Seralarda Üretme Yetiştirme
 

Seralarda Üretme terrilizayonlar - Seralarda Üretim Nasıl Yapılır

SERALARDA ÜRETME VE YETİŞTİRME ORTAMLARI VE STERİLİZASYONLARI*

Tezgâhlara veya yastıklara yerleştirilen yetiştirme ortamları, yalnız çeliklerin köklendirilmesinde değil, tohumlann çimlendirilmesi ve süs bitkilerinin bir ölçü ye kadar büyütülmesinde de hizmet verirler. Bu ortamlar açık alan kaplı fidan üre timinde olduğu gibi çok çeşitli materyalden oluşur ve aralarında değişik karışım lar da meydana getirirler.

Ancak bütün bu üretme ve yetiştirme ortamlarının açık alan kaplı fidanlıklar da kullanılan araçlarda olduğu gibi bazı ortak özellikleri de taşımaları gerekir. Bu özellikler:

1. Önce ortam, köklenme ve çimlenme sırasında çelik ya da tohumlan yerin-

* Akgül, E. ve Aksoy, C. 1985: Akdeniz yöresinde Kızılcam ve Karaçam kabuklarından kompost üretimi. Or mancılık Araştırma Enstitüsü Teknik Bülten no. 148. -Alkan,Z. 1977: Sera Planlama ve İnşa Tekniği, Ege Ü. Mühendislik Bilimleri Fakültesi, Denizli Yüksek Okulu yayını. -Altan.S. 1989: Süs Bitkileri Üretim Tekni ği, Çukurova Ü. Ziraat Fakültesi, Ders kitabı. No. 104, Adana. -Canham, A.E. 1966: Artificial Light in Horr-ticulture, Centrex Publishing comp. Eindhoven. -Chabot, E. 1949. Greenhouse Gardening for everyone. M. Barrows and Company Inc. Newyork. -Gibson, W.B. 1971: Türkiye'de Sera Yetiştiriciliğinin Genel Prensip leri, Yalova Bahçe Kültürleri Araştırma ve Yetiştirme Merkezi, Yayın No. 26, İstanbul, Yalova. -Günay, A. 1980: Serler Cilt 1. Çağ Matbaası, Ankara. -Hartmann, H.T. and Kester, D.E. 1959: Plant Propagation, Prin-ciples and Practieces, Englewood Cliffs, N.J. Prentice-Hall, Inc. U.S.A. -Mahlstede, J.P. and Haber, E.S. 1957: Plant Propagation, John Wiley and Sons. Inc. Nevvyork. -Oral, N. 1987: iç Mekan Süs Bitkileri, Ta rımsal Araştırma Destekleme ve Geliştirme Vâkfı Yayın No. 14 Yalova. -Orçun, E. 1967: Süs Bitkileri, Cilt 1, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayın No. 120, izmir. -Preston, F.G. 1967: The Greenhouse. Chaucer Press Ltd. Suffolk, England. -Saatçioğlu, F. 1976: Fidanlık Tekniği, 1.0. Orman Fakültesi Yayın No. 2188/223.

den oynatmayacak şekilde pekişmiş ve yoğun olmalıdır. Hacmi, gerek kuru ve ge rekse yaş iken değişmemeli yani kuruduğu vakit aşın bir büzülme göstermemelidir.

2. Sık sık sulamayı gerektirmeyecek şekilde yeteri kadar su tutma niteliği ta

şımalıdır.

3. Yeteri kadar poröz olup köklerin iyi havalanmasına olanak vermelidir.

4. Yabani otlar ve zararlılar bakımından steril olmalıdır.

5. Çoğaltılacak veya büyütülecek bitkiye uygun bir asidite (pH) değerine sa

hip olmalıdır.

Kapalı mekanlardaki üretme ve yetiştirme çalışmalarında da bellibaşlı üret me ve yetiştirme ortamları olarak başta toprak olmak üzere, kum, turba, perlit, vermulit, sfagnum yosunu, toprak kompostu, çürümüş yaprak toprağı, kestane çü rüğü, funda toprağı, parçalanmış veya öğütülmüş ağaç kabuğu, odun talaşı ve bunların birbirleriyle değişik oranlarda karışmasıyla oluşturulmuş çeşitli ortamlar kullanılır. Bütün bu ortamlar ve onların nitelikleri, kaplarda büyütülen fidanlar için kullanılan yetişme ortamları (Bkz. 1.3.1.3.4) başlığı altında saf ve karışık ye tiştirme ortamları olarak daha önce ayrı ayrı verilmiş kullanmaktadır.

Toprakta zararlı yabani otların, nematotlann, böcekler, zararlı bakteri ve mantarların yok edilmesi için, zaman zaman sera tezgah ve yastıklanndaki topra ğın sterilizasyonu önem taşır. Bilhassa seralardaki sıcaklıkla birleşen yüksek ru tubet ve entansif yetiştirme, özellikle mantar zararlarını zamanla arttırır. Eğer ted bir alınmazsa yetiştirmede büyük problemler oluşturur. Ancak toprağın kesin ola rak bakteri faaliyetini topyekün yok etme yerinde değildir. Zira toprağın doğal ya şamını gerçekleştiren faydalı bakteriler değil, asıl bitkilere zarar veren unsurları yok etmek hedef alınmalıdır.

Toprak sterilizasyonu, konumuz için pratik olmayan biyolojik sterilizasyon bir tarafa bırakılırsa, fiziksel (buhar veya yüksek sıcaklık) veya kimyasal yöntem lerle yapılabilir.

Isıtma yöntemiyle sterilizasyonda, su buharı ile sterilizasyon en çok kullanı lan yöntemdir. Zira toprağa nemli bir sıcaklık verilmesi, kuru sıcaklık verilmesin den daha iyi etki yapar. Kuru yöntemle sterilizasyon durumunda, sıcaklığın dere cesine göre ortamdaki organik maddeler yanar ve bu durum bazı zehirli etki ya pan bileşiklerin oluşmasına neden olur. Buharlı sterilizasyon için yastıklar üzeri ne plastik bir örtü örtülür. Kenarlardan bir sızma olmaması için plastik örtünün kenarları yastık altına sokulur veya kum torbalan ile kenarlar sıkıştırılır. Daha sonra ıslak olmayan toprağa 30 dakika için 82°C'lik bir sıcaklıkta, delikli boru lardan buhar verilir. Bu süre, uygulamada üretme yastıklarına sokulan termomet renin 95°C'ye yükselmesine kadar uzayıp kısaltılabilir. Yalnız bu yolla 30-40 cm ortam derinliği olan yastıklar sterilize edilebilir. Bazı virüsler çok daha derinde yayılabildikleri için daha derinlerde bunları yok etmek bu yöntemle mümkün de ğildir. Böyle durumlarda buhar ile yapılan bir sterilizasyon sonrası yeni bir enfek- siyonla karşılaşılabilir. Bu takdirde bunlardaki uygulama, tezgahlardaki veya yas-tıklardaki veya harç depolarındaki toprağın varillere alınarak bunlara önce 15-20 cm ve sonra çeşitli derinlikte sokulan delikli borulara nemli sıcak hava vermek su retiyle daha değişik bir yöntem kullanmayı zorunlu kılar. Ancak her iki durumda da yüksek basınç kullanımından çekinmelidir.

Isıtma yöntemiyle sterilizasyonda, başka ısı kaynaklan da kullanılabilir. Bu konuda az miktarda toprak için, yüksek sıcaklığı termostatla kontrol altına almak şartıyla, mutfak fırınları veya portatif olan ve yağ yakan veya elektrikle çalışan sterilizatörler kullanılabilir.

Kimyasal yöntemlerle toprak sterilizasyonunda ise, toprağın fiziksel ve kim yasal yapısı, ısıtma yoluyla özellikle yüksek sıcaklık verilmesi suretiyle yapılan sterilizasyondaki gibi bozulmaz. Bu tip sterilizasyon topraktaki bütün zararlıları da öldürür. Ancak uygulamada toprağın nemli ve sıcaklığın 18-24°C olması gerekir.

Bu konuda çeşitli kimyasal maddeler kullanılmaktadır. Ancak bu maddelerin bazıları uygulamadan sonra uzun bir beklemeyi gerektirebilir. Bazıları da fazla derinlere nüfuz etmez.

Bunların en fazla kullanılanları Formaldehit, Metil Bromür ve gözyaşartıcı olan Klorpikrin'dir.

Bunlardan Formaldehit etkisi kuvvetli bir fungisittir. Bazı yabani otlan da öl dürür, fakat tamamen güvenilir bir nematot öldürücü değildir. Uygulamada % 40'lık 4.5 İt ticari formaldehite 225 İt su kanştınlır ve 1 m3 toprağa 125 İt kanşım verile rek, tezgah veya yastığın üstü hemen have geçirmez bir materyalle (naylonla) kapa tılıp 24 saat bekletilir, iki hafta kadar kurumaya ve havalandırmaya bırakılan ortam da koku gidince yetiştirme çalışmalanna başlanabilir.

Metil bromür kullanımı ise, gerek 1 m derinliğe kadar toprağı etkilemesi ve ge rekse uygulamadan sonra bekleme süresinin azlığı (hatta bazı durumlarda hemen yastığın kullanılabilmesi) onu çok avantajlı kılmıştır. Kokusuz, uçucu, ancak insan lar için çok zehirlidir. Maskesiz kullanılamaz, iyi havalandırma yapılmalıdır. M3'e 180 gr hesabiyle toprağa enjekte edilir. Materyal basınçlı kabından alınarak ortamın üzerine konan açık bir kaba aktanlır ve tezgah veya yastığın üstü örtülür, kenarlar toprakla kapatılır. Metil bromür toprağa çok iyi nüfuz eder, 30 cm derinliklere ka dar ulaşır. Bu şekilde toprak 48 saat örtü altında bırakılır ve sonunda böcek, man tar, nematotlar ve yabani ot tohumlannm çoğu ölür. Ancak son yıllarda bu etkin fun-gusitin çok zehirli olması dolayısıyle kullanımı birçok yerde yasaklanmıştır.

Klorpikrin ise o da 1 lt'lik toprağa 1 mi ölçüsünde olmak üzere enjekte edi lir. Toprağa yağmurlama ile su verilir ve üstü örtülür. Üç gün içinde etkisini gös terir. Örtü kaldırıldıktan 7-10 gün sonra havalandınlarak yetiştirme çalışmalarına başlanabilir. Süre ve koşullara riayet edilmezse klorpikrin buhan bitki hücreleri için kuvvetli bir zehirleyici olur.