünün ve motorun ağırlığı yerdeki dayanaklarının(lastik temas yüzeylerinin) solundadır. Ağırlık solda olunca motor sola yatar. İşte kontra tekniği dediğimiz, aslında ön tekerin önünü döndürdüğünüz yönün aksine döndürmektir. Bu yüzden sola dönüş için ağırlıkların sola kayması için sol elcik ileri itilerek ön tekerin burunu sağa baktırılır. İşin olağan dışı görünmesinin altında yatan yalın gerçek budur.


Elciğe uyguladığınız baskı ne kadar sertse dönüş o kadar hızlı olur ve elciği ne kadar uzun iterseniz yatış açısı da o kadar fazla olur.


İstediğiniz dönüş çapına ulaştığınızda elcik üzerindeki kontra baskınızı azaltın. Motosiklet dönüş geometrisi, lastik profili ve diğer faktörler motoru dönüşte dengeli tutacaklardır. Bazı faktörlerin var olmasıyla dönüşte motorun dengesinin sağlanması için elciğe kontra basılması gerekmeyebilir. Denge bir kere sağlandıktan sonra ön teker dönüşün belli derecelerine kadar dönecektir.


Ön tekerin önünün dönüşün tersine dönmesi sıfır hıza kadar esas olarak geçerlidir. Yüksek hızlarda dönüş açısı kendini ayarlamaya meyillidir. Düşük hızlarda dar dönüşlerde kendini ayarlama olmayabilir. Bu yüzden bir kere dönüş başladığında dönüşü devam ettirmek için elciklere baskı uygulamaya devam etmek durumundasınız. Dönüş esnasında hat değiştirmek isterseniz dönüş çizgisini daraltmak için iç elciğe baskıyı artırarak, açmak isterseniz dış elciğe kontra basarak yapabilirsiniz.


Yarışlardaki (Moto GP, Superbike) S dönüşlerde yarışçıların motorları yüksek hızlarda tam bir tarafa yatıştan saniye denecek bir sürede kaldırıp ters tarafa yatırmalarının zorluğu artık yukarıda yazılanlardan anlaşılacaktır. Bunu için yarışçılar hem bedenleri ile belden üstünü yükseltip hemen kapanarak bir ivme yaratırlar, dizlerini ve peg denilen pedalları kullanırlar ve hem de kontra basmakla birlikte ters taraftaki elciği de çekerek bu olayı gerçekleştirirler. Ancak stiller yarışçıdan yarışçıya değişir. Bu stilin yollarda zihinsel karışıklıklara ve hatalara sebep olacağından kullanılmaması tavsiye edilir.



MOTOSİKLET TEMEL TEKNİKLERİ


İLKELER


Sürüş Öncesi Zihinsel Ve Fiziksel Hazır Olmak:


Son iki saat içinde alkol almamış olmak.

Ağır bir yemekten henüz kalkmamış olmak.

Kötü bir soğuk algınlığını yada grip hastalığını henüz geçirmiş olmamak.

Rahatsız, yorgun, üşümüş yada öfkeli olmamak.

Tam donanımlı giyinik olmak.


TEKNİKLER


OTURUŞ


Doğru pozisyon touring-enduro tip1:


Doğru pozisyon spor tip:


Yanlış tutuş fotograf:



. Motora merkezi konumda dik oturun.


. Pedallara ayaklarınızın ayaları ile sağlam basın.


. Kumandaların kolaylıkla erişebileceğiniz şekilde ayarlı olmasına dikkat edin. Elcikler omuzlarınızdan bileklerinize doğru kollarınızın eğimi ile aynı doğrultuda ayarlanmalıdır.


. Kollarınızı ve omuzlarınızı kasmayın. Gevşek tutun. Başınızı omuzlarınızın içine çekmeyin.


. Elcikleri çok sıkmayın. Sıkarsanız, bu hareketiniz, dönüşlerde dönüş hattınızın açılmasına sebep olur. Rahat bir şekilde tutun, gidona asılmayın yada dayanmayın.


. Motoru bacaklarınızla sıkı tutun. Ve karın kaslarınızla bu durumu destekleyin.


. Öne veya arkaya ağırlık kaydırmalarını belinizden eğilerek yapınız. Kalçalarınızı sele üzerinde öne yada arkaya kaydırmaya çalışmayınız.



BAKIŞLAR


. Omuz üzerinden bakış alışkanlığını kazanın.


. İleriye bakmayı öğrenin.


. Baktığınız objeye yönelirsiniz. Bu yüzden bakışlarınız hiçbir obje üzerinde iki saniyeden fazla takılı kalmamalıdır. Devamlı bir sonraki varmanız gereken güvenli alana ve ileriye bakın.


İleri bakış nedir? Nasıl Gelişir? Sürüş esnasında ileri nasıl bakılır?


Sürüş esnasında en önemli olay ileriye bakabilmektir. İleriye bakabilmek, neyin önemli olduğunu fark etmek, motosiklet sürücülüğünün hayati öneme haiz bir unsurudur.


Bu unsur sanki herkesin kolayca uygulayabileceği bir şeymiş gibi gözükebilir fakat göreceksiniz ki ileriye bakış hakkında öğrenilecek çok şey vardır.


Baktığınız tarafa doğru sürersiniz bu yüzden dönüşü iyi öğrenebilmeniz içinde doğru yöne bakmak zorundasınız. Trafikte sürüş için genelde gördüğünüzden fazlasını fark etmek zorunda olduğunuzu göreceksiniz.


Çoğunuz, gerek güvenliğe önem veren gerek hıza, bakış becerileriniz üzerinde çalışmak mecburiyetindesiniz. Orada görecek ne var? Kapasitenizi nasıl eğitebilirsiniz?


Aşağıdaki durum mümkün olabilir mi?


İki motorcu sürüş yapıyor ama birbirlerini karşılaşıncaya kadar fark etmiyorlar. Farkına varmaları bir virajda biri diğerini sollayınca oluyor. Ama olabilir çünkü ikisi de ön tekerinin önüne bakıyor.


Doğru yeteneklerle doğmuş olmak bir şans mıdır? Elbette.


Hemen herkes hızlı bir motora sahip olabilir. Çok uzun yıllar sürücülüğü de olabilir. Ama hala gerçekten iyi bir motorcu olamıyordur. Neden? Görmesini bilmiyordur.


Devamlı öğrenin:


Motor sürmek tüm hayatınız boyunca öğrenmeye devam edeceğiniz bir süreçtir.


Baktığınızda görmek için herkesin uygulayabileceği birkaç basit teknik vardır. Bazıları bunları otomatik olarak uygular, diğerleri için ise bu tekniğin dikkatlerine sunulması işlerini kolaylaştırır.


Teknik:


Motor Sürücülüğü Büyük Oranda Bakıştır:


Nasıl ki insan bedeni %60 sudan ibarettir, motosiklet sürücülüğü de % 60 bakıştır.


“Gitmek istediğiniz yöne bakın.” “Baktığınız objeye yönelirsiniz.” Bunları hep duyarsınız.


Yalnız bir sürücü virajda kendini güvende hissetmez ve motorunu aslında geniş ve açık olan bir virajdaki yalnız bir ağaca doğru yöneltir. Bu tip yanlış davranışlar duyulur hep. Olumsuz bir sürü imalarda, yorumlarda bulunulur. Zaten bu aletler tehlikeli, şeytan icadı. Gerçek ise sürücünün baktığı objeye yöneleceğini bilmemesidir.


Eğitiminiz sırasında gidiş yönünüzün içine bakmayı size söylerler. Küçük daireler içinde dönerken yada sekiz çizerken; gitmek istediğiniz yönün mümkün olabilen en ilerisine bakın denmiştir. Bir sonraki kukaya yada ondan sonrakine ne kadar çabuk bakarsanız hata yapmadan dönüşünüzün o kadar kolaylaşacağını öğrenmişinizdir.


Ama motor kullanmak sadece küçük daireler içinde sürüş yaparken ileri bakmak değildir. İleri bakmak motosiklet sürücülüğünün temel içeriğidir. Daha geniş bir alana ve daha uzağa bakmalısınız. 12 saniye önünüze ve sağ sol 90 derece yanlarınıza bakarak her şeyin farkında olmalısınız. Bunu yaparken de başınızı fazla çevirmeden yapmalısınız.


Eğitim:


İleri bakma kapasitenizi eğitmek sürüş kapasitenizi zenginleştirecek en etkin yoldur.


Vizör ve Gözlük:


Öncelikle şartlara uygun bir vizörünüz olmalı güneşe karşı iseniz gözlerinizi güneşin zararlı ışıklarından koruyacak güneş gözlükleriniz olmalıdır. Siste sarı renkli vizör iyidir. Gece renksiz vizör iyidir. Motoru yatırdığınızda yada motor yukarı doğru iken de başınızda daima yukarıda tutun.


Kimin hatasıydı? Hiç fark etmez. Her motorcu bilir ki sadece kurallara uygun sürüş yapmak yetmez. Öldüğünüzde ki kazancınız nedir? Sizin haklı olduğunuzu bilmeniz mi? Ayrıca bir kazada arabadakine kıyasla motor üzerinde olanın yaralanma ihtimali çok daha fazladır.


Yani ana fikir şudur: Kendi güvenliğinizden siz sorumlusunuz. İster çevrenizdekiler trafik kurallarına uygun hareket ediyor olsun ister olmasın. Gerçek budur. Bu nedenle siz görmeyi öğrenmek zorundasınız. Trafiğin geri kalanı hangi tehlikeli hareketleri yapabilir? İnsanlar hangi hareketleri seçebilirler?


Hataları önceden görün. Artık yan yoldan gelen otomobilin sürücüsünün yol hakkının sizde olduğunu mutlaka bildiğini ve size kesinlikle yol vereceğini sanmayacak kadar tecrübeli olun.


Önünüzdeki araç, gaz kesip sağa yönelen ve sağ sinyalini veren bir araç olabilir. Ama birdenbire açık bir alış için sola siz tam onu sollarken üzerinize kırabilir. Bir çok kazanın sebebi bu durumdur. Sağa dönüş işaret ve belirtileri veren araçların aslında birden ve son anda sola dönmeleri sık rastlanan durumlardır. Karşı yönden size doğru gelen aracın tam yan yana geçilecekken sola sizin önünüze de dönmesi sık görülen kazlardır. T-Bone kazası.


Altıncı Duygunuzu Geliştirin:


Trafikte olabilecek her tür dengesiz hareketi önceden görebilmeyi öğrenmelisiniz ki hazırlıklı olabilesiniz.


Bu durumlar için altıncı duyguya benzer duygular geliştirdiğinizi ve böyle budalaların dengesiz davranışlarının olumsuz sonuçlarından kaçabilmek için önceden tedbirli olarak durumunuzu ayarlayabileceğinizi göreceksiniz.


Bir çeşit sık oluşan hatalar listesi geliştireceksiniz. Ve hata yapılmadan bunun olabileceğini fark etmiş olacaksınız. Ne kadar uzun yol tecrübeniz olursa listenizde o kadar uzun olacaktır. Buda sizi ansızın yakalayabilecek olumsuzlukların azalması demektir.


Otobanlarda sürüş yaparken sık olarak sizi sollayacakların olup olmadığını aynalarınızdan kontrol edin. Ansızın sizi geçen biri olursa aynalarınızdan arkanızı yeterince sık kontrol etmiyorsunuz demektir. Burada anahtar uygulama farkına vardığınız her durumu kendinize söylemektir. Otoban dışında da durum bu olmalıdır. Yani öngöremediğiniz her olay sizin daha iyi bakmanız ve düşünmeniz gerektiğinin bir işaretidir. %100 her şeye hakim olamayabilirsiniz ama çalışarak, uygulamayla bu orana yaklaşılmaktadır.


Görünmeyen Tehlikeler:


Herkesin görebildiğiniz hataları dışında siz göremediğiniz kimselerinde hatalarını ön görebilmelisiniz. Önünüzde bir taksi gidiyor. Onun müşteri görmesiyle her an fren yapabileceğini yada bir tarafa kırabileceğini tahmin edebilmelisiniz. Park halindeki araçların yanından geçerken kapı açılabileceğini, içlerinden bir çocuğun fırlayabileceği, bir yaşlının bastonunu dışarı ayağıyla birlikte uzatabileceğini, tükürülebileceğini, izmarit atılabileceğini yada bir pet şişe boşunun camdan fırlatabileceğini ön görebilmelisiniz. İşte burada kendinize sormanız gereken soru şudur. “Zamanında durabilecek miyim?”


Karşıdan gelen bir kamyonun yada otobüsün arkasında aniden önünüze sollayarak fırlayacak bir araç saklayabileceğini, sollamaya çalıştığınız bir traktörün aslında çift römork taktığı için uzun araç durumunda olabileceğini ön görebilmelisiniz.


Duran otobüs yada minibüslerin sizin göremediğiniz taraflarından insanların yola önünüze doğru fırlayabileceklerini ön görebilmelisiniz.


Siz Görünmüyorsanız:


Kavşağa yaklaşırken kamyon gibi yüksek araçları sollarsanız siz başkaları için görünmeyen bir tehlike oluşturmuş olursunuz. Bunu yapmayınız.


Yolu okuyunuz. Yolun kenarlarındaki banketlerindeki düzensizlikler genellikle gayri nizami yan girişlere işaret eder. Yol çizgileri size rehberdir. Şayet yol çizgisinin biri ileride kayboluyorsa bu durumda araçlar bitişik hatta geçecekler demektir. Siz önceden bitişiğinizdeki hattın bir sonrasındaki hatta geçiniz. Yol yüzeyi size rehberdir. Yamalar kaygandır. Ayrıca ağır vasıtalarca ezilmiş ve oluklaşmış bölümler olabilir. Buda sizi önceden fark etmeyip üzerinden geçerseniz bir şekilde savuracaktır.


Sağınızdaki ve solunuzdaki trafikte bir yavaşlama olursa sizde yavaşlayın ve durumu kontrol edin sizi sollayan bir aracın ön tekerinin patlaması bu aracın dönerek sizin önünüze savrulacağı ve önceden farkına varıp hız kesmemişseniz kafadan vuracağınız anlamına gelebilir.


Geniş Bakmayı Öğrenin:


Her durumda geniş bakın. Tarama yapın. Yukarıdan aşağıya ve sağdan sola. Tek objeye konsantre olmayın. Her an her tarafınızın farkında olunuz. Ne kadar uzun süre geniş bakarsanız o kadar fazla şeyin farkında olursunuz. Tabi fark ettiğiniz ne kadar çoksa beyninizin bunlardan damıtarak size sunacağı bilgi de o kadar fazla olacaktır.


Geniş bakın, ileri bakın ve bu bakış şeklinizi olabildiğince sürekli muhafaza edin. Zor mu diyorsunuz? Hayır bir kere başlayın tahmininizden hızlı bu kapasiteye ulaşacaksınız. Zoru kolay yapmak uygulamaktan geçer. Ben yapamam, uğraşamam mı diyorsunuz? O zaman otobüsle yolculuk yapın.



AYNALARIN AYARLANMASI


. Birbirlerinin eksiğini tamamlayacak şekilde ayarlayın.


. Kör nokta kalmayacak şekilde aynalarınızın ayarını yapınız.


. Herhangi bir yan aydan kolunuzu veya omzunuzu görüyorsanız o aynayı daha fazla yola doğru açınız ki daha fazla yolu ve daha az kendinizi görünüz.


. Sürüş esnasında 5-7 saniyede bir arkanızı aynalardan kontrol etmeyi alışkanlık haline getiriniz.


Örnek: Sağ aynanızı kör noktaları görmek için ayarlıyorsanız sol aynanızı arkanızdaki yolu ve trafiği görecek şekilde ayarlayınız.


Not: Ayna ayarınızı yaparken Türkiye de sağ trafik yavaştır sol hızlıdır diye bir ayrımla ayardan kaçının çünkü maalesef bu kurala uyan pek yok.



FREN YAPMAK


. Gazı kapatın. Ön frenle başlayın. Ön fren kolunu ani bir hareketle kapmayın. Önce hafif dokunun (%20)kafa biraz dalınca daha sıkı(%80) sıkabilirsiniz. Kilitlemeden.


. Bu işlem esnasında gözünüz ileride ve yol yüzeyinde olsun. Kayganlık belirtisi veren yol yüzeyi renk ve desenlerinden ön tekeri uzak tutunuz.


. Kaygan zeminde acil frenleme gerekirse frenleme yerine kıvırarak boşluklara kaçmanız daha uygun olabilir.


. Yokuş aşağı gevşek zeminlerde arka frenle birlikte vites küçülterek motor freni yapmayı tercih ediniz. Ön frene dokunmayınız.


. Bir seneyi doldurmadan yolculu sürüşler yapmayınız. Dinlemeyip yaparsanız yalnızken yaptığınızdan daha önceden fren yapmaya başlayınız.


. Duruş yapacaksanız debriyajı çekip 1. vitese kadar vitesleri düşürünüz. Aksi takdirde tekrar kalkışta motoru stop ettirirsiniz.



ACİL FRENLEME


. Gazı kapatın.


. Ön freni sıkınız.


. Arka freni sıkınız.


. Ön freni daha fazla sıkınız.


. Motoru teklemeye düşürmeden veya stop ettirmeden debriyajı çekiniz.(Vitesli motorlarda).


. Vites ve aynalarla uğraşmayınız.


. Tekerleri kilitleyip kaydırma yapmaktan kaçınınız.


. Motoru düz bir hatta tutunuz.


. Gözünüzü ilerinizden ayırmayınız. Şahin gibi süzünüz. Bir Japon şahin türü olan avcı kuş kilometrelerce yukarıdan avını görüp saatte 300km hızla pikeye geçer. Bu avcı kuşun adı Japonca HAYABUSA dır.


. Acil durumlarda motor tam durduğunda sol ayağınızla yere basınız sağ ayağınız arka fren pedalı üzerinde hazır olsun.


İpucu: Kuru havalarda ön freni ağırlıklı kullanın(%80) ve hedefiniz en çabuk olarak en kısa mesafede durmak olsun. Yağışlı havalarda, ıslak zeminlerde ön fren ağırlıklı fren yapılmamalıdır. Eşit dağılım (%50-50) tavsiye edilir ve duruş süresi iki misline çıkarılır. Islak havalarda ön tekerin kontrolünü kaybetmek çok kolaydır.



DURMAK


. Dengeyi muhafaza ederek motoru dik konumda tam duruşa getiriniz.


. Tam duruş gerçekleştiğinde iki ayağınızla birden yere basınız.


. Ayaklarınız tüm alt yüzeyi ile yere basınız. Parmaklarınızla yada ayağınızın yarısıyla değil. Bunu yapamıyorsanız motor size yüksek geliyor demektir.



SAĞA SOLA DÖNMEK




Lean with motoscyle: Motorla birlikte yatın. Lean motorcyle only: Sadece motoru yatırın.


Teknik:


. Selede ağırlığınızı aktarın.


. Dış(dönüşün aksi yönündeki) taraftaki dizinizi tanka bastırın.


. İçteki(dönüş tarafındaki) pedala ağırlığınızı verin.


. Kontrayı basın. Sağa dönüş için sağ elciği sola dönüş için sol elciği ileri itin.


. Virajın tam ortasına gelip çıkışı gördüğünüzde dış taraftaki pedala ağırlık vererek motoru dik konuma getirin ve doğru bir şekilde pozitif gazlamaya geçin.


Prensipler:


. Gözlemek: Her şeyden önce aynalardan kontrol ediniz. Dönüş yapmanınız yoldaki pozisyonunuzu, hızınızı ve yönünüzü değiştirecektir. Bu yüzden hareketinizi emniyete almak durumundasınız.


. Sinyal vermek: Yoldaki araçlar dönüş niyetinizi sinyal vererek belli edin.


. Manevra yapmak ve pozisyona girmek: Hareketinizle motoru dönüş pozisyonuna sokun; sol dönüş için hattın sol çeyreğine sağ dönüş için hattın sağ çeyreğine geçin.


. Hız: Yavaşlamaya başlayın(önce ön fren sonra onu arka fren takip etsin) ve vites küçülterek virajı almağa hazırlanın. Doğru yaklaşım çok önemlidir bu sayede bakmak ve görmek için ve gördüğünüz, üzerinize gelen tehlikelere karşıda zamanında reaksiyon göstermek için yeterince vaktiniz olsun.


. Bakın: Dönüşten vazgeçmek için çok geç olmadan yaşam kurtarıcı bir bakışla çevrenize son bir kere bakın. Sağ dönüşlerde dış kenarınızı sol dönüşlerde iç kenarınızı kontrol ederek sizi sıkıştıran var mıdır emin olun.


. Kontrol: Dönüşü tamamladığınızda da arkanızı tekrar kontrol edip sinyalinizi söndürmeyi unutmayın.


İpucu: Ağır motorlarda veya yolculu sürüşlerde doğru vitese düştüğünüzden bilhassa emin olunuz. Dönüş sizin öngördüğünüzden daha dar çıkıp hızınızı düşürdüğünde tekrar bu hızdan motoru kaldıracak doğru viteste olmak bazen lüzumsuz yaralanmalara bazen de yaşam kayıplarına engel olur.




U DÖNÜŞ YAPMAK


U dönüşü tekniğinin anahtarı yavaş sürüş kontrolüdür. Esası motorun dönüş boyunca hareketini sağlamak ve hızı arka fren vasıtasıyla kontrol altında tutmaktır.


Aşağıda temel teknik safhaları verilmiştir:


. Pozisyon seçmek: Yolun mümkün olduğunca en fazlasını kullanınız. Kaldırıma mümkün olan en yakın noktadan başlayınız. Ayağınız için gerekli yeri bırakmanız yeterlidir.


. Gözlemek: Başlamadan önce çevrenizin serbest ve güvenli olduğundan emin olunuz. Ön ve arkanızı gelen vasıtalar olup olmadığı konusunda kontrol ediniz. Yayalara dikkat ediniz.


. Hareket: Motor devrini normalden biraz yüksek tutunuz. Ön frene dokunmadan debriyajı kavrama noktasına getirip hareketi başlatınız, ayağınız arka frende olsun. Dengenizi sağlamak için dönüşün tersi yönüne biraz sarkınız. Son bir bakışla kontrolünüzü yapınız. Gidonu eşit ve rahat hareketlerle ama sonuna kadar çevirmeden döndürünüz. Hareket esnasında hızınızı arka frenle kontrol ediniz. Bakışlarınız dönmek istediğiniz yöne doğru olmalıdır. Yere yada kaldırıma bakmayınız.


. Bitiş: Dönüşü tamamlayıp başladığınız pozisyonun karşı tarafına ulaştığınızda durunuz ve uzaklaşmadan evvel tekrar ön ve arkanızı kontrol ediniz.


İpucu: Şayet devrilir gibi bir eğilim olursa debriyajı biraz daha bırakarak süratinizi artırınız. Yeterince dar dönemezseniz arka frene basarak hızınızı düşürünüz. Yokuş yukarı iseniz daha fazla gaz ve yokuş aşağı iseniz daha fazla arka fren gerekecektir. Ters eğimli yollarda da aynı durum geçerlidir.



MOTOSİKLETLE YÜRÜMEK


Motosikleti yanınıza alıp yürümek durumunda kalırsanız motorunuzu itmeyin çekin. Küçük motorları itmeniz problem olmayabilir ama ağır motorları kontrol etmek de zorlanırsınız.


. Bedeninizi gidona yakın tankın yanında tutunuz. Motorun kütlesinin büyük bölümü arkanızda kaldığında motorla birlikte yürürken manevra yapmanızın daha kolay olduğunu göreceksiniz.


. Sürüş pozisyonundaki gibi gidon elciklerini iki elinizle iki taraftan tutunuz. Ön freni gerekirse kullanınız. Tekeri kilitlemek den kaçınınız.


. Motoru hafif kendinize doğru yatırın. Dik tutmaya çalışmayın. Dik durumda iki tarafa da düşebilir ve sizden uzağa doğru düşerse tutmanız mümkün değildir.


. Başınızı yukarıda tutarak gittiğiniz yere bakınız ve diğer yolu kullananların da farkında olunuz.


İpucu: Ağır motorlarda motordan inmeden yan ayağı açmış olmayı adet haline getiriniz. Yürüyüşü bitirip tekrar motora bindiğinizde yan ayağı tekrar kapatınız.



Motor tiplerine göre dönüş şekilleri:



Conter leaning: Kontra eğilmek, yatmak, Centered: Merkezi, Hanging off: Sarkmak.


Kullandığınız motor tipi dönüşte çok önemlidir.


1. Yüksek yapılı kros motorlarla arazide giderken dönüşlerde motoru kendinizden uzağa itersiniz.



2. Enduro tipi yüksek motorlarda caddede giderken motoru belli bir sürate kadar kendinizden uzağa iterek dönebilirsiniz. Esasen bunlar lastik/jant yapıları itibariyle (dar jant/yüksek yanaklı lastikler) spor motorlara kıyasla yüksek süratlerde fazla yatırmaya gelmez.


3. Racing yada spor tarz motorlarda:


a) Belli bir sürate kadar motoru kendinizden uzağa iterek dönebilirsiniz. Bu acemi dönüşüdür.

b) Yada motorla yatarak dönersiniz bu usta dönüşüdür. (Merkezi).

c) Yada pistte yarışıyorsanız sarkarak dönersiniz.




Aşağıdaki resimde birlikte yatıldığında sıralanan sürücünün, motorun ve ikisinin birleşik noktasının dizilmesi ile sarkıldığındaki dizilmesine dikkat ederseniz motorun yüksek süratte traksiyonu kaybetmeden dönebilmesinin tek yolunun sarkmak olduğu görülecektir. Aksi takdirde bugünkü pistlerde bu hızla motorla yatarak(sarkmadan) bu virajları almak mümkün olmazdı. Viraj açılarının genişletilmesi gerekirdi yada hızlar düşürülürdü. Kontra yatmak ise söz konusu bile değil.







GENEL UYARILAR:


. Yol yüzeyine dikkat ediniz. Su, anti-friz, yağ, motorin, kum vs döküntülerine dikkat ediniz. Onlara boş vermek gibi bir yanlışa düşmeyiniz.


. Yol üzerindeki boyalı hat ayrım ve sollama çizgileri, boyuna kılcal çatlaklar ve yaş yapraklara da dikkat ediniz. Uzak durunuz. Traksiyon üzerinde olumsuz etkileri vardır.


. Araç sürücüleri baktıkları yöne sürerler. Onları geçerken aniden sizin hattınıza kırmaları ihtimaline karşı, araçların kör noktalarından uzak durarak sizi gördüklerinden emin olunuz. . .


. Eğer önünüzdeki aracın aynasından sürücüsünü göremiyorsanız onunda sizi göremediğinden şüpheniz olmasın. Sizi bu kör noktalara sokacak hat değiştirmelerinden kaçınınız.


. Yük taşıyan açık kasalı kamyon ve kamyonetleri yakın takipte kalmayınız. Yüklerini her an yola, önünüze tehlikeli bir şekilde dökebilecekleri ihtimalini unutmayınız.


. Telefonla konuşanlardan, yada yanındakiyle ilgilenenlerden, içinde küçük çocuk bulunan, gözlerini güneşten korumak için güneş siperliklerini açmış araçlardan sürücüsünde dikkat eksikliği olabileceği gerekçesiyle uzak durunuz.


. Şayet güneşi arkanıza alarak giderken önünüzde uzun gölgeniz oluşuyorsa bu güneş ışıklarının karşı yönden gelecek araç sürücüsünün gözünü alacağına işarettir. Dikkatli olunuz.


.Viraja yatmış durumda acil durum frenlemesi yapılmamalıdır. Her iki fren birlikte hafifçe kullanılmalıdır.


.Dik inişlerde arka fren kullanılmamalıdır.

alıntıdır...