Soğanlı Bitkilerde Üretme Soğanların Yapı Ve Gelişimi
 

Soğanların Yapı Ve Gelişimi Hakkında - Soğanlı Bitkilerde Üretim Nasıl Uygulanır




Soğan genellikle toprak altında büyüyen etli bir tomurcuk olarak kabul edilebilir, yahut da soğan çoğunlukla dikey duran, tepesinde bir büyüme konisi veya bir çiçek taslağı bulunan, etli yaprak pullarına sahip kısa bir gövdedir. Bu etli pul¬lar karbonhidratlar başta olmak üzere büyük bir besin deposudur. Soğanın merke¬zinde ya bir vejetatif büyüme konisi veya uzamış bir çiçek sürgünü bulunur. Bü¬yüme konilerine gelişecek pulların koltuğunda yavru soğanları oluşturacak olan soğancıklar yer alır

İki türlü soğan vardır.


1. Tunikli yani kabuklu soğanlar.

2. Tuniksiz yani kabuksuz pullu soğanlar.

Tunikli soğanlar: Bunlarda soğanlar Laleler, Sümbül, Nergis ve bildiğimiz Soğanda olduğu gibi kuru bir dış pula sahiptir.Bu dış pul, soğanı dış zararlar ve kurumaya karşı korur. İçteki etli pullar (laminalar) ise soğana katlı bir yapı kazan dırır


Tuniksiz soğanlar: ise diğerlerinde olduğu gibi bütün soğanı kaplayan tek bir parçadan ibaret bir kabuğa sahip değildir. Bunlarda pullar ayrı ayrı soğana balık sırtı bir görünüm verir (enginar mey vasi gibi). Zambak soğanları bu tiptedir . Bunlarda dışkabuk olmadığı için Lale soğanları gibi kurumaya daya nıklı değildirler, dikkatli olmak bunları kurutmamak gerekir. Zambaklarda görül düğü gibi tuniksiz soğanların dinlenme devresinde de kökleri vardır. Fakat tunik lilerde başlangıçta bu kökler yoktur, ancak büyüme devresi başında bunlarda ad- ventif kökler oluşur.

Bir soğanda büyüme devresi, biri vejetatif, diğeri generatif olmak üzere iki önemli aşamadan oluşur. Vejetatif aşamada soğancık azami büyüklüğüne ulaşır, sonra çiçek sürgünü oluşturur ve çiçekler gelişerek generatif devrenin simgesi olarak tohum tutar.


Soğanlı bitkilerin bir kısmı ilkbaharda çiçek açar, bir kısmı da kışın çiçekle-

nir.

İlkbaharda çiçek açan soğanlı bitkilerin en önemlileri Lale, Nergis, Sümbül ve Soğanlı süsenlerdir. Bunlarda gelişmenin vejetatif devresinde ilk önce soğanın gelişmiş bazı pulların koltuğunda soğancık oluşumu gözlenir . Bu oluşum soğanın içinde olduğundan dıştan görülmez, ancak resimde görüldüğü gi bi bir kesit alındığında gözlenebilir. Soğancığın bundan sonraki gelişmesi türler arasında farklılık gösterir. Lale ve Soğanlı süsenlerde esas soğan parçalanır ve ge riye bir önceki mevsim oluşmuş bir demet soğan ve soğancık kalır . Bunların en büyüğü çiçeklenme büyüklüğüne ulaşmış olur. Fakat diğerlerinin birkaç yıl daha büyümeleri beklenir. Nergislerde ise soğan merkezden itibaren her yıl büyümesine devam eder ve sonra da ana soğandan ayrılacak olan yan soğan ları meydana getirir. Bu yumru soğanlar birkaç yıl ana soğana bitişik olarak kala bilir Nergiste oluşan üç tip soğan (ayrılmış so ğan, yuvarlak soğan, çift burunlu soğan)'ı göstermektedir. Sümbül soğan ise her yıl büyümesine devam eder fakat oluşan yavru soğanlar az sayıda ve sınırlı oldu ğundan çoğunlukla bunlardan suni çoğaltma yöntemleri uygulanır.de Sümbül de yan soğanların oluşumu ve eski soğanın iç kısmından gelişme sini nasıl devam ettirdiği görülmektedir.

Soğanlı bitkilerde çiçek büyüklüğü ve kalitesi doğrudan soğanın büyüklüğü ve ağırlığı ile ilgilidir. Bu bakımdan soğan iriliği çok önemlidir. Ancak zambak soğanlarında soğanların iriliği ve ağırlığı yanında etli köklerin durumu da önem taşır. Soğanların iriliği yetişme ortamının verimliliği, iyi gübrelenmiş olması su lama ve yabani otlar ve hastalıklarla etkin bir mücadele sonucu sağlanır. Bitkinin yapraklan kopanlırsa fotosentez yetersizliği dolayısıyla soğan iyi gelişemeyeceği gibi, henüz olgunlaş madan sökülen soğanlar da yeterli iriliğe ulaşa maz. Ayrıca soğan kötü büyüme koşullarında ye- tiştirilirse bu takdirde de küçük kalır. Soğanın irili

ğine bitkinin yetiştirildiği iklim koşullan da etki ya par. Yüksek sıcaklık ve kuraklık, soğanlann geliş mesini duraklamaya uğ rattığı halde, orta derece de serin yazlara sahip yö reler vejetasyon periyodu nu uzatır ve soğanın bü yümesi ve daha iri olma sını sağlar. Bu nedenle ilkbahar ve yazlan serin geçen Hollanda gibi memleketlerde soğanlar iri olarak yetişir. Memle ketimizde de bu açıdanyaz kuraklığı etkileri ol mayan ve yazları nisbeten serin geçen Doğu Karadeniz bu konuda daha şanslı gö rülmektedir.

Bitkide yapraklar kuruyup soğan olgunlaşınca vejetatif gelişme aşaması ta mamlanmış olur. Artık bundan sonra soğanın büyüklüğü ve ağırlığındaki artış du rur. Kökler parçalanır ve soğan dinlenme peryoduna girmiş intibaını verir. Fakat bu dış durgunluğa rağmen soğanın, içinde önemli değişiklikler meydana gelir. Bu değişikliklerin başında, vejetatif büyüme konisinin bir çiçek sürgünü haline dönü şümü gelir. Ancak bu devrede soğanların maruz kaldığı sıcaklık derecesi önemli dir. Bu optimum sıcaklık türlere göre farklılık gösterir.

Lalelerde yazın dinlenmeye giren soğanlarda istenen optimal sıcaklık 20°C'dir. Bu sıcaklık üç hafta sürdükten sonra soğanlar 9°C'de 10-12 hafta kal malıdır. Bu soğukta bekletme çiçek sürgününü tahrik eder, sonra çiçek meydana gelinceye kadar sıcaklık tedricen arttırılır.


Sümbüllerde durum daha farklıdır. Bunlarda soğanlar sökümden sonra iki hafta oldukça yüksek sıcaklığa (32-35°C) maruz bırakılır. îlk çiçek taslağı görü nünce sıcaklık 25°C'ye, son çiçek taslağı görülünce 17°C'ye ve bundan üç hafta sonra da 13°C'ye düşürülmeli ve bu sıcaklıkta soğan 12 hafta kalmalıdır. Sümbül soğanları için 25°'lik bir muhafaza sıcaklığı da öneriimektedir.